Pracownik w wieku 38 lat jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 4900 zł miesięcznie. Od 1 marca do końca kwietnia otrzymywał jeszcze dodatek za tymczasowe zwiększenie obowiązków – 300 zł.
Oprócz umowy o pracę ma z nami zawartą także dodatkową umowę-zlecenie trwającą od 1 lutego do 31 maja, z wynagrodzeniem 800 zł miesięcznie oraz stałym dodatkiem 200 zł za uciążliwość pracy w terenie. Dodatek nie jest zmniejszany za okresy niewykonywania prac zleconych (np. z powodu choroby). Jak ustalić podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego dla tego pracownika i jak ująć wynagrodzenie ze zlecenia, jeżeli pracownik zachorował w maju? Zwolnienie lekarskie obejmuje okres od 15 maja do 5 czerwca (złamanie kończyny).
ODPOWIEDŹ
Do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego od 15 do 31 maja należy przyjąć – oprócz wynagrodzenia za pracę na etacie – również wynagrodzenie ze zlecenia wypłacone od lutego do kwietnia wraz z dodatkiem 200 zł. Natomiast podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego od 1 do 5 czerwca trzeba przeliczyć, tzn. przyjąć tylko wynagrodzenie za pracę – bez przychodu ze zlecenia. Dodatek za powierzenie większej liczby obowiązków służbowych w wysokości 300 zł należy w ogóle pominąć przy obliczaniu podstawy chorobowego za oba okresy.
Wynagrodzenie chorobowe jest uprawnieniem wyłącznie pracowniczym. Przysługuje pracownikowi na podstawie art. 92 kodeksu pracy za okresy orzeczonej niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym. Przez krótszy okres, tj. łącznie 14 dni, wynagrodzenie to pobierają pracownicy, którzy ukończyli 50. rok życia. Za czas niewydolności zdrowotnej trwającej łącznie dłużej niż 33 dni (14 dni) w ciągu roku kalendarzowego pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy z ubezpieczenia społecznego. Obowiązują wspólne zasady ustalania podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłku, określone w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (a więc i wynagrodzenia chorobowego) przysługującego ubezpieczonemu pracownikowi stanowi uśrednione miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W opisanym przypadku jest to więc wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres od maja 2014 r. do kwietnia 2015 r., po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne wynoszących łącznie 13,71 proc. podstawy ich wymiaru. Ustalając podstawę świadczenia chorobowego, należy pominąć dodatek za wykonywanie nadmiarowych zadań, gdyż w miesiącu powstania choroby już nie przysługiwał. Został zniesiony od maja.
Do określonego terminu
Bywają składniki płacowe przyznawane tylko na pewien okres ze względu np. na powierzenie pracownikowi jakiejś funkcji czy większej liczby obowiązków (np. w czasie nieobecności innego pracownika w pracy). Wówczas przy kalkulowaniu podstawy zasiłkowej należy pamiętać o wynikającej z art. 41 ust. 2 ustawy zasiłkowej zasadzie, że składników wynagrodzenia przysługujących w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy tylko do określonego terminu, nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku/wynagrodzenia chorobowego, należnego za okres po tym terminie. Ta zasada ma również odpowiednie zastosowanie do składników wynagrodzenia, których wypłaty zaprzestano na podstawie układu zbiorowego pracy lub przepisów o wynagradzaniu.
Zatem składniki wynagrodzenia przysługujące do określonego terminu uwzględnia się w podstawie wymiaru chorobowego tylko za okres przypadający do tego terminu. [przykład 1]
Są przypadki, że zakład pracy co prawda podjął decyzję o zaprzestaniu wypłaty składnika wynagrodzenia od określonej daty, ale zmieniając zasady wynagradzania, włączył ten składnik w całości lub w części do innego lub zamienił na inny składnik. Wtedy ta zasada nie ma zastosowania, a taki składnik podlega wliczeniu do podstawy. [przykład 2]
Dodatkowe zlecenie niekiedy podwyższa podstawę
Dla potrzeb ubezpieczeń społecznych pracownika, który zawarł umowę-zlecenie lub umowę o dzieło z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy albo którego wykonuje umowę cywilną, traktuje się nadal jak pracownika. Nie ma w tym przypadku zbiegu umowy o pracę z umową-zleceniem (umowa o dzieło nie jest tytułem do ubezpieczeń; wyjątek dotyczy pracownika – wykonawcy dzieła). Taka umowa-zlecenie w ogóle nie podlega odrębnemu zgłoszeniu w ZUS, a przychód uzyskany z tytułu umowy o pracę i ze zlecenia stanowi jedną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne jako przychód ze stosunku pracy. Łączny przychód z tego źródła rozlicza się w imiennym raporcie miesięcznym ZUS RCA pod kodem pracowniczym 01 10 xx. Wszystko to oznacza, że od przychodu z umowy-zlecenia zawartej z własnym pracownikiem opłaca się wszystkie obowiązkowe składki, tj. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe oraz zdrowotne, na takich samych zasadach, jak od przychodów z tytułu umowy o pracę. Tak rozumiany przychód pracownika – zleceniobiorcy ma wpływ na ustalanie podstawy wymiaru świadczeń zasiłkowych.
