Od 1 czerwca br. ZUS będzie przyjmować wnioski o wypłaty niemieckich szczególnych świadczeń od osób mieszkających w Polsce, które w czasie II wojny światowej pracowały w gettach.
Tego dnia wchodzi w życie umowa z 5 grudnia 2014 r. między naszym krajem a Niemcami o eksporcie szczególnych świadczeń z tytułu zatrudnienia w getcie. Podstawą do skorzystania z takiej formy wsparcia jest niemiecka ustawa o wypłacaniu emerytur i rent z tytułu zatrudnienia w getcie (ZRBG) z 20 czerwiec 2002 r. (Federalny Dziennik Ustaw I str. 2074). Na tej podstawie okresy pracy w getcie uznawane są za niemieckie okresy składkowe i na ich podstawie może być wypłacana niemiecka emerytura lub renta.
Prawo do emerytury
Uprawnienia do takiej formy wsparcia ze strony państwa niemieckiego mają osoby prześladowane przez reżim narodowosocjalistyczny oraz członkowie ich rodzin, którzy ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce nie otrzymały świadczeń z tytułu okresów zatrudnienia w getcie na podstawie niemieckich przepisów emerytalno-rentowych. O wypłatę mogą się ubiegać osoby, które w 1997 r. ukończyły 65 lat, o ile przez co najmniej 5 lat podlegały ubezpieczeniom. Do tego okresu są zaliczane niemieckie okresy składkowe z tytułu zatrudnienia w getcie i okresy zastępcze, do których zalicza się lata prześladowania przez reżim nazistowski – jego przejawem mógł być m.in. obowiązek noszenia przez ludność żydowską Gwiazdy Dawida – lub pobytu za granicą związanego z prześladowaniem do 31 grudnia 1949 r. Jeżeli oba te okresy są krótsze niż 5 lat, możliwe jest ich uzupełnienie polskimi okresami ubezpieczeniowymi.
Wsteczne wypłaty
Przyznanie prawa do niemieckiego świadczenia z tytułu zatrudnienia w getcie następuje na wniosek zainteresowanego. Niezależnie od daty złożenia pisma w tej sprawie emerytura zostanie wypłacona z wyrównaniem od 1 lipca 1997 r., o ile zainteresowany spełniał wówczas wszystkie warunki. Jednocześnie zainteresowanie osoby mogą się ubiegać o przyznanie wcześniejszej emerytury, jednak nie wcześniej niż po ukończeniu 60. roku życia. W przypadku kobiet konieczne jest udowodnienie stażu ubezpieczeniowego wynoszącego 180 miesięcy (15 lat) okresów składkowych i zastępczych. Dodatkowo w tych 180 miesiącach muszą być odprowadzone obowiązkowe składki za pracę lub działalność podlegającą ubezpieczeniu za co najmniej 121 miesięcy po ukończeniu 40. roku życia. Z kolei wypłata wcześniejszej emerytury – między 60. a 65. rokiem życia – jest zależna od osiąganego dochodu.
Wypłata dla rodziny
Po śmierci osoby uprawnionej do specjalnego wsparcia z Niemiec o rentę rodzinną może się ubiegać współmałżonek. Świadczenie to może być jednak wypłacane tylko wtedy, jeżeli spełniony jest staż ubezpieczeniowy wynoszący 60 miesięcy, a wdowiec lub wdowa po uprawnionym nie zawarli ponownego związku małżeńskiego.
Przy wypłacie renty należy uwzględnić dochód własny uzyskany, np. z pracy lub działalności gospodarczej lub z tytułu pobierania emerytury. Jednocześnie jeżeli wnioskodawca zmarł, zanim została wydana decyzja w sprawie zgłoszonego wniosku, wówczas specjalni następcy prawni mogą także dochodzić praw do niemieckiego świadczenia. Do tej grupy osób są zaliczani nie tylko małżonkowie, dzieci i rodzice, ale także osoby spokrewnione lub spowinowacone z wnioskodawcą, o ile żyły razem z uprawnionym we wspólnym gospodarstwie domowym lub były w istotnym stopniu na jego utrzymaniu.
Wniosek o niemieckie świadczenia można złożyć w każdym oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który przekaże dokument do niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej Deutsche Rentenversicherung Bund. Uprawnieni będą mogli zacząć starać się o świadczenia dopiero od 1 czerwca 2015 r. W tym dniu zaczną bowiem obowiązywać przepisy umowy zawartej między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec.
Dokumenty, których żądają Niemcy
Osoba ubiegająca się o wypłatę powinna m.in.:
● złożyć dokumenty potwierdzające status osoby prześladowanej
● potwierdzić okresy składkowe z tytułu zatrudnienia w getcie i poza nim, jeżeli następował powrót do getta,
● ustalić zastępcze okresy związane z prześladowaniem (np. noszenie Gwiazdy Dawida, pobyty w obozach pracy przymusowej lub w obozach koncentracyjnych),
● określić okresy nauki w szkole zawodowej lub wyższej po ukończeniu 17. roku życia,
● ustalić okresy pobytu i zatrudnienia w Niemczech przebyte po okresie prześladowania,
● przedstawić dokumenty potwierdzające stały pobyt w Polsce nieprzerwanie od 31 grudnia 1990 r.
Etap legislacyjny
Umowa czeka na publikację w Dzienniku Ustaw
