Oto najważniejsze zmiany, które wprowadza nowela kodeksu pracy.

Najważniejsze zmiany, które wprowadza nowela kodeksu pracy

Czego dotyczy zmiana Szczegóły regulacji
Umowy o pracę
Umowy na okres próbny ■ Przewidziano, że okres próbny, maksymalnie trzymiesięczny, zależy teraz od przewidywanego czasu trwania późniejszej umowy o pracę na czas określony i wynosi:– 1 miesiąc – w przypadku zamiaru zawarcia umowy na czas określony krótszy niż 6 miesięcy;– 2 miesiące – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy;Okresy próbne można jednokrotnie wydłużyć w umowie o miesiąc, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy.■ Umożliwiono ponowne zawarcie umowy na okres próbny, gdy pracownik będzie zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy.■ Wprowadzono możliwość uzgodnienia między stronami stosunku pracy, że umowa na okres próbny przedłuża się o czas urlopu, a także o czas trwania innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.
Umowy na czas określony ■ Wprowadzono obowiązek uzasadniania wypowiedzenia umowy na czas określony i konsultacji związkowej.■ Wprowadzono możliwość przywrócenia do pracy także w przypadku, gdy sąd rozpatruje odwołanie od wypowiedzenia umowy na czas określony.
Przejrzyste i przewidywalne warunki pracy
Informacje o warunkach zatrudnienia ■ Rozszerzono zakres informacji o warunkach zatrudnienia pracownika – trzeba go poinformować m.in. o:– przerwach w pracy,– nadgodzinach i rekompensacie za nie,– dobowym i tygodniowym wymiarze czasu pracy,– dobowym i tygodniowym odpoczynku,– w przypadku pracy zmianowej – zasadach dotyczących przechodzenia ze zmiany na zmianę,– w przypadku kilku miejsc wykonywania pracy – zasadach dotyczących przemieszczania się między tymi miejscami,– prawie pracownika do szkoleń, jeżeli pracodawca je zapewnia.■ Umożliwiono pracodawcy przekazanie pracownikowi informacji w postaci papierowej lub elektronicznej, w tym także poprzez wskazanie odpowiednich przepisów; informacje te co do zasady trzeba przekazać do 7 dni od dnia dopuszczenia pracownika do pracy;■ Rozszerzono zakres informacji także w przypadku pracownika odbywającego zagraniczną podróż służbową oraz pracownika delegowanego.
Zakaz zabraniania równoległego zatrudnienia ■ Wprowadzono zakaz zabraniania pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą (a także w innym stosunku prawnym będącym podstawą świadczenia pracy niż stosunek pracy); nie dotyczy on jednak zakazu konkurencji i przypadków, gdy odrębne przepisy stanowią inaczej.■ Wprowadzono zakaz niekorzystnego traktowania pracownika z powyższego tytułu.
Wniosek o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy ■ Pracownikowi przyznano prawo do wystąpienia raz w roku kalendarzowym o zmianę rodzaju umowy na umowę bezterminową lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy (np. o zmianę rodzaju pracy lub zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy); uprawnienie to dotyczy pracownika, który u danego pracodawcy pracuje co najmniej 6 miesięcy; nie mogą z niego skorzystać zatrudnieni na okres próbny.■ Zobowiązano pracodawcę do udzielenia pisemnej odpowiedzi z uzasadnieniem w terminie miesiąca od otrzymania wniosku.
Dwie dodatkowe przerwy od pracy ■ Wprowadzono dwie dodatkowe przerwy od pracy wliczane do czasu pracy; dotychczas przysługiwała jedna taka przerwa, w przypadku gdy dobowy wymiar pracy wynosił co najmniej 6 godzin; dwie kolejne przerwy przysługują obecnie w sytuacji, gdy dobowy wymiar pracy jest dłuższy niż 9 i 16 godzin; każda z tych przerw nie może być krótsza niż 15 minut.
Prawo do szkoleń ■ Przyznano pracownikom prawo do nieodpłatnego szkolenia niezbędnego do wykonywania określonego rodzaju pracy lub na określonym stanowisku w sytuacji, gdy obowiązek jego zapewnienia wynika z umowy o pracę, a także z postanowień układu zbiorowego pracy lub innego porozumienia zbiorowego, z regulaminu lub przepisu prawa; dotyczy to także szkoleń odbywanych na podstawie polecenia przełożonego; takie szkolenie powinno się odbywać w miarę możliwości w godzinach pracy, a czas szkolenia odbywanego poza godzinami pracy należy wliczać do czasu pracy.
Informacja o możliwości awansu ■ Zobowiązano pracodawcę do informowania pracowników w sposób u niego przyjęty o możliwości awansu.■ Rozszerzono także obowiązek informowania pracowników o wolnych stanowiskach pracy (poprzednio o wakatach trzeba było informować tylko zatrudnionych na czas określony).
Uprawnienia związane z rodzicielstwem i rodziną
Urlop rodzicielski ■ Wydłużono urlop rodzicielski o 9 tygodni (w efekcie w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie wynosi on obecnie 41 tygodni);■ Ustalono, że co najmniej 9 tygodni urlopu musi być wykorzystane wyłącznie przez jednego z rodziców (część nieprzenoszalna); oznacza to możliwość wykorzystania przez drugiego z rodziców maksymalnie 32 tygodni urlopu rodzicielskiego (w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie).■ Wprowadzono indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego dla każdego z rodziców i uniezależniono je od pozostawania matki dziecka w zatrudnieniu (ubezpieczeniu) w dniu porodu.
