Pracownica zawarła z nami dwie umowy o pracę – jedną na czas nieokreślony, na pełen etat, a drugą na 1/4 etatu, na czas określony do 31 maja 2015 r. Podczas trwania obu stosunków pracy pracownica urodziła dziecko, w związku z czym jako płatnik zasiłków wypłacamy jej dwa zasiłki macierzyńskie. Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego podstawowego i dodatkowego pracownica jest obecnie na urlopie rodzicielskim. Jednak umowa na czas określony zakończy się w trakcie tego urlopu. Co dalej z zasiłkiem – czy nadal przysługuje on pracownicy mimo ustania jednego zatrudnienia, a jeśli tak, to czy my mamy kontynuować wypłatę, czy przekazać ją ZUS? Z umowy na czas określony pracownica oprócz wynagrodzenia zasadniczego w stałej miesięcznej stawce otrzymywała dodatek funkcyjny niepomniejszany za okresy pobierania zasiłków. Jaki wpływ na podstawę ewentualnego zasiłku po ustaniu zatrudnienia ma ten dodatek?

Pracownica nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, która rozwiązała się z upływem czasu, na jaki została zawarta. Po rozwiązaniu tej umowy wypłatę zasiłku przejmie ZUS i będzie go wypłacał aż do końca okresu odpowiadającego urlopowi rodzicielskiemu. Pracodawca jako płatnik zasiłków będzie natomiast kontynuował wypłatę zasiłku z tytułu trwającej umowy na czas nieokreślony. W związku z przejęciem wypłaty drugiego zasiłku przez ZUS pracodawca ma obowiązek przekazać do zakładu komplet dokumentów niezbędnych do podjęcia wypłaty zasiłku, w tym zaświadczenie ZUS Z-3 zawierające oprócz wynagrodzenia zasadniczego także dodatek funkcyjny.
Dwa etaty
Przepisy nie zabraniają nawiązywania przez zakład pracy kilku stosunków pracy jednocześnie z jednym pracownikiem. Jednak z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że jest to możliwe jedynie wtedy, gdy każdą z umów różnicuje zakres obowiązków. Innymi słowy, jest to dopuszczalne, pod warunkiem że np. obie umowy o pracę – jedna na pełen etat, a druga na jego część lub obie na część etatu – mają inny przedmiot (rodzaj pracy). Pracodawca powinien też uważać, by nie dochodziło do nadużyć w zakresie czasu pracy (uchwała SN z 12 kwietnia 1994 r., sygn. akt I PZP 13/94, OSNP 1994/3/39).
Pracownik zatrudniony u pracodawcy na podstawie dwóch umów o pracę ma prawo do poszczególnych uprawnień z każdego stosunku pracy odrębnie, np. do urlopów bezpłatnych, okolicznościowych, wypoczynkowych, a także związanych z rodzicielstwem urlopów: macierzyńskich, rodzicielskich, wychowawczych.
Pracownik podlega obowiązkowo wszystkim ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z każdego stosunku pracy od dnia jego nawiązania. Uzyskane przez niego w danym miesiącu kalendarzowym zsumowane przychody stanowią jedną podstawę wymiaru składek. Naliczone od tego przychodu składki pracodawca wykazuje w jednym bloku raportu ZUS RCA, a wymiar czasu pracy wpisuje jako ułamek zwykły, np. 3/2 w przypadku pracy na półtorej etatu. Ile umów o pracę, tyle osobnych uprawnień zasiłkowych. Każda umowa stanowi bowiem tytuł do ubezpieczenia chorobowego. W razie choroby czy urodzenia dziecka podczas trwania tego ubezpieczenia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzeń chorobowych oraz zasiłków, np. w podwójnej wysokości przy dwóch umowach o pracę.
Urlop na dziecko tylko do końca kontraktu
W omawianym przypadku pracownica wykonuje pracę na podstawie dwóch umów. Urodziła dziecko podczas trwania obu tych umów, co oznacza, że pracodawca, który jest płatnikiem zasiłków, ma obowiązek naliczyć i wypłacać dwa zasiłki macierzyńskie przysługujące przez okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu: macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Jednak należy zauważyć, że ustanie zatrudnienia w okresie wnioskowanego urlopu, np. rodzicielskiego, nie pozbawia pracownicy możliwości korzystania z takiego urlopu dopóty, dopóki umowa o pracę trwa. Jeżeli chodzi o ustanie zatrudnienia na skutek upływu okresu, na jaki została zawarta umowa na czas określony, to nie ma w kodeksie pracy przepisu, który obligowałby pracodawcę do przedłużania tej umowy do dnia zakończenia udzielonego urlopu.
Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego (bądź o udzielenie wszystkich urlopów w ciągłości na wniosek złożony nie później niż 14 dni po porodzie) powinien być złożony w normalnym trybie zgodnie z wymogami kodeksu pracy, w tym przewidującymi, że część urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić pisemny wniosek pracownicy złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Jeżeli jednak okres urlopu wskazany w podaniu wykracza poza ostatni dzień zatrudnienia, to z uwagi na to, że urlop jest uprawnieniem wyłącznie pracowniczym, pracodawca może go udzielić wyłącznie do dnia zakończenia stosunku pracy. Wtedy udzielony dodatkowy urlop macierzyński do dnia ustania stosunku pracy może obejmować okres niebędący wielokrotnością tygodnia, a urlop rodzicielski może być krótszy niż 8 tygodni. [przykład 1]
Zatem urlop rodzicielski w pełnym wymiarze pracownica wykorzysta z tytułu umowy pełnoetatowej, bezterminowej i przez cały ten okres będzie pobierała zasiłek płatny przez pracodawcę. Natomiast drugi urlop, z tytułu umowy na czas określony, może być udzielony tylko do końca maja 2015 r., a więc do dnia upływu czasu, na jaki ta umowa została zawarta. Koniec umowy na czas określony, podczas której pracownica urodziła dziecko, nie pozbawia jej prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający reszcie urlopu, którego nie mogła wykorzystać w pełnym wymiarze. Przysługuje jej bowiem zasiłek po ustaniu zatrudnienia i ubezpieczenia. Wypłata zasiłku będzie kontynuowana bez względu na to, czy osoba po ustaniu ubezpieczenia np. dalej prowadzi działalność zarobkową. Do zasiłku macierzyńskiego nie ma zastosowania art. 13 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa dotyczący zasiłku chorobowego za okres po ustaniu ubezpieczenia.
Podstawa wymiaru
Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego – analogicznie jak zasiłku chorobowego – stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym urodziło się dziecko, a jeżeli poród miał miejsce przed upływem 12 miesięcy zatrudnienia – wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Są opinie, że w razie gdy zostały zawarte dwie umowy o pracę z tym samym pracodawcą i każda z nich obejmuje 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc porodu, to wynagrodzenie z tytułu tych umów może zostać zsumowane dla celów obliczenia podstawy wymiaru zasiłku. Jednak moim zdaniem dla przejrzystości obliczeń warto jednak ustalić podstawy odrębnie z każdej umowy. Każda z nich może być opłacana według innych zasad. Odrębnych wyliczeń na pewno wymaga też sytuacja, gdy w czasie zatrudnienia na podstawie jednej umowy została zawarta kolejna. Nie wolno wtedy sumować wynagrodzeń. Należy ustalić dwie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego, przyjmując:
1) z pierwszej, wcześniejszej umowy – przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy (lub krótszy – wtedy liczy się wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe pracy),
2) z drugiej, trwającej krócej – przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. [przykład 2]
Po ustaniu ubezpieczenia
Mimo że pracodawca jest płatnikiem zasiłków w 2015 r., w razie rozwiązania się umowy terminowej powinien do ZUS przekazać dalszą wypłatę zasiłku z tej umowy, a kontynuować wypłatę zasiłku z trwającej umowy pełnoetatowej.
W celu wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres od następnego dnia po ustaniu zatrudnienia (czyli od 1 czerwca) pracodawca powinien przekazać do ZUS:
wzaświadczenie płatnika składek na druku ZUS Z-3,
wskrócony odpis aktu urodzenia dziecka albo jego kopię poświadczoną za zgodność z oryginałem,
wpoświadczoną za zgodność z oryginałem kopię wniosku o udzielenie odpowiednich urlopów oraz
winformację o wysokości procentowej wypłacanego przez płatnika składek zasiłku macierzyńskiego (o ile informacja taka nie została zawarta w zaświadczeniu ZUS Z-3).
Zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3 zawiera zestawienie składników wynagrodzenia, z których ZUS ustali podstawę wymiaru zasiłku. W zaświadczeniu tym należy uwzględnić wszystkie składniki wynagrodzenia podlegające oskładkowaniu, włącznie z tymi, do których pracownik w czasie zatrudnienia zachowywał prawo za okres pobierania zasiłku.
