Nasz pracownik przebywał przez cały czerwiec na zasiłku chorobowym. Wcześniej pobierał wynagrodzenie chorobowe. Podstawa wymiaru zasiłku wynosi 4092,73 zł i stanowi ją – po odliczeniu 13,71 proc. – pensja zasadnicza 4200 zł brutto oraz miesięczna, zmienna premia. Pracownik ma zajęcie komornicze alimentacyjne na łączną kwotę 8000 zł. Jesteśmy płatnikiem zasiłków. Jak dokonać potrącenia z zasiłku za czerwiec?

Pracownikowi wolno potrącić z zasiłku za czerwiec maksymalnie 1964,52 zł, co stanowi 60 proc. kwoty tego zasiłku brutto.

Pracodawca, który w danym roku kalendarzowym jest płatnikiem zasiłków z ubezpieczenia społecznego, ma również obowiązek dokonywać potrąceń z wypłacanych świadczeń, tj. zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego, wyrównawczego i świadczenia rehabilitacyjnego. Ze względu na to, że zasiłek jest odmienną kategorią przychodu od wynagrodzenia za pracę, potrąceń dokonuje się według zasad określonych w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa o FUS). Nie ma tu więc zastosowania w zakresie ochrony wynagrodzenia kodeks pracy. Przesądza o tym art. 833 par. 5 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Dla pracodawcy podstawą do dokonania potrącenia z zasiłku jest zajęcie, które powinno obejmować nie tylko wynagrodzenie za pracę, lecz także zasiłki.
Z zasiłków podlegają potrąceniu – w podanej niżej kolejności – m.in. następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych;
2) należności alimentacyjne potrącane na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego;
3) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne.
Przy dokonywaniu potrąceń należności alimentacyjnych w trybie bezegzekucyjnym (pkt 2) w pierwszej kolejności zaspokajane są alimenty zaległe za okres wskazany w tytule wykonawczym, pod warunkiem uzyskania od wierzyciela oświadczenia, że nie zostały w inny sposób uiszczone przez dłużnika.
Podstawą potrącenia jest kwota zasiłku netto, czyli po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy. Zasiłki podlegają bowiem tylko opodatkowaniu. Nie są obciążone ani składkami społecznymi, ani zdrowotną.
Kwoty graniczne i wolne
Zasiłki, podobnie jak wynagrodzenie za pracę, też podlegają szczególnej ochronie przed odliczeniami. Świadczenia te są chronione poprzez ustanowione kwoty graniczne oraz kwoty wolne od potrąceń. Tylko pewna część zasiłku może być przeznaczona na spłatę wierzyciela. Pewną część zasiłku odpowiadającą kwocie wolnej pracodawca musi z kolei zatrzymać dla pracownika do wypłaty. Zatem pracodawca – zabierając się za potrącanie – musi wziąć pod uwagę oba ograniczenia.
Najczęściej występujące potrącenia u pracowników mogą być dokonywane w następujących granicach:
wświadczenia alimentacyjne na mocy tytułów wykonawczych, a także ściągane w trybie bezegzekucyjnym – do wysokości 60 proc. kwoty zasiłku;
winne egzekwowane należności, w tym na mocy tytułów wykonawczych – do wysokości 25 proc. kwoty zasiłku.
Jeżeli sumy alimentacyjne opatrzone tytułem wykonawczym mają być potrącane na rzecz kilku wierzycieli, a łączna suma, która może być potrącona, nie wystarcza na pełne pokrycie egzekwowanych należności, pracodawca musi poczekać na rozstrzygnięcie organu egzekucyjnego i dokonuje przekazania potrąconych kwot po uzyskaniu tego rozstrzygnięcia. Analogicznie się postępuje, w sytuacji gdy z roszczeniem do zasiłku wystąpiło kilku wierzycieli sum niealimentacyjnych, a świadczenia nie wystarczy na ich pełne pokrycie (art. 140 ust. 2 i 2a ustawy o FUS).
Maksymalną część należności podlegającą potrąceniu (kwotę graniczną) ustala się od kwoty brutto zasiłku, czyli przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
Wolna od potrąceń jest kwota zasiłku odpowiadająca:
w50 proc. kwoty najniższej emerytury, która od 1 marca 2015 r. wynosi 880,45 zł – przy potrącaniu sum ustalonych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności alimentacyjnych oraz sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie należności innych niż świadczenia alimentacyjne (wraz z kosztami i opłatami egzekucyjnymi);
w60 proc. kwoty najniższej emerytury – przy potrącaniu innych należności.