Zasiłek macierzyński ■ Podwyższono wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego – wynosi on teraz 70 proc. podstawy wymiaru (również za 9-tygodniową część nieprzenoszalną) i 81,5 proc. w przypadku złożenia przez pracownicę tzw. długiego wniosku o zasiłek obejmujący obydwa urlopy: macierzyński i rodzicielski; dotychczas za pierwszych 6 tygodni urlopu rodzicielskiego przysługiwał zasiłek w wysokości 100 proc., a za pozostałe 26 tygodni tego urlopu – w wysokości 60 proc., natomiast w przypadku tzw. długiego wniosku o urlop rodzicielski, obejmującego cały okres urlopów macierzyńskiego i rodzicielskiego, przysługiwał zasiłek w wysokości 80 proc.
Urlop opiekuńczy ■ Wprowadzono urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny (synowi, córce, matce, ojcu lub małżonkowi) lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych; przysługuje w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym i jest bezpłatny.
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej ■ Wprowadzono zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika – przysługuje w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym i jest płatne w wysokości połowy wynagrodzenia (obliczanego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego).■ Zobowiązano pracodawcę do udzielenia tego zwolnienia na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z niego.
Urlop ojcowski ■ Skrócono okres, w którym ojciec może skorzystać z urlopu ojcowskiego – z 24 do 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.
Elastyczna organizacja pracy ■ Rodzicom dzieci do 8 lat umożliwiono wnioskowanie o tzw. elastyczną organizację pracy; wniosek składa się w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z takiej organizacji pracy; przez elastyczną organizację pracy rozumie się:– obniżenie wymiaru czasu pracy,– pracę zdalną,– rozkłady czasu pracy: ruchomy i indywidualny, a także systemy: przerywanego czasu pracy, skróconego tygodnia pracy oraz pracy weekendowej.■ Zobowiązano pracodawcę, by rozpatrzył wniosek, uwzględniając potrzeby pracownika, a także potrzeby i możliwości pracodawcy; ma on też obowiązek poinformować pracownika o uwzględnieniu wniosku, o przyczynie odmowy jego uwzględnienia albo o innym możliwym terminie zastosowania elastycznej organizacji pracy niż wnioskowany, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.
Zakaz przygotowań do zwolnienia ■ Wprowadzono zakaz prowadzenia przygotowań do zwolnienia m.in. pracowników w okresie ciąży i od dnia złożenia wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego (albo jego części) do dnia zakończenia tego urlopu; to samo dotyczy urlopów: na warunkach macierzyńskiego, ojcowskiego, rodzicielskiego i opiekuńczego.■ Uregulowano również, że przyczyny uzasadniającej prowadzenie przygotowań do zwolnienia nie może też stanowić sytuacja, gdy uprawniony pracownik składa wniosek o zastosowanie do niego elastycznej organizacji pracy; takiej przyczyny nie mogą stanowić także następujące sytuacje:– wystąpienie z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy na bezterminową lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy,– równoległe zatrudnienie u innego pracodawcy,– wystąpienie o udzielenie informacji o warunkach zatrudnienia lub ich zmianie,– skorzystanie z prawa zwrotu kosztów szkolenia oraz wliczenia jego czasu do czasu pracy.
Praca za zgodą rodzica ■ Wydłużono wiek dziecka – z 4. do 8. roku życia – do ukończenia którego pracodawca nie może bez zgody pracownika m.in. zatrudniać go w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, oraz delegować poza stałe miejsce pracy.
Urlop wychowawczy ■ Ustalono, że korzystanie przez uprawnionego do urlopu wychowawczego z obniżonego wymiaru czasu pracy nie wpływa na wymiar tego urlopu.
Wnioski elektroniczne ■ Umożliwiono składanie wniosków w postaci papierowej lub elektronicznej o urlop opiekuńczy, a także o uprawnienia rodzicielskie – m.in. o udzielenie urlopów: macierzyńskiego, adopcyjnego, ojcowskiego, wychowawczego, a także o zastosowanie elastycznej organizacji pracy.
Kary
Nowe wykroczenia ■ Kara grzywny od 1 tys. do 30 tys. zł grozi obecnie pracodawcy lub osobie działającej w jego imieniu, m.in. wtedy, gdy:– nie informuje pracownika w terminie o warunkach jego zatrudnienia, naruszając w sposób rażący przepisy kodeksu pracy (art. 29 par. 3, 32 i 33 oraz art. 291 par. 2 i 4 k.p.),– nie udziela pracownikowi w terminie odpowiedzi na wniosek o zmianę rodzaju umowy na umowę bezterminową lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy bądź gdy nie informuje o przyczynie odmowy uwzględnienia tego wniosku,– narusza przepisy o elastycznej organizacji pracy lub o urlopie opiekuńczym,– narusza przepisy dotyczące m.in. uwzględnienia wniosków rodziców dzieci do lat 4 o pracę zdalną (art. 6719 par. 6 i 7 k.p.),– narusza przepisy dotyczące pokrywania przez pracodawcę kosztów szkoleń (art. 9413 k.p.).
Opracowała Karolina Topolska