Powyżej opisana zasada wliczania do podstawy zasiłkowej składników czasowych ma również zastosowanie właśnie do wynagrodzenia z umowy-zlecenia bądź o dzieło, które zostały dodatkowo zawarte z pracownikiem lub pracownik wykonuje je na rzecz swojego pracodawcy. Innymi słowy, wynagrodzenie za prace zlecone traktuje się jak składniki przysługujące do określonego terminu. W przeciwieństwie jednak do składników przysługujących z umowy o pracę wynagrodzenie z umowy-zlecenia uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku zawsze w kwocie faktycznie wypłaconej – bez uzupełniania.
W praktyce się zdarza, że umowy zlecenia są zawierane na krótkie okresy i jest ich kilka. Wówczas przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie z tytułu kolejnych umów trwających bez przerwy albo gdy przerwa między umowami przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, albo gdy okresy umów się pokrywają. Jeżeli okresy poszczególnych umów przypadają w całości w czasie, na który została wcześniej zawarta umowa-zlecenie/umowa o dzieło, to wynagrodzenie z tytułu każdej umowy uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego tylko wówczas, gdy zasiłek przysługuje w okresie, na który została zawarta ta umowa. Oznacza to, że wynagrodzenie z umowy cywilnoprawnej należy wyłączyć z podstawy wymiaru zasiłku przysługującego za okres po terminie, do którego umowa była zawarta. Inaczej zostałby zrekompensowany przychód, którego pracownik i tak już by nie osiągnął. [przykłady 3, 4]
Inne zasady
Oprócz wynagrodzenia za pracę na etacie wypłaconego za okres maj 2014 r. – kwiecień 2015 r. do podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego za okres od 15 do 31 maja wejdzie również wynagrodzenie ze zlecenia wypłacone za okres luty – kwiecień 2015 r. Podstawę wynagrodzenia chorobowego za okres od 1 do 5 czerwca należy obliczyć oddzielnie, bo w tym miesiącu umowa-zlecenie już nie obowiązywała. Oznacza to, że tu podstawę stanowi tylko wynagrodzenie z angażu pracowniczego. Całkowicie pomijamy natomiast dodatek za zwiększenie obowiązków, gdyż ani w maju, ani w czerwcu dodatek ten już nie przysługiwał. Pozostaje jeszcze wyjaśnić kwestię wliczenia do podstawy zasiłkowej dodatku zagwarantowanego w umowie-zleceniu – 200 zł. Otóż w tej sytuacji cały przychód ze zlecenia podlegający oskładkowaniu należy włączyć bez względu na to, że dodatek przysługuje za okresy niewykonywania pracy, w tym z powodu choroby. Jest to oczywiście odmienna zasada niż obowiązująca dla składników z umowy o pracę. Zgodnie bowiem z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Chodzi tu o składniki, na których przyznanie i wypłatę okres choroby nie ma wpływu, tzn. mimo pobierania zasiłku/wynagrodzenia chorobowego pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia. Jednak ta zasada nie odnosi się do wynagrodzenia ze zlecenia. Potwierdza to ZUS w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej (pkt 239). Wyjaśnia, że do tego wynagrodzenia nie należy stosować zasady przedstawionej w pkt 218. Z kolei pkt 218 opisuje, jakich składników się nie przyjmuje, licząc bazę zasiłku, czyli m.in. przysługujących za okresy pobierania tych świadczeń.