Kwoty emerytury, odpowiadające kwotom wolnym od potrąceń i egzekucji, ustala się proporcjonalnie do wypłacanego świadczenia. Oznacza to, że kwota wolna to kwota miesięczna, czyli stosowana w przypadku zasiłku wypłacanego za cały miesiąc. Jeżeli zasiłek przysługuje za część miesiąca, to kwotę wolną należy stosownie zmniejszyć do liczby dni, za które on przysługuje. W tym celu kwotę wolną należy podzielić przez 30 i pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku. Podzielnik jest stały i nie zależy od liczby dni kalendarzowych miesiąca. Nie wynika to, co prawda, wprost z przepisów ustawy o FUS, ale ZUS go stosuje, biorąc pod uwagę, że stawkę dzienną zasiłku też się uzyskuje, dzieląc podstawę przez 30. [przykład 1]
Zbieg odliczeń
W razie zbiegu potrąceń sum egzekwowanych na pokrycie świadczeń alimentacyjnych z innymi należnościami z tytułem wykonawczym łącznie potrącenia nie mogą przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku. Obowiązuje bowiem zasada, że granicę potrąceń wyznacza najwyższy wskaźnik procentowy dla zbiegających się potrąceń. Trzeba jednak pamiętać o kolejności i najpierw zaspokoić alimenty.
W razie zbiegu egzekucji należności alimentacyjnych z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku. W razie zbiegu egzekucji należności innych niż alimentacyjne z potrącaniem bezegzekucyjnym potrącenia i egzekucja łącznie nie mogą przekraczać 60 proc. kwoty zasiłku – jeżeli wśród potrąceń występują należności alimentacyjne albo 50 proc. kwoty zasiłku – w pozostałych przypadkach. [przykład 2]
Za cały miesiąc
Pracownik w czerwcu nie przepracował ani jednego dnia i za cały miesiąc nabył prawo do zasiłku chorobowego. Skoro podstawa zasiłkowa wyniosła 4092,73 zł, to zasiłek za 30 dni czerwca wyniósł 3274,20 zł, co wynika z wyliczenia:
4092,73 zł : 30 dni = 136,42 zł x 80 proc. = 109,14 zł – dniówka zasiłku
109,14 zł x 30 dni choroby = 3274,20 zł
W przypadku egzekucji na zaspokojenie należności alimentacyjnej można potrącić nie więcej niż 60 proc. kwoty zasiłku:
3274,20 zł x 60 proc. = 1964,52 zł
Kwota wolna przy potrącaniu należności alimentacyjnej – 440,23 zł (50 proc. kwoty najniższej emerytury)
Zasiłek po odliczeniu miesięcznej zaliczki na podatek:
3274,20 zł; po zaokrągleniu 3274 zł – podstawa opodatkowania
(3274 zł x 18 proc.) – 46,33 zł (złożony PIT-2) = 542,99 zł; 543 zł – zaliczka na podatek po zaokrągleniu
3274,20 zł – 543 zł = 2731,20 zł
Po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń:
2731,20 zł – 440,23 zł = 2290,97 zł
Gdyby pracownikowi pozostawić tylko kwotę wolną, zostałaby naruszona kwota graniczna (2290,97 zł > 1964,52 zł). Zatem nie można potrącić więcej niż 1964,52 zł, co sprawi, że do wypłaty pracownikowi pozostanie suma zasiłku wyższa niż kwota wolna:
2731,20 zł – 1964,52 zł = 766,68 zł
Dla przypomnienia – przy potrąceniach alimentacyjnych z wynagrodzenia za pracę kwota wolna od potrąceń w ogóle nie obowiązuje.
Zgoda zatrudnionego
Oprócz potrąceń wymienionych w art. 139 ustawy o FUS pracownik może mieć również ujęcia dobrowolne, bez tytułu wykonawczego, jak np. pożyczka udzielona pracownikowi ze środków własnych, z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z kasy zapomogowo-pożyczkowej, składka ubezpieczenia na życie, nadpłata nienależnego wynagrodzenia. Takich potrąceń pracodawca nie może dokonać bez pisemnej zgody pracownika. W przypadku potrąceń dobrowolnych z zasiłku nie stosuje się ani kwot granicznych, ani wolnych. Ustawa o FUS wyznacza je tylko dla wymienionych, dozwolonych potrąceń, a nie do wszystkich, w tym na rzecz pracodawcy. Pracownik w treści pisemnej zgody może sam określić, ile pracodawca może mu odliczyć z zasiłku.
PRZYKŁAD 1
Zajęcie komornicze
Pracownik ma zajęcie komornicze niealimentacyjne na sumę 10 000 zł. Przez cały czerwiec chorował, ale za ten miesiąc przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe za 9 dni w wysokości 1022 zł oraz zasiłek chorobowy za 21 dni w kwocie 2384 zł. W tym przypadku pracodawca musi osobno rozliczyć należności i dokonać potrąceń odrębnie z wynagrodzenia chorobowego, stosując zasady z kodeksu pracy, oraz oddzielnie z zasiłku.
