Zatrudniamy studenta w wieku 22 lat na umowę-zlecenie. Od 18 maja nawiązaliśmy z nim dodatkowo umowę o pracę na 1/2 etatu, z wynagrodzeniem 900 zł. Umowa-zlecenie trwa, a stawka miesięczna wynosi 1200 zł. Wynagrodzenie za prace zlecone w kwietniu wypłaciliśmy 11 maja, a za maj wynagrodzenie będzie wypłacone 10 czerwca. Jak rozliczyć składki za maj i czerwiec, jeżeli pierwsze wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, tj. za maj, wypłacimy 29 maja, a kolejne pod koniec czerwca?
ODPOWIEDŹ
Student–zleceniobiorca, z którym podpisano dodatkowo umowę o pracę, podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom z tytułu stosunku pracy. Zlecenie jest wówczas traktowane jak stosunek pracy i wynagrodzenia z obu umów stanowią podstawę wymiaru składek na ZUS. Studenta będącego pracownikiem należy zgłosić do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego od 18 maja na druku ZUS ZUA, z kodem ubezpieczenia – 01 10 XX. W dokumentach rozliczeniowych za maj wykazuje się do oskładkowania tylko częściową pensję wypłaconą w tym miesiącu z umowy o pracę, a za czerwiec – wynagrodzenie za pracę z etatu za czerwiec oraz wynagrodzenie ze zlecenia należne za maj, ale w kwocie proporcjonalnej do okresu, w którym zbiegły się obie umowy.
Umowa-zlecenia co do zasady stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych, wypadkowego oraz zdrowotnego. Jednak pewna grupa zleceniobiorców, mimo zawarcia i wykonywania takiej umowy cywilnej, w ogóle nie podlega tym ubezpieczeniom. Dotyczy to uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studentów do ukończenia 26 lat. Osoby te, póki nie ukończą podanego wieku, nie są obejmowane ubezpieczeniami z tytułu umowy-zlecenia – ani obowiązkowo, ani dobrowolnie. [przykłady 1–2]
Dodatkowa umowa
Wyjątkowo są jednak traktowani studenci zleceniobiorcy nawiązujący z firmą, dla której pracują, stosunek pracy. Wówczas ich sytuacja pod względem ubezpieczenia ulega zmianie. Wynika to z definicji pracownika opracowanej dla potrzeb ubezpieczeń społecznych. Pracownikiem jest bowiem nie tylko osoba pozostająca w stosunku pracy, ale także wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 1, ust. 2a ustawy systemowej).
Ważne
W przypadku zawarcia umowy-zlecenia z własnym pracownikiem, który jest jednocześnie studentem lub uczniem w wieku do 26 lat, z tytułu umowy-zlecenia należy opłacać wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne, tj. na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe oraz zdrowotne
W takiej sytuacji bowiem umowa-zlecenie jest traktowana w zakresie ubezpieczeń społecznych jak umowa o pracę.
Z 22-letnim studentem, który dotąd miał zawartą tylko umowę-zlecenie niepodlegającą zgłoszeniu w ZUS, 18 maja br. nawiązano stosunek pracy. Pracownicy są obejmowani wszystkimi ubezpieczeniami od dnia nawiązania stosunku pracy, którym jest dzień rozpoczęcia pracy określony w umowie, a jeśli takiego terminu nie określono – w dniu zawarcia umowy. Pracownika zgłasza do ubezpieczeń płatnik (pracodawca) na druku ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczeń 01 10 xx w ciągu 7 dni od daty powstania obowiązku w tym zakresie. Nie należy składać odrębnego zgłoszenia z tytułu zlecenia. Rozliczanie składek będzie jednak polegało na tym, że ich podstawą będzie suma wynagrodzenia z etatu i za wykonanie zlecenia. Pierwsze rozliczenie uczącego się pracownika nastąpi za maj, w którym dokonano wypłaty wynagrodzenia za przepracowaną na etacie część tego miesiąca. Składki za dany miesiąc są bowiem należne tylko od przychodu stanowiącego podstawę ich wymiaru, osiągniętego przez ubezpieczonego w tym miesiącu. Ponieważ w maju pracownik uzyskał – oprócz wynagrodzenia ze zlecenia za kwiecień – jeszcze płacę z zatrudnienia, płatnik wykaże je w raporcie imiennym ZUS RCA za maj. W maju pracownik uzyskał:
● 11 maja – przychód z tytułu umowy-zlecenia wykonywanej w kwietniu 2015 r.,
● 29 maja – przychód z tytułu umowy o pracę (wynagrodzenie za okres od 18 do 31 maja).
