● Kiedy od wynagrodzenia studenta trzeba odprowadzić należności do ZUS
● Czy wcześniejsza współpraca przy prowadzeniu działalności pozbawia preferencyjnych składek
● Kto bada, czy ubezpieczony przekroczył maksymalną roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne
● W jakich przypadkach można wystąpić o ponowne przeliczenie świadczenia
● Spółka z o.o. zamierza zatrudnić na podstawie umowy-zlecenia 25-letnią studentkę, która już pracuje na podstawie umowy o pracę na 1/5 etatu. Czy zatrudniając taką studentkę na podstawie umowy-zlecenia, będziemy musieli opłacać składki ZUS? Czy też z uwagi na to, że już pracuje jako pracownik, nie musimy opłacać za nią składek?
Adam Jagiełło, ekspert od ubezpieczeń społecznych
Zleceniobiorca, który jest studentem i nie ukończył 26 lat, nie podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu, chyba że umowa-zlecenie jest zawarta z pracodawcą, z którym pozostaje on w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (za wyjątkiem ubezpieczenia chorobowego) oraz obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Nie dotyczy to zleceniobiorców będących uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, którzy nie ukończyli 26 lat, gdyż dla nich wykonywanie pracy na podstawie ww. umów cywilnoprawnych nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego (wyjątkiem jest niania zatrudniona na podstawie umowy uaktywniającej, która nawet jeżeli jest studentem bądź uczniem i nie ukończyła 26 lat, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach określonych dla zleceniobiorców).
W stosunku do zleceniobiorcy, który jest uczniem lub studentem i nie ukończył 26 lat, nie jest jednak wyłączony obowiązek ubezpieczeń społecznych i obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli wykonuje on pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, którą zawarł z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. W takim przypadku zleceniobiorca dla potrzeb ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jest traktowany jako pracownik, a przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług albo umowy o dzieło jest uwzględniany w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu stosunku pracy.
Biorąc to pod uwagę, należy stwierdzić, że jeżeli umowa-zlecenie, o której mowa w pytaniu, nie zostanie zawarta przez 25-letnią studentkę z własnym pracodawcą, jak również praca w ramach tej umowy nie będzie świadczona na rzecz własnego pracodawcy, z jej tytułu studentka nie będzie podlegała ani obowiązkowym ubezpieczeniom społecznymi, ani obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4, ust. 4 i 4a, art. 8 ust. 2a, art. 11, art. 12 ust. 1 i art. 18 ust. 1a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i e oraz art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
● Kobieta współpracuje z małżonkiem przy prowadzeniu działalności gospodarczej i z tego tytułu jest zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Od 1 września br. zamierza rozpocząć własną jednoosobową działalność gospodarczą. Czy rozpoczynając działalność gospodarczą, może zmienić tytuł do ubezpieczeń społecznych i składki na te ubezpieczenia opłacać z tytułu tej działalności? Czy może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach?
Adam Jagiełło, ekspert od ubezpieczeń społecznych
Ubezpieczony, który jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i współpracuje z małżonkiem prowadzącym taką działalność, może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej oraz tytułu współpracy z osobą prowadzącą taką działalność jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń. Jeżeli zatem ubezpieczony jest zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu współpracy z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, ale jednocześnie wykonuje tego rodzaju działalność, może zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych na pozarolniczą działalność gospodarczą. Ubezpieczenie zdrowotne dla takiego ubezpieczonego jest obowiązkowe z obydwu tytułów.
Prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, przysługuje przedsiębiorcy przez okres pierwszych 24 miesięcy, licząc od dnia rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej, pod warunkiem, że:
● nie prowadzi i w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadził jakiejkolwiek pozarolniczej działalności,
● nie wykonuje działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Współpraca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie 60 miesięcy kalendarzowych poprzedzających rozpoczęcie własnej działalności nie pozbawia zatem przedsiębiorcy prawo do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne na preferencyjnych warunkach.
Podstawa prawna
Art. 9 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c w zw. z art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
● Jestem zatrudniony w dwóch firmach. Niestety przeoczyłem moment przekroczenia kwoty rocznej podstawy wymiaru składek i nie poinformowałem o tym swoich pracodawców, w związku z czym powstała nadpłata. Jak będzie wyglądać teraz kwestia zwrotu nadpłaconych składek? Wiem, że przepisy zobowiązują ubezpieczonych do zawiadomienia płatników składek o przekroczeniu limitu, ale czy ZUS z urzędu sam też nie mógł tego stwierdzić?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska, radca prawny
Kwestie przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek określają przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Jeżeli suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z poszczególnych miesięcy danego roku kalendarzowego osiągnie pułap rocznej podstawy wymiaru składek, tj. trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, to od kwot przekraczających to ograniczenie nie są należne składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w tym roku kalendarzowym. Płatnik składek jest zobowiązany zaprzestać obliczać i przekazywać składki po przekroczeniu przez ubezpieczonego tej kwoty. W myśl art. 19 ust. 6 ustawy systemowej, jeżeli do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik składek, ubezpieczony jest zobowiązany zawiadomić wszystkich płatników składek o przekroczeniu kwoty rocznej podstawy wymiaru składek. Przepis wskazuje wprost, że za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek odpowiada ubezpieczony. Zakres odpowiedzialności precyzuje par. 10 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej: rozporządzenie), wskazując, że przekazanie przez ubezpieczonego informacji niezgodnych ze stanem faktycznym, przy składaniu oświadczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 6 ustawy systemowej, skutkuje jego zobowiązaniem do spłaty całości zadłużenia.
