Zatrudniony na czas określony, którego obowiązuje okres wypowiedzenia krótszy od maksymalnego, musi liczyć się z tym, że nie dostanie najwyższego odszkodowania za wadliwe rozwiązanie umowy. Sąd ma bowiem pełną swobodę miarkowania jego wysokości
Kodeks pracy określa precyzyjnie, w jakiej wysokości odszkodowania może domagać się pracownik w sytuacji, gdy pracodawca nie poda (lub poda nieprawdziwą) przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, a także w sytuacji gdy wypowiedzenie umowy nastąpi w sposób niezgodny z przepisami prawa pracy dotyczącymi wypowiadania umów. Zgodnie z art. 471 kodeksu pracy (dalej: k.p.) odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia.
Na tym tle powstał jednak spór o to, czy w przypadku wadliwego wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony, której okres wypowiedzenia wynosił miesiąc, pracownik może domagać się maksymalnego odszkodowania, tj. za okres 3 miesięcy.
W wyroku z 18 marca 2015 r. (sygn. akt I PK 190/14, LEX nr 1677164), do którego ukazało się uzasadnienie, SN rozważał kryteria, jakimi sądy pracy powinny się kierować przy określaniu kwoty odszkodowania należnej pracownikowi.
Stan faktyczny
W omawianej sprawie, w związku z krótkim, bo zaledwie 9-miesięcznym, okresem zatrudnienia, pracownica (mając na uwadze art. 36 k.p. z uwagi na to, że była zatrudniona na czas nieokreślony) mogła domagać się odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za jeden miesiąc. Jednak w pozwie wniosła o zasądzenie na jej rzecz odszkodowania za trzy miesiące.
Sąd rejonowy, dopatrując się podania przez pracodawcę nieprawdziwej przyczyny wypowiedzenia umowy, zasądził na rzecz pracownicy odszkodowanie w żądanej przez nią wysokości. Z kolei sąd okręgowy wskazał, że wobec okresu wypowiedzenia wynoszącego miesiąc, jaki miał zastosowanie w odniesieniu do tego pracownika, nie jest możliwe zasądzenie odszkodowania w pełnej możliwej wysokości.
Zdaniem SN
Do tego stanowiska przychylił się także SN. W swoim orzeczeniu wskazał, że art. 471 k.p. przewidujący odszkodowanie dla pracownika, któremu pracodawca wadliwie wypowiedział umowę o pracę, nie ustala szczegółowych kryteriów, jakimi powinien się kierować sąd przy określaniu jego wysokości. W szczególności przepis ten nie określa, co może stanowić podstawę zasądzenia na rzecz pracownika odszkodowania przewyższającego kwotę należnego mu wynagrodzenia za okres wypowiedzenia umowy. Co więcej, SN bardzo ściśle uzależnia wysokość odszkodowania, jakiego może domagać się pracownik, od okresów wypowiedzenia umowy o pracę przewidzianych w art. 36 k.p.
Mając na uwadze tak silne związanie odszkodowania z okresem wypowiedzenia, wydaje się, że jakiekolwiek modyfikacje dokonane przez strony w umowie o pracę odnośnie do okresu wypowiedzenia (np. jeśli strony ustalą dłuższy niż przewidziany w kodeksie pracy) nie powinny mieć wpływu na należne pracownikowi odszkodowanie. W każdym przypadku nie może żądać więcej niż wynosi kwota wynagrodzenia za trzy miesiące.
Z kolei gdy okres wypowiedzenia pracownika jest krótszy niż trzy miesiące, sąd jest władny miarkować wysokość odszkodowania należnego pracownikowi, przy czym nie może ustalać jego wysokości w oderwaniu od okoliczności sprawy, poniesionej przez pracownika szkody, funkcji, jakie pełnić ma to odszkodowanie, oraz przede wszystkim od okresu wypowiedzenia umowy. Jak bowiem wskazuje SN, limitując odszkodowanie określone w art. 471 k.p., ustawodawca miał na celu ochronę interesów pracodawcy. Jednocześnie jednak konieczne jest uwzględnianie przez sąd rozpatrujący sprawę funkcji, jakie odszkodowanie to ma spełniać.
W praktyce
Pracownik dochodząc więc odszkodowania w wysokości wyższej niż kwota należna mu w związku z mającym zastosowanie okresem wypowiedzenia, powinien przede wszystkim udokumentować poniesioną przez siebie szkodę doznaną na skutek wypowiedzenia umowy o pracę. Ponadto powinien wskazać inne okoliczności mające wpływ na wysokość tego odszkodowania (takie jak np. staż pracy, a także zakres bezprawnego działania pracodawcy).
W przypadku natomiast jeśli zasądzone już zostanie przez sąd odszkodowanie w konkretnym wymiarze (wynagrodzenia odpowiadającemu określonemu okresowi wypowiedzenia), właściwa – pieniężna – wysokość odszkodowania jest ustalana według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.
Podstawa prawna
Art. 471 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).