W raporcie imiennym ZUS RCA za maj należy wykazać tylko kwotę wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę. Wynagrodzenie wypłacone 11 maja należne jest za wykonanie umowy-zlecenia za kwiecień, kiedy przychód z tytułu tej umowy w ogóle nie stanowił podstawy wymiaru składek (była to samodzielna umowa-zlecenie zawarta ze studentem do 26. roku życia).
Co dalej
Kolejne rozliczenie, które wymaga omówienia, dotyczy czerwca, kiedy pracownik, zgodnie z przyjętymi terminami wypłat, otrzyma:
– 10 czerwca – wynagrodzenie z tytułu umowy-zlecenia wykonywanej w maju 2015 r.,
– 30 czerwca – wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę za czerwiec 2015 r.
Czerwcową podstawę wymiaru składek będzie stanowiło skumulowane wynagrodzenie z obu umów, z tym że do pensji z etatu należy doliczyć tylko tę część wynagrodzenia ze zlecenia, która przypadła w maju na okres pokrywania się stosunku pracy i cywilnoprawnego. Od 1 do 17 maja student nie miał tytułu do żadnych ubezpieczeń, stąd wynagrodzenie ze zlecenia wykonanego w maju należy podzielić na część oskładkowaną i bez składek. Innymi słowy, płatność ze zlecenia będzie oskładkowana w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia na etacie. Przepisy ustawy systemowej nie wskazują sposobu ustalenia takiego wynagrodzenia. Przy wynagrodzeniu innym niż ryczałtowe miesięczne, np. godzinowym, łatwiej byłoby to ustalić. Jednak gdy w grę wchodzi stała stawka kwotowa przyjmuje się, że wynagrodzenie za miesiąc dzieli się przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnoży przez liczbę dni, w których jednocześnie trwał stosunek pracy i tym samym zlecenie stało się obowiązkowym tytułem do ubezpieczeń. [ramka 1]
Inne daniny
Z podatkowego punktu widzenia obie umowy stanowią odrębne źródła przychodów. Przychód z umowy o pracę to przychód ze stosunku pracy, a ze zlecenia kwalifikowany jest jako działalność wykonywana osobiście. Oba wynagrodzenia należy więc opodatkować oddzielnie, według zasad obowiązujących dla każdego z tych źródeł.
Do przykładu wyliczeniowego przyjmijmy wynagrodzenie z umowy o pracę 900 zł brutto (podstawowe koszty uzyskania przychodów, brak oświadczenia PIT-2), ze zlecenia odpłatność miesięczna to 1200 zł. [ramka 2]
Ramka 1. Co w raportach
KROK 1. Ustalenie wynagrodzenia za przepracowaną część maja na umowę o pracę
● 900 zł : 80 godz. (wymiar czasu pracy w maju dla 1/2 etatu) = 11,25 zł; 11,25 zł x 40 godz. (czas nieprzepracowany w okresie od 1 do 17 maja) = 450 zł; 900 zł – 450 zł = 450 zł
Rozliczenie składek w raporcie imiennym ZUS RCA za maj
● 450 zł x 9,76 proc. = 43,92 zł – składka emerytalna
● 450 zł x 1,5 proc. = 6,75 zł – składka rentowa
● 450 zł x 2,45 proc. = 11,03 zł – składka chorobowa
Łączne składki na ubezpieczenia społeczne – 61,70 zł
● 450 zł – 61,70 zł = 388,30 zł – podstawa wymiaru składki zdrowotnej
● 388,30 zł x 9 proc. = 34,95 zł – składka zdrowotna należna ZUS
KROK 2. Ustalenie wynagrodzenia ze zlecenia za maj oraz łącznej podstawy wymiaru składek na ZUS za czerwiec
1) wynagrodzenie ze zlecenia za maj (za okres od 18 do 31 maja)
1200 zł : 31 dni kalendarzowych maja x 14 dni (liczba dni podlegania ubezpieczeniom w okresie od 18 do 31 maja) = 541,94 zł
2) wynagrodzenie z etatu za cały czerwiec – 900 zł
3) łączna podstawa wymiaru składek społecznych i zdrowotnego za czerwiec – 1441,94 zł
Rozliczenie składek w raporcie imiennym ZUS RCA za czerwiec