Powyższa reguła jest spójna z wynikającą z art. 48 ustawy zasiłkowej. Dotyczy ona osób niebędących pracownikami, np. zleceniobiorców. Przy ustalaniu im podstawy zasiłkowej też nie ma zastosowania art. 41 wyłączający składniki przychodu przysługujące za okresy pobierania zasiłków.
Wynagrodzenie należy więc wyliczyć w następujący sposób:
wchorobowe od 15 do 31 maja (17 dni)
1) podstawa wymiaru:
(9 m-cy x 4900 zł) + [3 m-ce x (4 900 zł + 800 zł + 200 zł)] = 61 800 zł
61 800 zł : 12 m-cy = 5150 zł – 13,71 proc. = 4443,94 zł
2) wynagrodzenie chorobowe:
4443,94 zł : 30 = 148,13 zł x 80 proc. = 118,50 zł x 17 dni = 2014,50 zł
wchorobowe od 1 do 5 czerwca (5 dni)
1) podstawa wymiaru:
4900 zł – 13,71 proc. = 4228,21 zł
2) wynagrodzenie chorobowe:
4228,21 zł : 30 = 140,94 zł x 80 proc. = 112,75 zł x 5 dni = 563,75 zł
Wynagrodzenie chorobowe łącznie: 2578,25 zł
PRZYKŁAD 1
Wygaśnięcie w trakcie zwolnienia lekarskiego
Pracownikowi przyznano prawo do dodatku za kierowanie brygadą na okres od 1 stycznia do 31 maja. Pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby w okresie od 25 kwietnia do 8 czerwca. Dodatek podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru wynagrodzenia chorobowego przysługującego za okres od 25 kwietnia do 31 maja, tj. do terminu, do którego został przyznany. Podstawę wymiaru chorobowego za okres od 1 do 8 czerwca należy ustalić ponownie, wyłączając dodatek brygadowy.
PRZYKŁAD 2
Podwyżka pensji
Pracownica stała się niezdolna do pracy z powodu choroby 17 kwietnia br. i chorowała do 5 maja. Pracownicy, oprócz wynagrodzenia zasadniczego, przysługuje dodatek za uprawnienia doradcy podatkowego, w wysokości 15 proc. wynagrodzenia przysługującego za czas faktycznie przepracowany w danym miesiącu. Tak wynika z postanowień regulaminu wynagradzania. Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego pracodawca uwzględnił wynagrodzenie zasadnicze pracownicy za okres od kwietnia 2014 r. do marca 2015 r., w tym dodatek za uprawnienia. Od 1 maja 2015 r. zmienione zostały zasady wynagradzania pracowników i zamiast wypłaty dodatków zawodowych podwyższono wynagrodzenie zasadnicze. Pomimo zmiany warunków płacowych nie przelicza się podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego od 1 maja. Dodatek za doradztwo, który pracownica otrzymała za okres od kwietnia do marca, nadal powinien być uwzględniony w podstawie wymiaru zasiłku.
PRZYKŁAD 3
Umowa trwa dłużej niż okres niezdolności do pracy
Pracownica była niezdolna do pracy z powodu choroby od 10 kwietnia do 10 maja. Pracodawca 1 stycznia 2015 r. zawarł z nią umowę zlecenia na okres od 1 stycznia do 30 czerwca. Przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnione zostanie wynagrodzenie pracownicy za okres od kwietnia 2014 r. do marca 2015 r., w tym wynagrodzenie z tytułu umowy-zlecenia wypłacone za okres od stycznia 2015 r. do marca.
PRZYKŁAD 4
Zakończenie kontraktu w czasie choroby
Pracownik zachorował 5 maja i był niezdolny do pracy do 10 czerwca. Pracodawca zawarł z pracownikiem umowę-zlecenie na okres od 15 kwietnia do 31 maja. Podstawa wymiaru przysługującego pracownikowi zasiłku chorobowego jest ustalana z uwzględnieniem wynagrodzenia z etatu za okres od maja 2014 r. do kwietnia 2015 r. W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego mu za okres od 5 do 31 maja powinno zostać uwzględnione także wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy-zlecenia wypłacone za okres od 15 do 30 kwietnia. Natomiast podstawę wymiaru zasiłku przysługującego za okres od 1 do 10 czerwca należy ustalić ponownie, ale z wyłączeniem wynagrodzenia z umowy-zlecenia.
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 3, art. 36 ust. 1, art. 41 ust. 1 i 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159 ze zm.).
Art. 92 ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