W opisanej sytuacji jest jednak odwrotnie. Składki zostały opłacone pomimo osiągnięcia przez ubezpieczonego rocznej podstawy wymiaru składek, są zatem nienależnie opłacone. Jednakże o takich składkach można mówić dopiero od daty otrzymania przez ZUS od płatnika imiennego raportu miesięcznego korygującego i deklaracji rozliczeniowej korygującej. Stosuje się do nich przepisy ustawy systemowej o zwrocie nadpłaty. Jeżeli ubezpieczony ma dwóch (jak w opisanej sytuacji) albo więcej pracodawców, których nie poinformował o osiągnięciu rocznej podstawy wymiaru składek, w wyniku czego nadpłacili oni składki, ZUS dokonuje podziału nadpłaty pomiędzy nimi w takich częściach, w jakich opłacili oni składkę w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie rocznej podstawy, stosownie do par. 9 rozporządzenia. ZUS ma 30 dni na zwrot od złożenia deklaracji i raportów. Gdy w następstwie stwierdzenia nienależnie opłaconych składek płatnik składek otrzyma od ZUS zwrot nadwyżki (o ile nie ma zaległości, na które zostaną one w pierwszej kolejności zaliczone), zobowiązany jest niezwłocznie rozliczyć się z ubezpieczonym, zwracając mu finansowaną przez niego część składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Co do zasady ubezpieczony nie dostanie zatem tych pieniędzy bezpośrednio od ZUS. Może to więc trochę potrwać.
Warto podkreślić, że ZUS nie ma – tak jak kiedyś – obowiązku bieżącego monitorowania w tym zakresie. Musi poinformować płatnika i ubezpieczonego o przekroczeniu rocznej podstawy tylko wtedy, gdy np. stwierdzi to w wyniku przeprowadzonej u płatnika kontroli. Szczególną dbałość powinni zatem wykazać płatnik składek i ubezpieczony, na których spoczywa obowiązek pilnowania rocznej podstawy wymiaru składek.
Podstawa prawna
Art. 24 ust. 6a–8, 19 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Par. 6–10 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161 poz. 1106 ze zm.).
● ZUS odmówił mi ponownego przeliczenia emerytury w myśl art. 183 ustawy emerytalnej, a sąd podtrzymał decyzję organu rentowego, oddalając moje odwołanie. Wyrok jest już prawomocny. Dowiedziałem się jednak, że w takich przypadkach jak mój ZUS zmienił praktykę, podobno kierując się swoimi wytycznymi, i przelicza ponownie świadczenie. Czy mogę zatem złożyć ponownie wniosek o przeliczenie emerytury?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska, radca prawny
Wniosek złożyć można zawsze, choć trudno przewidzieć, jak do tego podejdzie organ rentowy. Nie do końca jest jasne, w jaki sposób wewnętrzne wytyczne danego podmiotu miałyby wpływać na kwestię dokonanej już uprzednio oceny niespełnienia przez zainteresowaną warunków do przeliczenia świadczenia.
Prawomocny wyrok sądu ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Rozstrzygnięcia sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego na datę zamknięcia rozprawy. W sprawach dotyczących ubezpieczeń społecznych do wyroku sądu, nawet prawomocnego, nie stosuje się zasady res iudicata, czyli powagi rzeczy osądzonej. Nie ma więc przeszkód do wystąpienia z ponownym wnioskiem o to samo świadczenie. Wniosek jest zawsze dopuszczalny w sytuacji, gdy po uprawomocnieniu się wyroku pojawiły się nowe okoliczności mające wpływ na sprawę. W takiej sytuacji postępowanie zainicjowane nowym wnioskiem, a w konsekwencji nową decyzją, nie jest sprawą o to samo roszczenie, które było uprzednio przedmiotem rozstrzygnięcia.
Wyrok nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeżeli dotyczy odmowy przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ rentowy wydał nową decyzję, opartą na nowych dowodach mających wpływ na ujawniony stan faktyczny i jego prawidłową ocenę. Nie oznacza to jednak, że w takiej sprawie wydanie nowej decyzji zawsze uprawnia do wniesienia odwołania do sądu i nigdy nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej, o tożsamości przedmiotu sporu decyduje bowiem nie tylko tożsamość żądania zawarta we wnioskach skierowanych do organu rentowego, lecz także stan faktyczny i prawny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w poprzednim postępowaniu sądowym (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z 29 marca 2012 r., sygn. akt I UK 299/11). Do ponownego rozpoznania sprawy otwiera drogę zmiana okoliczności lub ujawnienie nowych dowodów. W opisanej sytuacji zmiana okoliczności wydaje się wynikać jedynie ze zmiany praktyki ZUS w zakresie ponownego przeliczania świadczeń, co budzi wątpliwości, bo przecież nie stanowi to żadnego nowego dowodu w sprawie, jednak nie można wykluczyć rozstrzygnięcia ZUS w tym zakresie na korzyść ubezpieczonej.
Podstawa prawna
Art. 316 par. 1, art. 365 par. 1, art. 366 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
Art. 114 ust. 1, art. 183 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748).