● 1441,94 zł x 9,76 proc. = 140,73 zł – składka emerytalna
● 1441,94 zł x 1,5 proc. = 21,63 zł – składka rentowa
● 1441,94 zł x 2,45 proc. = 35,33 zł – składka chorobowa
Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne – 197,69 zł
● 1441,94 zł – 197,69 zł = 1244,25 zł – podstawa wymiaru składki zdrowotnej
● 1244,25 zł x 9 proc. = 111,98 zł – składka zdrowotna należna ZUS
Ramka 2. Rozliczenie podatkowo-składkowe
Przychód do opodatkowania z umowy o pracę:
● 900 zł x 13,71 proc. (składki społeczne finansowane przez pracownika) = 123,39 zł
● 900 zł – 123,39 zł = 776,61 zł – podstawa wymiaru składki zdrowotnej
● 776,61 zł x 9 proc. = 69,89 zł – składka zdrowotna należna do ZUS
● 776,61 zł x 7,75 proc. = 60,19 zł – składka zdrowotna do odliczenia od zaliczki na podatek
● 900 zł – 123,39 zł – 111,25 zł = 665,36 zł; po zaokrągleniu 665 zł – podstawa opodatkowania
● 665 zł x 18 proc. = 119,70 zł zaliczka na podatek
● 119,70 zł – 60,19 zł = 59,51 zł; po zaokrągleniu 60 zł – zaliczka do urzędu skarbowego
● 900 zł – (123,39 zł + 69,89 zł + 60 zł) = 646,72 zł
Dochód do opodatkowania ze zlecenia pokrywającego się przez cały miesiąc z umową o pracę:
● 1200 zł x 13,71 proc. = 164,52 zł – składki społeczne finansowane przez pracownika zleceniobiorcę
● 1200 zł – 164,52 zł = 1035,48 zł – podstawa wymiaru składki zdrowotnej
● 1035,48 zł x 9 proc. = 93,19 zł – składka zdrowotna należna do ZUS
● 1035,48 zł x 7,75 proc. = 80,25 zł – składka do odliczenia od zaliczki na podatek
● 1035,48 zł x 20 proc. = 207,10 zł – koszty uzyskania przychodów
● 1200 zł – 164,52 zł – 207,10 zł = 828,38 zł; po zaokrągleniu 828 zł – podstawa opodatkowania
● 828 zł x 18 proc. = 149,04 zł – zaliczka na podatek
● 149,04 zł – 80,25 zł = 68,79 zł; po zaokrągleniu 69 zł – zaliczka do urzędu skarbowego
● 1200 zł – (164,52 zł + 93,19 zł + 69 zł) = 873,29 zł
PRZYKŁAD 1
Ubezpieczenie na 26. urodziny
W spółce z o.o. na umowę-zlecenie pracuje student 5. roku studiów magisterskich. 20 maja 2015 r. ukończył 26 lat. Spółka jako płatnik składek powinna zgłosić studenta do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego od 20 maja br. Przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia (art. 112 kodeksu cywilnego). Oznacza to, że jeśli zleceniobiorca urodził się 20 maja, to kolejny rok życia kończy o północy z 19 na 20 maja następnego roku. Gdy 20 maja 2015 r. przypadają jego 26. urodziny, już od tego dnia jest osobą, która ukończyła graniczny wiek, i od tego dnia podlega ubezpieczeniom. Składki za maj należy rozliczyć od części wynagrodzenia przysługującego za okres od 20 do 31 maja br.
PRZYKŁAD 2
Na czas określony
W firmie jest zatrudniona na umowę o pracę na czas określony osoba w wieku 24 lat pobierająca naukę na studiach magisterskich, Od 1 czerwca 2015 r. podpisała z pracodawcą umowę-zlecenie na okres do 31 sierpnia br. Mimo że spełnia warunki w zakresie edukacji oraz co do wieku i rodzaju umowy, nadal jest pracownikiem, a nie pracownikiem – zleceniobiorcą. Podlega wszystkim ubezpieczeniom tylko z tytułu stosunku pracy, z tym że wynagrodzenie ze zlecenia jest włączone do podstawy wymiaru z etatu.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 4, art. 8 ust. 2a, art. 18 ust. 1a, art. 36 ust. 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Art. 10 ust. 1 pkt 1, pkt 2, art. 32, art. 41 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.)