Kontynuujemy temat KZP, którym zostało coraz mniej czasu na dostosowanie się do nowych przepisów. Termin mija bowiem 10 kwietnia. Jednym z obszarów, które wywołują wątpliwości, jest przeprowadzenie likwidacji kasy. Dzisiaj odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania.
•Czy jeśli nie chcemy dostosowywać naszej KZP do nowych przepisów, może ona zostać zlikwidowana przez pracodawcę? Czy likwidując kasę, można skorzystać z przepisów bezpośrednio z ustawy czy z dotychczasowego statutu?
Odpowiadając na zadane pytania, trzeba podkreślić, że żaden pracodawca nie może zlikwidować kasy, jeśli zaś sama kasa chce dokonać likwidacji, musi korzystać z przepisów ustawy z 11 sierpnia 2021 r. o kasach zapomogowo-pożyczkowych (Dz.U. poz. 1666; dalej: ustawa o KZP). Należy pamiętać, że działające pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowa (PKZP) lub międzyzakładowe pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe (MPKZP) zostały już przekształcone odpowiednio do KZP (jeśli obejmuje jednego pracodawcę) i MKZP (jeśli obejmuje wielu) – nawet, jeśli nadal noszą nazwę PKZP lub MPKZP. Zgodnie bowiem z ustawą o KZP przekształcenie formy prawnej miało miejsce w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 11 października 2021 r. Zatem podstawą działania kas nie są już poprzednio obowiązujące przepisy, a ustawa o KZP. Samo zaś dostosowanie statutu to obowiązek leżący po stronie kasy, a nie pracodawcy. Nie może tego jednak dokonać ani zarząd, ani żaden pełnomocnik kasy. Również pracodawca nie ma możliwości „przekształcić” ani „zreformować” KZP, jeśli nie zrobią tego sami członkowie (lub delegaci) podczas walnego zebrania członków lub delegatów. Odbywa się to zawsze w jeden możliwy i dopuszczalny sposób. tj. poprzez podjęcie stosownej uchwały o uchyleniu dotychczasowego, przyjęciu i zatwierdzeniu zaktualizowanego (lub raczej nowego) i zgodnego z ustawą o KZP statutu kasy.
Sposób przekształcania lub likwidowania każdego podmiotu jest jednym z kluczowych obszarów obowiązkowo opisywanych w statutach organizacji, w tym również w omawianych zrzeszeniach obu typów: KZP i MKZP. Warto jednak pamiętać, że brak tych zapisów nie uniemożliwia podjęcia działań wprost na podstawie odpowiedniego przepisu ustawy o KZP lub pomocniczo kodeksu cywilnego, np. w zakresie powołania kuratora w celu przeprowadzenia niektórych czynności lub całej likwidacji. Ewentualne zlikwidowanie kasy nie może być jednak procedowane z naruszeniem przepisów je obowiązujących, w tym zwłaszcza prawa własności osób, które ulokowały w nim swój majątek, tj. członków.
Zarówno poprzednie, jak i obecne przepisy nie przewidywały sposobu przeprowadzenia celowej likwidacji, chyba że zgodziłoby się na nią więcej niż połowa wszystkich członków, którzy tworzą kasę. Wynika to z samej idei i sposobu działania tej organizacji. Pracownicy decydują się budować własny dodatkowy kapitał, oszczędzając w KZP. W każdej chwili mogą wycofać się z tej formy oszczędzania. Zwrotny charakter funduszu oszczędnościowo-pożyczkowego zabezpiecza każdego z członków i jego majątek, pozwalając odzyskać środki wtedy, gdy będą potrzebne. Wystarczy już 10 osób, by kasa uzyskała skuteczność oszczędnościową, a także mogła udzielać swoim członkom nieoprocentowanych pożyczek. Dawne statuty w ogóle nie przewidywały likwidacji, bo nie było dla niej uzasadnienia – kto nie chciał być członkiem kasy, mógł w każdej chwili z niej wystąpić.
Ustawa o KZP w art. 43 ust. 3 wskazuje jasno, że „Walne zebranie członków może podjąć uchwałę o likwidacji KZP z własnej inicjatywy, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków”. Co równie istotne, podczas podejmowania uchwały obecna musi być co najmniej połowa liczby wszystkich członków (w przypadku walnego zebrania członków) lub co najmniej połowa wybranych zgodnie ze statutem delegatów (w przypadku walnego zebrania delegatów). A każdą uchwałę, w tym wszystkie nieprawomocnie podjęte, członek kasy może starać się uchylić. Zgodnie zaś z art. 26 ust. 6 ustawy o KZP członek KZP ma prawo zaskarżyć do sądu uchwałę walnego zebrania w terminie miesiąca od dnia jej uchwalenia. Zatem osoby posiadające pokaźne pożyczki do spłaty albo te, które za chwilę miały skorzystać z pożyczki z KZP, z pewnością nie będą zainteresowane likwidacją kasy, a tym samym mogą likwidację kasy spróbować powstrzymać.
•Nasza kasa ma już poniżej 10 członków, czy w komisji likwidacyjnej mogą być osoby z zarządu i komisji rewizyjnej?
Tak. Członkiem komisji likwidacyjnej może być każdy członek KZP (nawet osoba prawomocnie skazana), jeśli zgodzi się do niej kandydować i zostanie wybrany przez walne zebranie. Wybory do komisji likwidacyjnej przeprowadza się tak jak wybory do zarządu, chyba że został przewidziany inny tryb wyborczy, np. losowanie (choć nie jest to powszechna praktyka). W komisji nie mogą natomiast się znaleźć osoby prowadzące obrót gotówkowy, czyli kasjerka, ani osoba prowadząca rachunkowość KZP, czyli księgowa. Komisja nie może też być złożona z innych pracowników oddelegowanych przez pracodawcę, np. prawników, którzy nie są członkami kasy, lub z osób, które do komisji nie zostały wybrane.
