Mąż prowadził jakiś czas temu samodzielnie działalność gospodarczą. Niestety nie opłacał składek na ubezpieczenia społeczne, co w efekcie doprowadziło do wszczęcia wobec niego egzekucji przez ZUS, w tym z naszego wspólnego rachunku bankowego. Nie zgadzam się z zajęciem rachunku, ponieważ część środków na nim zgromadzonych stanowi mój majątek osobisty. Ponadto od dwóch lat mamy z mężem rozdzielność majątkową. Czy mogę skutecznie sprzeciwić się egzekucji?
Trudno o jednoznaczną odpowiedź na to pytanie. Zgodnie z art. 51 prawa bankowego osoby fizyczne mogą posiadać wspólny rachunek bankowy. Każdy ze współposiadaczy rachunku korzysta z uprawnień w granicach określonych w umowie zawartej z bankiem. Jeżeli natomiast w umowie nie zapisano inaczej, każdy z jego współposiadaczy może dysponować samodzielnie zgromadzonymi tam środkami pieniężnymi. Jak wiadomo, dyrektor oddziału ZUS, w myśl ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: ustawa egzekucyjna), jest organem uprawnionym do stosowania egzekucji m.in. z rachunków bankowych. Ustawa egzekucyjna przewiduje również, że zajęcie wierzytelności jest skuteczne w odniesieniu do rachunku bankowego prowadzonego dla kilku osób fizycznych, którego zobowiązany jest tylko współposiadaczem. Nie jest przy tym istotne, czy pozostałe osoby także są dłużnikami, czy też nie mają ze sprawą nic wspólnego.
Wierzyciel musi o rozdzielności wiedzieć
Ponadto art. 29 par. 1 ordynacji podatkowej (dalej: ordynacja), stosowany na mocy odesłania do należności z tytułu składek, wprowadza zasadę odpowiedzialności osoby pozostającej w związku małżeńskim z jego majątku osobistego oraz z majątku wspólnego jego i jego małżonka. Warto przy tym pamiętać, że kodeks rodzinny i opiekuńczy dopuszcza możliwość powoływania się przez małżonka względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie i rodzaj były tym osobom wiadome. Przepis ten wprowadza zatem ograniczoną skuteczność majątkowych umów małżeńskich wobec osób trzecich (wierzycieli). Przesłanką skuteczności takiej umowy jest wiedza osoby trzeciej o jej zawarciu oraz o rodzaju umowy. Nie jest przy tym wymagane, aby znane jej były konkretne postanowienia umowy. Ma jedynie wiedzieć, czy chodzi o umowę rozszerzającą bądź ograniczającą wspólność majątkową małżonków, czy też o umowę wprowadzającą rozdzielność majątkową. Obowiązek wykazania, że wierzyciel wiedział o zawarciu i rodzaju umowy majątkowej małżeńskiej, spoczywa na małżonku powołującym się na ten fakt.
Istotne jest również, czy zobowiązanie dotyczy okresu poprzedzającego zawarcie tej umowy, czy późniejszego. Ordynacja wskazuje bowiem, że skutki prawne ograniczenia, zniesienia, wyłączenia lub ustania wspólności majątkowej nie odnoszą się do zobowiązań powstałych przed dniem zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej.
Jak można się bronić
Pamiętajmy jednak, że osobom, które nie są dłużnikami ZUS, a ich prawa zostały naruszone przez egzekucję, zapewniono możliwość wystąpienia do prowadzącego ją organu, a następnie również do sądu, z żądaniem wyłączenia rzeczy lub prawa spod egzekucji. Mogą one wystąpić z takim żądaniem w terminie czternastu dni od uzyskania wiadomości o czynności egzekucyjnej. W opisywanej sytuacji małżonka dłużnika może jak najbardziej próbować się bronić w ten sposób i wystąpić o zwolnienie spod egzekucji środków na rachunku. Powinna jednak wykazać, np. przedkładając stosowne dokumenty, że kwoty znajdujące się na wspólnym rachunku bankowym stanowią wyłącznie jej majątek osobisty, albo przedłożyć umowę rachunku bankowego, z której wynikałoby, że jej małżonek będący dłużnikiem nie może dysponować samodzielnie środkami pieniężnymi na nim zgromadzonymi. W przypadku gdy zobowiązania dotyczą okresu po zawarciu umowy o rozdzielności majątkowej, należy we wniosku powołać się również na tę okoliczność, choć brak wiedzy wierzyciela o jej zawarciu może się okazać przeszkodą w skutecznym zwolnieniu spod egzekucji.
Ważne
Jeśli wierzyciel nie wiedział o zawarciu umowy znoszącej wspólność majątkową, jest ona względem niego bezskuteczna
Podstawa prawna
Art. 51, 51a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 128).
Art. 19 par. 4, art. 38–41, art. 81 par. 1a ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1619 ze zm.).
Art. 29 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613).
Art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 471 ustawy z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 583).