PROBLEM
Izabela Nowacka ekspert ds. wynagrodzeń / Dziennik Gazeta Prawna
14 września 2015 r. zatrudniliśmy pracownika wynagradzanego w sposób zmienny (akord). Za wrzesień uzyskał wynagrodzenie w wysokości 1950 zł. 1 października, w czasie dniówki roboczej (w 7. godzinie pracy), uległ wypadkowi przy pracy i otrzymał zwolnienie lekarskie do końca miesiąca. Jak obliczyć mu zasiłek chorobowy: czy uzupełnić wynagrodzenie za pracę wykonaną 1 października, przed wypadkiem, czy przyjąć wynagrodzenia innych współpracowników, których jest jedenastu na takim samym stanowisku pracy? Podliczyliśmy jego zarobek z 1 października i wyniósł 180 zł.
ODPOWIEDŹ
W tym przypadku pracownikowi należy obliczyć zasiłek chorobowy z wynagrodzeń uzyskanych za październik przez pracowników zatrudnionych na takim samym stanowisku pracy i podobnie wynagradzanych. Tym samym nie bierzemy pod uwagę ani wynagrodzenia pracownika za wrzesień, ani też nie uzupełniamy październikowego, gdyż pracownik nie przepracował całego dnia roboczego.
Pracownikowi, którego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy, przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego w przeciwieństwie do zasiłku z ubezpieczenia chorobowego przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu. Oznacza to, że przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy. Nie jest więc wymagane zaliczenie okresu wyczekiwania, czyli pozostawania w ubezpieczeniu społecznym przez co najmniej 30 dni. Oczywiście zasiłek przysługuje wtedy, gdy zdarzenie zostanie faktycznie zakwalifikowane przez zespół powypadkowy jako wypadek przy pracy spełniający definicję zawartą w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Podstawą do otrzymania zasiłku jest protokół powypadkowy stwierdzający to zdarzenie oraz zaświadczenie lekarskie potwierdzające niezdolność do pracy nim spowodowaną.
Prawo do zasiłków z ubezpieczenia wypadkowego ustala oraz zasiłki te wypłaca płatnik, którym jest:
1) pracodawca zobowiązany do ustalania prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa i ich wypłaty lub
2) ZUS – w pozostałych przypadkach (np. po ustaniu zatrudnienia).
Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota będąca podstawą składek na ubezpieczenie wypadkowe.
Podstawa na ogólnych zasadach
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikom stosuje się zasady określone w rozdziale 8 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa).
Zatem podstawę zasiłku wypadkowego należy obliczać według tych samych zasad, które obowiązują dla podstawy zasiłku z ubezpieczenia chorobowego. Tworzy ją więc przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności do pracy. U pracowników z krótszym okresem zatrudnienia podstawę ustala się jako przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. W odrębny sposób ustala się też podstawę wymiaru zasiłków dla osób, które zachorowały przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia, czyli już w pierwszym miesiącu pracy lub w drugim, gdy pierwszy miesiąc nie był pełnym miesiącem kalendarzowym ubezpieczenia. W takiej sytuacji podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy. W tym celu dokonuje się uzupełnienia wynagrodzenia i ono, po odliczeniu 13,71 proc. z tytułu składek społecznych finansowanych przez pracownika, stanowi podstawę zasiłkową. Sposób uzupełnienia zależy od tego, jakie wynagrodzenie (jego składniki) pracownik otrzymuje.
W opisanym przypadku pracownik został zatrudniony w trakcie miesiąca, tj. we wrześniu, a zachorował już w pierwszym dniu następnego miesiąca. Problematyczne jest ustalenie podstawy zasiłkowej, gdyż nie ma ani jednego dnia pracy, ani pełnego miesiąca ubezpieczenia, z którego można by obliczyć tę podstawę. Artykuł 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej określa jednak, jak postępować w takich przypadkach. Otóż podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wtedy:
1) wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy – jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;
2) wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownik był zobowiązany przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował choćby jeden dzień – przy wynagrodzeniu zmiennym;
3) kwota zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłacona za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy, u którego przysługuje zasiłek chorobowy, jeżeli pracownik nie osiągnął żadnego wynagrodzenia.