Jest bowiem zasadą, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie jego pobierania, zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Jednak tak jest w przypadku zasiłku przysługującego w czasie ubezpieczenia. Natomiast przy ustalaniu podstawy zasiłku przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia wszystkie elementy przychodu są uwzględniane. Dlatego oprócz wynagrodzenia w ZUS Z-3 należy wykazać również dodatek funkcyjny, który wcześniej, tj. w czasie trwania umowy, był pomijany. [przykład 3]
PRZYKŁAD 1
Udzielenie urlopu
Pracownica, z kto´ra? oprócz umowy o pracę na czas nieokreślony zawarto drugą umowę o prace? na okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 maja 2015 r., w dniu 10 sierpnia 2014 r. urodziła dziecko i 14 sierpnia 2014 r. wysta?piła do pracodawcy o udzielenie jej urlopu macierzyn´skiego w wymiarze 20 tygodni, a naste?pnie dodatkowego urlopu macierzyn´skiego w wymiarze 6 tygodni oraz urlopu rodzicielskiego w wymiarze 26 tygodni. Z tytułu umowy terminowej pracownica ma prawo do zasiłku macierzyn´skiego w wysokos´ci 80 proc. podstawy wymiaru:
● od 10 sierpnia do 27 grudnia 2014 r. – za okres urlopu macierzyn´skiego (140 dni),
● od 28 grudnia 2014 r. do 7 lutego 2015 r. – za okres dodatkowego urlopu macierzyn´skiego (42 dni),
● od 8 lutego 2015 r. do 31 maja 2015 r. (113 dni) – za okres urlopu rodzicielskiego przypadaja?cego w czasie zatrudnienia,
● od 1 czerwca 2015 r. do 8 sierpnia 2015 r. (69 dni) – za okres odpowiadaja?cy pozostałej cze?s´ci urlopu rodzicielskiego przypadaja?cy po ustaniu zatrudnienia.
PRZYKŁAD 2
Sumowanie świadczeń
Pracownica jest zatrudniona od 1 stycznia 2012 r. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na 3/4 etatu. Drugą umowę o pracę podpisała z tym pracodawcą na okres od 15 stycznia 2014 r. do 31 maja 2015 r. na 1/4 etatu. Urodziła dziecko we wrześniu 2014 r. Pracownicy przysługują dwa zasiłki macierzyńskie, przy czym podstawę wymiaru zasiłku:
● z tytułu pierwszej umowy stanowi: przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od września 2013 r. do sierpnia 2014 r., tj. za pełny 12-miesięczny ustawowy okres,
● z tytułu drugiej umowy stanowi: średnie miesięczne wynagrodzenie za okres od lutego do sierpnia 2014 r., tj. za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia chorobowego.
Oba zasiłki mogą być do wypłaty zsumowane.
PRZYKŁAD 3
Z uwzględnieniem wszystkich składników
Pracownica była zatrudniona na podstawie umowy na czas określony do 31 maja 2010 r. Wcześniej pobierała zasiłek macierzyński, którego wypłatę od 1 czerwca 2015 r. będzie kontynuował ZUS. Pracownica, oprócz wynagrodzenia miesięcznego, miała prawo do dodatku funkcyjnego oraz opieki medycznej, którą w formie abonamentu opłacał za nią pracodawca. W okresie, z którego pracodawca w czasie zatrudnienia wyliczył podstawę zasiłku macierzyńskiego, pracownica otrzymała także nagrodę świąteczną i miała opłacane ubezpieczenie na życie. Dodatkowe świadczenia oraz dodatek funkcyjny nie są zmniejszane za okresy pobierania zasiłków, w tym macierzyńskiego. Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego pracodawca wyznaczył bez dodatku funkcyjnego i pozostałych bonusów. Podstawa wymiaru zasiłku, ustalonego przez ZUS, przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia, zostanie natomiast ustalona z uwzględnieniem tych wszystkich świadczeń, które stanowiły podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe. Pracodawca przekazując wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu zatrudnienia do ZUS, w zaświadczeniu płatnika składek na druku ZUS Z-3 musi wpisać zarówno wynagrodzenie zasadnicze, jak i dodatki.
Podstawa prawna
Art. 29 ust. 1 pkt 1 i ust. 5, art. 36 ust. 1 i 2, art. 41, art. 47, art. 61 ust. 1 pkt 2 lit. d i ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).