Jeśli małżonek przedsiębiorcy pozostaje w stosunku pracy z innym podmiotem i otrzymuje co najmniej minimalną pensję, to nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z racji stałej współpracy z rodzinną firmą.
Tak stwierdził ZUS w decyzji interpretującej przepisy. Została ona wydana na wniosek osoby prowadzącej działalność gospodarczą, która miała wątpliwości co do obowiązku opłacania składek za osobę współpracującą. Chodziło o jej męża, który pomaga przy prowadzeniu firmy, ale jednocześnie pozostaje w stosunku pracy z innym podmiotem.
ZUS przypomniał, że opłacanie składek na ubezpieczenia społeczne za takiego współpracownika jest uzależnione od spełnienia równocześnie warunków: stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa albo pozostawania w związku małżeńskim z przedsiębiorcą, prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego oraz współpracy przy prowadzeniu działalności.
Z uwagi na brak definicji ustawowej pojęcia współpracy przy prowadzeniu działalności ZUS przywołał wyrok Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2009 r. (sygn. akt II UK 134/08, OSNP 2010/13– 14/170). SN stwierdził, że cechami konstytutywnymi tego pojęcia są występujące łącznie przesłanki:
● istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego,
● bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej,
● stabilność i zorganizowanie oraz
● znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.
Natomiast ustalając, czy spełniona jest przesłanka prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, ZUS bierze pod uwagę nie tylko adres zameldowania (zamieszkiwania), ale także prowadzenie wspólnego budżetu domowego oraz współpracę w załatwianiu codziennych życiowych spraw. Decyduje zatem przede wszystkim więź społeczno-gospodarcza między określonymi osobami bliskimi.
„Współpracą przy prowadzeniu działalności gospodarczej powodującą powstanie obowiązku ubezpieczeń społecznych jest takie współdziałanie małżonka przedsiębiorcy, które generuje stałe, dodatkowe dochody z tej działalności” – stwierdził ZUS. Inaczej rzecz ujmując, współpracą jest stała pomoc, bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu (por. wyrok SN z 20 maja 2008 r., sygn. akt II UK 286/07, sygn. akt OSNP 2009/17–18/241).
W analizowanej sytuacji rozstrzygając, jakie składki należy opłacić za osobę współpracującą, trzeba uwzględnić treść art. 9 ust. 1 i 1a ustawy 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121). Pracownicy spełniający jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów – m.in. z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej – są bowiem obejmowani ubezpieczeniami społecznymi tylko z tytułu stosunku pracy. Gdy jednak podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z umowy o pracę jest w przeliczeniu na okres miesiąca niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, to z tytułu współpracy ubezpieczenia są również obowiązkowe.
Decyzja Oddziału ZUS w Lublinie z 12 marca 2015 r. (WPI/200000/43/257/2015).