Przy wynagrodzeniu zmiennym podstawę zasiłku stanowi więc albo wynagrodzenie pracownika przynajmniej z jednego dnia po uzupełnieniu, albo wynagrodzenie wypłacone za miesiąc choroby współpracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, jeśli pracownik nic nie zarobił.
Pensja innych zatrudnionych
Pracownikowi nie należy w tym przypadku obliczać podstawy zasiłku wypadkowego z wynagrodzenia za wrzesień, gdyż jest to niepełny miesiąc zatrudnienia. Należy go więc pominąć. Z kolei w październiku pracownik osiągnął swoje niewielkie wynagrodzenie zmienne, do którego zalicza się płaca akordowa. Powstaje więc pytanie, jak potraktować tę sytuację i który sposób, pozwalający na ustalenie wynagrodzenia do zasiłku, wybrać.
Nie można jednoznacznie stwierdzić, że pracownik nie osiągnął żadnego wynagrodzenia ani też że przepracował jeden dzień. Uległ wypadkowi w trakcie trwania dniówki. Należy zauważyć, że uzupełnienia wynagrodzenia pracownika dokonuje się choćby przepracował jeden dzień, a więc chodzi tu o pełną dniówkę, a nie jej część. Stąd wniosek, że w tym przypadku nie ma możliwości uzupełnienia wynagrodzenia, bo pracownik nie przepracował ani jednego dnia. Skoro jednak w firmie jest zatrudnionych więcej pracowników na stanowiskach opłacanych stawką akordową, to z ich wynagrodzeń trzeba obliczyć podstawę zasiłku wypadkowego dla pracownika. Stanowi ją kwota zmiennego wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłacona tym pracownikom za październik.
Aby obliczyć podstawę, należy sumę wypłaconych wynagrodzeń (po odliczeniu części składek społecznych 13,71 proc.) podzielić przez liczbę osób, które je uzyskały. [przykłady 1 i 2]
Jedyne takie stanowisko
Może się zdarzyć, że pracownik zachorował przed upływem pełnego miesiąca zatrudnienia, nie przepracował ani jednego dnia, a w zakładzie pracy nie ma innych pracowników na podobnych bądź takich samych stanowiskach, z wynagrodzeń których można byłoby obliczyć podstawę wymiaru zasiłku chorobowego. Wtedy trzeba przyjąć minimalne wynagrodzenie za pracę po odliczeniu części składkowej 13,71 proc., stosownie do wymiaru czasu pracy. [przykład 3]
Wynagrodzenie mieszane
Można się też spotkać z przypadkami, gdy wynagrodzenie pracownika jest zróżnicowane i składa się z pensji zasadniczej określonej w stawce miesięcznej lub godzinowej i ze zmiennej części (premii, prowizji, dodatków pomniejszanych za okresy pobierania zasiłków w sposób proporcjonalny). Wówczas, ustalając podstawę wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego, należy zastosować obydwa opisane wyżej sposoby uzupełnienia, tj. odpowiednie dla danej grupy składników. [przykład 4] ©?
Ważne
Jeśli pracownik nie przepracował ani jednego dnia, nie można uzupełnić jego wynagrodzenia
Ważne
W przypadku pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy, nie obowiązuje okres wyczekiwania, a zasiłek chorobowy przysługuje mu od pierwszego dnia ubezpieczenia
PRZYKŁAD 1
Niepełna dniówka
W fabryce konserw 14 września 2015 r. został zatrudniony pełnoetatowy pracownik na hali produkcyjnej. Oprócz niego pracę wykonuje tam jeszcze 25 pracowników. Wszyscy są wynagradzani stawką akordową. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest uzależniona od liczby wyprodukowanych puszek. 1 października w czasie dnia pracy pracownik uległ wypadkowi przy taśmie. Zwolnienie lekarskie, które zostało przekazane do firmy, obejmowało okres od 1 do 31 października. Pracownik nie ukończył dniówki, więc to, co ewentualnie zarobił do momentu wypadku, nie stanowi podstawy do wyliczenia zasiłku. Podstawę wymiaru przysługującego mu zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego stanowi kwota otrzymana poprzez:
Krok 1.
