Mamy trudną sytuację finansową: mąż zarabia symbolicznie, ja straciłam pracę, dzieci trójka – pisze pani Halina. Jednak gdy podsumowaliśmy wszystkie nasze dochody, okazało się, że nie spełniamy kryterium, które pozwoliłoby nam ubiegać się o pomoc z gminy. Mamy za dużo, by dostać zasiłek, a za mało, by żyć. Czy możemy liczyć na jakiekolwiek wsparcie – zastanawia się kobieta
Generalnie świadczenia pieniężne z pomocy społecznej przyznawane są osobom, które spełniają określone warunki, w tym m.in. nie przekraczają kryterium dochodowego.
Nowe progi
Kryterium dochodowe podlega weryfikacji co 3 lata, co oznacza, że od 1 listopada będą obowiązywały nowa stawka i nowe kwoty świadczeń z pomocy społecznej. Zgodnie z projektem kryterium dochodowe uprawniające do otrzymywania świadczeń z pomocy społecznej miałoby wzrosnąć o 92 zł dla osoby samotnie gospodarującej (do 634 zł, obecnie maksymalna kwota to 542 zł) i o 58 zł dla osoby prowadzącej wspólne gospodarstwo domowe (do 514 zł, obecnie maksymalna kwota to 456 zł).
Przekroczenie limitu
Jeżeli osoba potrzebująca pomocy przekracza kryterium dochodowe, to oznacza, że nie przysługuje jej świadczenie obligatoryjne. Ale nie jest całkowicie pozbawiona wsparcia. Ewa Taper, zastępca dyrektora ds. pomocy środowiskowej i pozyskiwania funduszy zewnętrznych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Bydgoszczy, wyjaśnia, że w takim wypadku gminy mogą przyznać:
● Specjalny zasiłek celowy. Świadczenie to może być wypłacone w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium ustawowe art. 9 w wysokości nieprzekraczającej kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (542 zł) lub rodziny (456 zł). Świadczenie to nie podlega zwrotowi.
● Zasiłek celowy, zasiłek okresowy lub pomoc rzeczową. Świadczenia te mogą być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku lub wydatków na pomoc rzeczową. Zasady zwrotu określone są w decyzji urzędu.
Pomoc i kontrola
Na podstawie danych zebranych w trakcie wywiadu pracownik socjalny ocenia całościowo sytuację osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc (dotyczy to potrzeb, ale i możliwości) oraz proponuje formy i zakres pomocy. Dyrektor Ewa Taper wyjaśnia, że w sytuacjach wątpliwych, gdy stan posiadania znacząco różni się od wykazanego dochodu, pracownik może sam weryfikować prawdziwość podanych danych, np. występując do ZUS o ustalenie, czy potrzebujący pobiera świadczenie, do urzędu skarbowego z prośbą o informację, czy osiąga dochody, czy też do urzędu miasta o sprawdzenie, czy pobiera świadczenia rodzinne, dodatek mieszkaniowy, stypendium. – Możemy sprawdzić, czy zainteresowana osoba jest właścicielem samochodów (marka, rocznik), czy jest właścicielem mieszkania – te informacje uzyskamy w różnych wydziałach i urzędach. Może na przykład się zdarzyć, że ktoś podał do wywiadu środowiskowego, że jedynym jego dochodem jest zasiłek rodzinny i niewysokie alimenty, podczas gdy po weryfikacji danych okaże się, że opłacany na bieżąco czynsz i inne opłaty mieszkaniowe znacznie przewyższają kwotę zadeklarowanego dochodu – dodaje Ewa Taper.
Dochód to nie wszystko
Analizując sytuację, w jakiej pozostaje osoba zgłaszająca się po pomoc, nie można kierować się wyłącznie jej dochodem. Podczas wywiadu środowiskowego pracownik socjalny ma za zadanie ustalić sytuację osobistą, rodzinną, dochodową i majątkową konkretnej osoby czy też całej rodziny. Zanim zweryfikuje się kryterium dochodowe, konieczne jest sprawdzenie wielu dokumentów. Są to:
● dowód tożsamości, skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub książeczka zdrowia (do wglądu),
● decyzje w sprawie renty, emerytury, świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego,
● orzeczenia komisji ds. inwalidztwa i zatrudnienia; orzeczenia o niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji; orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
● zaświadczenia pracodawcy lub oświadczenia o wysokości wynagrodzenia z tytułu zatrudnienia zawierające informacje o potrąconych zaliczkach na podatek dochodowy, składkach na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe,
● zaświadczenia lub oświadczenia osoby ubiegającej się o pomoc o wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub o dzieło albo w okresie członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych, zawierające informacje o potrąceniach na podatek dochodowy oraz odprowadzanych składkach,
● zaświadczenia pracodawcy lub oświadczenie osoby ubiegającej się o pomoc o okresie zatrudnienia, w tym o okresach, za które opłacane były składki społeczne, oraz o okresach nieskładkowych,
● dowód otrzymania renty lub emerytury oraz zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego,
● zaświadczenie z urzędu gminy lub oświadczenie osoby ubiegającej się o pomoc o powierzchni gospodarstwa rolnego w hektarach przeliczeniowych,
● zaświadczenie lub oświadczenie osoby ubiegającej się o pomoc potwierdzające naukę w gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej, ponadpodstawowej lub wyższej,
● decyzja starosty o uznaniu lub odmowie uznania za osobę bezrobotną, utracie statusu osoby bezrobotnej, o przyznaniu, odmowie przyznania, wstrzymaniu, wznowieniu wypłaty oraz utracie lub pozbawieniu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, dodatku szkoleniowego, stypendium, dodatku aktywizacyjnego albo zaświadczenia lub oświadczenia osoby ubiegającej się o pomoc o pozostawaniu w ewidencji bezrobotnych lub poszukujących pracy,
● decyzja ZUS o ustaleniu kapitału początkowego, zaświadczenie KRUS lub oświadczenie osoby ubiegającej się o pomoc potwierdzające ubezpieczenie społeczne rolników,
● zaświadczenia lub oświadczenia osoby ubiegającej się o pomoc o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą,
● zaświadczenia lub decyzje organów przyznających świadczenia pieniężne,
● oświadczenia o stanie majątkowym.
Procedura odwoławcza
Osoba, która ubiega się o świadczenie z pomocy społecznej, ale nie spełnia kryteriów, otrzyma decyzję odmowną. Ma jednak prawo do odwołania, co dla pracownika socjalnego i kierownika ośrodka wydającego decyzję jest równoznaczne z obowiązkiem ponownego rozpatrzenia danej sprawy. Jak podaje Ewa Taper, jeżeli nie nastąpiły żadne okoliczności powodujące uznanie odwołania, przekazuje się dokumentację (tylko tę część, która dotyczy odmowy) do samorządowego kolegium odwoławczego. Natomiast jeżeli do odwołania dołączone są inne dokumenty, które były nieznane w dniu wydania decyzji i można je uznać jako okoliczność pozwalającą na udzielenie pomocy, kierownik może decyzję uchylić za zgodą klienta i przyznać pomoc.
Podstawa prawna
Art. 9, art. 41 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2015 r. poz. 153).