Z wynagrodzenia chorobowego
Pierwszy krok to ustalenie kwoty netto wynagrodzenia za czas choroby. Wynagrodzenie to nie podlega składkom na ubezpieczenia społeczne, ale odprowadza się od niego składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przy ustalaniu zaliczki na podatek należy uwzględnić miesięczne koszty uzyskania przychodów (podstawowe) i kwotę zmniejszającą podatek (PIT-2), gdyż mimo nieprzepracowania w miesiącu ani jednego dnia pracownik uzyskał przychód ze stosunku pracy, jakim jest wynagrodzenie chorobowe.
Obliczenia:
– podstawa opodatkowania: 1022 zł – 111,25 zł = 910,75 zł; po zaokrągleniu 911 zł
– zaliczka na podatek: (911 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 117,65 zł
– składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca wpłacie do ZUS: 1022 zł x 9 proc. = 91,98 zł
– składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od zaliczki na podatek: 1022 zł x 7,75 proc. = 79,21 zł
– zaliczka podlegająca wpłacie do urzędu skarbowego: 117,65 zł – 79,21 zł = 38,44 zł; po zaokrągleniu 38 zł
Do wypłaty: 1022 zł – 91,98 zł – 38 zł = 892,02 zł
Potrąceniu podlega maksymalnie połowa wynagrodzenia netto pracownika, tj. 446,01 zł.
Kwotą wolną od potrąceń jest minimalne wynagrodzenie w wysokości przysługującej pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, czyli 1286,16 zł. Po uwzględnieniu kwoty wolnej, która nie ulega zmniejszeniu, gdy wynagrodzenie chorobowe przysługuje za część miesiąca, pracodawca nie może dokonać żadnego ujęcia. Wynagrodzenie netto pracownika jest bowiem niższe od kwoty gwarantowanej.
Z zasiłku
Maksymalna kwota potrącenia: 2384 zł x 25 proc. = 596 zł
Kwota wolna od potrąceń za cały miesiąc: 440,23 zł (50 proc. najniższej emerytury)
Kwota wolna po zmniejszeniu proporcjonalnie do okresu, za który przysługuje zasiłek: 440,23 zł : 30 dni x 21 dni = 308,16 zł
Zasiłek po odliczeniu miesięcznej zaliczki na podatek:
2384 zł x 18 proc. = 429,12 zł; po zaokrągleniu 429 zł (zaliczka na podatek)
2384 zł – 429 zł = 1955 zł
Po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń:
1955 zł – 308,16 zł = 1646,84 zł > 596 zł
Przy uwzględnieniu kwoty wolnej od potrąceń, a także granicznej, wolno potrącić maksymalną kwotę podlegającą potrąceniu na świadczenia niealimentacyjne, tj. 25 proc. kwoty zasiłku.
W czerwcu, po dokonaniu potrąceń, pracownik otrzyma:
– wynagrodzenie za czas choroby w wysokości 892,02 zł,
– zasiłek chorobowy w wysokości 1359 zł (1955 zł – 596 zł)]
PRZYKŁAD 2
Różne tytuły wykonawcze
W stosunku do pracownika zostały wystawione dwa różne tytuły wykonawcze, na podstawie których pracodawca dokonuje potrąceń: alimenty – miesięcznie po 650 zł oraz pożyczka bankowa – łącznie 5000 zł. Przez cały czerwiec pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim i przysługiwał mu zasiłek chorobowy w wysokości 2676,90 zł brutto (złożony PIT-2). Z uwagi na zbieg potrąceń łącznie nie mogą one przekroczyć 60 proc. kwoty zasiłku, tj.:
2676,90 zł x 60 proc. = 1606,14 zł
Kwota wolna od potrąceń – 440,23 zł (50 proc. najniższej emerytury)
Zasiłek po odliczeniu zaliczki na podatek:
2677 zł – zasiłek po zaokrągleniu do pełnych złotych
(2677 zł x 18 proc.) – 46,33 zł = 435,53 zł; po zaokrągleniu 436 zł
2676,90 zł – 436 zł = 2240,90 zł
Po odliczeniu kwoty wolnej od potrąceń:
2240,90 zł – 440,23 zł = 1800,67 zł > 1606,14 zł (maksymalna dopuszczalna kwota potrąceń)
Powyższa kwota przekracza dopuszczalną granicę, wobec czego pracodawca musi najpierw odjąć alimenty, tj. 650 zł, a następnie kolejną sumę na zaspokojenie długu bankowego, ale tylko jako różnicę między kwotą graniczną a alimentami, czyli:
1606,14 zł – 650 zł = 956,14 zł – suma na rzecz spłaty pożyczki
NFZ w kryzysie i na chorobowym

Zobacz również
Po potrąceniach pracownikowi pozostanie: 2240,90 zł – 1606,14 zł = 634,76 zł.
Podstawa prawna
Art. 139–141 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
Art. 833 par. 5 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).
Art. 87 par. 1 i par. 3 pkt 2, art. 871 par. 1 pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).