Zsumowanie wynagrodzeń akordowych uzyskanych przez 25 pracowników produkcyjnych za październik, tj. kwota 64 750 zł, a po odliczeniu części składkowej 13,71 proc. – 55 872,78 zł.
Krok 2.
Podzielenie otrzymanego wyniku przez 25: 55 872,78 zł : 25 = 2234,91 zł – średnie miesięczne wynagrodzenie.
Z otrzymanej podstawy należy obliczyć zasiłek chorobowy za 31 dni października:
2234,91 zł : 30 = 74,50 zł – stawka dzienna zasiłku,
74,50 zł x 31 dni = 2309,50 zł.
Ze względu na to, że pracownik otrzymał wynagrodzenie za niepełną dniówkę, to za ten dzień pracy, na który opiewa zwolnienie lekarskie, przysługuje zasiłek, i to w pełnej stawce (a nie godzinowo). Gdyby pracownik otrzymał wynagrodzenie za pełen dzień roboczy, to wówczas za ten dzień widniejący na zwolnieniu lekarskim zasiłek by nie przysługiwał (pismo departamentu zasiłków ZUS z 4 sierpnia 2010 r., znak: 992800/6000/91/2010/SKn/1).
PRZYKŁAD 2
Tylko jeden dzień
Załóżmy, że pracownik z poprzedniego przykładu miał 2 października wypadek w pracy. Przepracował jeden dzień, za który uzyskał wynagrodzenie w wysokości 180 zł. W związku z tym jego wynagrodzenie podlega uzupełnieniu. Uzyskaną kwotę należy pomnożyć przez liczbę dni, które pracownik był zobowiązany przepracować w październiku, tj. przez 22:
180 zł x 22 dni = 3960 zł.
Podstawa wymiaru zasiłku wypadkowego wynosi 3417,08 zł (3960 zł – 13,71 proc.).
PRZYKŁAD 3
Przyjęto minimalne
W firmie jest zatrudniony tylko jeden przedstawiciel handlowy wynagradzany prowizyjnie. Inni pracownicy zajmują stanowiska, na których obowiązują wynagrodzenia godzinowe lub w stawkach miesięcznych. Gdyby zachorował w pierwszym miesiącu zatrudnienia i nie zdążył wypracować żadnego wynagrodzenia, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowiłaby kwota 1510,07 zł, tj. stawka minimalnej płacy w 2015 r. po odliczeniu składek społecznych (1750 zł – 13,71 proc.).
PRZYKŁAD 4
Stawka stała i zmienna
Pracownikowi z początkowego stanu faktycznego w umowie o pracę określono wynagrodzenie w stałej stawce miesięcznej 1750 zł oraz zmienne premie miesięczne, które zgodnie z regulaminem wynagradzania przysługują za czas faktycznie przepracowany i stanowią od 5 do 20 proc. wynagrodzenia za wykonaną pracę. 11 współpracowników, również wynagradzanych w sposób mieszany, otrzymało za październik premie w kwocie 7895 zł, a po pomniejszeniu o część składkową – 6812,60 zł.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za październik stanowi suma:
● miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 1510,07 zł (1750 zł – 13,71 proc. z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne w części finansowanej przez pracownika) oraz
● premii miesięcznej w wysokości 619,33 zł, obliczonej z październikowej premii kolegów po fachu (6812,60 zł : 11 osób).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi kwota 2129,40 zł (1510,07 zł + 619,33 zł).
Podstawa prawna
Art. 8, art. 9 ust. 1, ust. 2, ust. 3 pkt 1 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1242 i 1442).
Art. 3 pkt 3, art. 12 ust. 1, art. 36 ust. 1 i ust. 2, art. 37 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).