W przypadku gdy liczba członków spadła poniżej 10 osób, a także w przypadku upadłości lub likwidacji pracodawcy, likwidacja kasy jest obowiązkowa pod sankcją karną grzywny. Na jej rozpoczęcie ustawa przewiduje zaledwie dwa miesiące od tego dnia. W takiej sytuacji członkowie kasy odzyskają pieniądze po spłaceniu własnych zobowiązań i zgłoszeniu roszczenia o zwrot wkładów najpóźniej w terminie trzech miesięcy.
•Czy w uchwale likwidacyjnej powinniśmy wskazać termin likwidacji? W statucie widnieje zapis „likwidacja PKZP powinna być zakończona w ciągu sześciu miesięcy od dnia podjęcia uchwały o likwidacji PKZP”. Czy możemy sobie skrócić ten termin?
Tak. Zasadą jest wskazanie dnia rozpoczęcia (z reguły dzień uchwały) oraz planowany termin jej zakończenia. O realnym terminie zadecyduje kolejne walne zebranie (byłych już) członków, które będzie zobowiązane do podjęcia uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego komisji likwidacyjnej i zatwierdzeniu zakończenia samej likwidacji. Komisja sama sobie nic nie może zatwierdzić, bo występuje w roli zarządu. Musi sporządzić sprawozdanie i poddać je zatwierdzeniu. To właśnie w tym celu, podobnie jak wcześniej zarząd KZP, komisja zwołuje walne zebranie zamykające proces likwidacji. Ma to miejsce już po rozliczeniu wszelkich zobowiązań finansowych i przeznaczeniu na cele społeczne ewentualnych pozostałości pieniężnych. Pieniędzy nie wolno bowiem dzielić między członków ani wypłacać osobom wykonującym czynności w związku z likwidacją. Nie wolno też udzielać z nich zapomóg oraz bezpodstawnych umorzeń zadłużenia.
Ponadto dokumentacja musi zostać należycie zabezpieczona. Gdyby np. wskutek likwidacji kasy pożyczkę dłużnika zaspokojono z wkładów poręczyciela – aby ten ostatni mógł dochodzić swoich roszczeń w osobnym postępowaniu, musi mieć możliwość odniesienia się do dokumentacji sprawy. Zgodnie z przepisami ustawy o KZP dokumentacja powinna być przechowywana jeszcze przez co najmniej 10 lat w zakładowym lub państwowym archiwum.
•Jak wygląda wzór uchwały likwidacyjnej?
Treść takiej uchwały nie wymaga konkretnego wzoru, przy czym podstawa prawna jej podjęcia będzie uzależniona od przyczyny likwidacji. Na pewno w treści typowej uchwały należy zawrzeć, kto, co, kiedy i jak będzie likwidował; wskazać, kto tworzy komisję likwidacyjną; jak i kiedy ją wybrano, z czego wynikają jej uprawnienia; a także, co ważne, miejsce jej urzędowania (odbierania korespondencji) i przechowywania dokumentacji. Wskazuje się również planowany czas na spłatę zobowiązań i zwrot wierzytelności. W uchwale należy zaznaczyć też cel, na jaki ma zostać przeznaczona pozostała gotówka wypłacona z banku po zamknięciu rachunku, oczywiście już po rozliczeniu wszystkich wierzytelności i zobowiązań. Potwierdzenie tej wpłaty musi też znaleźć się w sprawozdaniu finansowym i zerować saldo KZP.
W momencie likwidacji KZP zamyka się księgi rachunkowe (jak na koniec roku) i otwiera się je ponownie bilansem otwarcia (BO). Wszystkie zdarzenia gospodarcze są ewidencjonowane, a po ostatnim takim zdarzeniu sporządza się sprawozdanie finansowe przedkładane do zatwierdzenia uchwałą walnego zebrania. Z likwidacji sporządza się protokół i dołącza do archiwalnej dokumentacji KZP, którą deponuje się w zakładowym lub państwowym archiwum. Tak jak wskazano już wyżej, dostęp do dokumentacji należy zapewnić wszystkim osobom, których dane KZP przetwarzała, przez co najmniej 10 lat. Po tym czasie część dokumentacji będzie można brakować, a protokoły, uchwały, statuty, regulaminy, wzory dokumentów pozostaną w kategorii archiwalnej A.
•Czy na walnym zebraniu dostosowujemy statut do nowej ustawy bez konieczności likwidacji starej kasy i powołania nowej?
Zasadniczo reforma polega na zmianie statutu i poddaniu się ewidencji w REGON, choć faktycznie dopuszczalna jest również inna droga. Można zlikwidować starą kasę, a środki, które po niej pozostaną, przeznaczyć na wsparcie nowej KZP (darowizna). W takim przypadku jednak będą to dwa różne podmioty (dwa różne REGONY, choć pewnie starej kasie nie będzie on już nadawany). Nowe zrzeszenie mogą tworzyć jedynie osoby, które są zatrudnione – dotychczasowi emeryci lub renciści nie będą mogli się w nim zrzeszyć. Jeśli jednak są liczni, może się okazać, że nie uda się starej kasy zlikwidować, nawet po to, by założyć nową. A wtedy statut należy jedynie dostosować. ©℗
Zapraszamy do zadawania pytań
