Niebawem mam mieć kontrolę z ZUS. Jakie uprawnienia ma inspektor kontroli? Czy może np. zabezpieczać oryginały dokumentów, zabierając je ze sobą do ZUS? Czy ja też mam jakieś obowiązki jako kontrolowany płatnik?
Zakres uprawnień inspektora kontroli ZUS jest dość szeroki. Wynika on z art. 87 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Inspektor jest upoważniony do wielu czynności, może więc:
● badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli;
● dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników;
● zabezpieczać zebrane dowody;
● żądać udzielania informacji przez płatnika i ubezpieczonego;
● legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;
● przesłuchiwać świadków;
● przesłuchiwać płatnika i ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego;
● wykorzystywać dla celów kontroli informacje zawarte na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników prowadzonych przez ZUS.
Dodatkowo z art. 90 ust. 2 ustawy systemowej wynika, że inspektor może poruszać się po terenie kontrolowanej firmy bez potrzeby uzyskiwania przepustki. Nie podlega też rewizji osobistej przewidzianej w wewnętrznym regulaminie określonym przez płatnika.
Co istotne, zebrany materiał dowodowy (np. umowy o pracę) jako podstawa dla dokonania ustaleń faktycznych kontroli powinien zostać szczególnie zabezpieczony i chroniony w sposób przewidziany prawem. Jak z kolei wynika z par. 7 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli płatników składek, zabezpieczenia zebranych dowodów inspektor kontroli ZUS dokonuje przez:
● przechowanie u płatnika składek w oddzielnym, zamkniętym i opieczętowanym pomieszczeniu;
● opieczętowanie i oddanie na przechowanie płatnikowi składek lub jego pracownikowi za potwierdzeniem odbioru;
● zabranie przez inspektora kontroli do jednostki organizacyjnej ZUS za potwierdzeniem odbioru.
Należy również dodać, że po wykorzystaniu zabezpieczonej dokumentacji jest ona zwalniana spod zabezpieczenia na podstawie decyzji inspektora kontroli ZUS.
Niezależnie od uprawnień, w jakie wyposażono samych kontrolerów, płatnicy (kontrolowani przedsiębiorcy) zostali obciążeni wieloma obowiązkami wynikającymi z art. 88 ustawy systemowej. Do najważniejszych zaliczamy:
● udostępnianie wszelkich ksiąg, dokumentów i innych nośników informacji związanych z zakresem kontroli;
● sporządzanie i wydawanie kopii dokumentów związanych z zakresem kontroli i określonych przez inspektora;
● zapewnienie niezbędnych warunków do przeprowadzenia czynności kontrolnych;
● udzielanie wyjaśnień kontrolującemu.
Podstawa prawna
Art. 87, art. 88, art. 90 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Par. 7 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli płatników składek (Dz.U. nr 164, poz. 1165 ze zm.).