Dziś wchodzą w życie przepisy, które wydłużają wiek dziecka, do którego można skorzystać z urlopu na warunkach macierzyńskiego, a także z rodzicielskiego i ojcowskiego.

Nowe regulacje wynikają z ustawy z 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2140). Przewiduje ona również zmiany w kodeksie pracy i ustawie zasiłkowej (ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732 ze zm.). Większość z nich polega na umożliwieniu rodzicom adopcyjnym skorzystania z urlopów przewidzianych w przepisach o uprawnieniach rodzicielskich, również na starsze dzieci niż do tej pory. Dzięki nim tzw. urlop adopcyjny (czyli urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego) oraz rodzicielski i ojcowski będzie można wykorzystać do 14. roku życia dziecka. Dotychczas urlopy adopcyjny i ojcowski przysługiwały – co do zasady – nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko siedmiu lat, z kolei w przypadku urlopu rodzicielskiego stosowano zasady ogólne, tj. udzielano go nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia.

Zmiana dotyczy pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie. Bez zmian pozostaje natomiast okres wykorzystania urlopu adopcyjnego dla pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (nie dotyczy to rodziny zawodowej, w przypadku której urlop tego rodzaju nie przysługuje). Zmiana ta wychodzi naprzeciw postulatowi rzecznika praw dziecka, którego zdaniem prawo do urlopu na warunkach macierzyńskiego powinno przysługiwać bez względu na wiek adoptowanego dziecka.

Nowelizacja uzupełnia też regulacje dotyczące urlopu na warunkach macierzyńskiego. Przewiduje, że urlop ten jest udzielany na pisemny wniosek pracownika składany w terminie siedmiu dni od przyjęcia dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza albo wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia. Urlop rozpoczyna się w terminie określonym we wniosku pracownika, jednak nie później niż 21 dni liczonych również od dnia (odpowiednio) przyjęcia dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza albo wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia.

Nowe regulacje rozwiewają także wątpliwości co do wymiaru urlopów: adopcyjnego oraz rodzicielskiego w sytuacji, gdy pracownik, który korzysta lub korzystał z urlopu w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, wystąpił do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia. Przepisy obecnie wyraźnie przewidują, że w takiej sytuacji ma on prawo do urlopu w związku z zainicjowaniem sprawy o adopcję w wymiarze obniżonym o wykorzystany już urlop w związku z przyjęciem dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza.

Zmianom w k.p. towarzyszy również modyfikacja ustawy zasiłkowej, wedle której zasiłki macierzyńskie dla osób, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły o jego przysposobienie, będą przysługiwać do ukończenia przez nie 14. roku życia (a nie jak dotychczas do 7 lat, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do ukończenia 10 lat).

– Możliwość skorzystania z uprawnień rodzicielskich przez rodziców adopcyjnych w przypadku starszych dzieci to zdecydowanie forma zachęty do dokonywania adopcji i istotne ułatwienie dla rodziców. Byłabym jednak ostrożna w przewidywaniach, czy zmiany te zmobilizują niezdecydowanych na tyle, że zwiększy się liczba adopcji dzieci. W tym celu konieczne są inne zmiany w prawie. W szczególności oczekiwane byłoby uproszczenie procedury adopcyjnej tak, aby ułatwić adopcję osobom samotnym i żyjącym w związkach nieformalnych, konkubinatach. Przydałaby się również bezpłatna pomoc psychologiczna dla dziecka i całej rodziny – wskazuje adwokat Barbara Prokop z Kancelarii Adwokackiej Adwokata Mateusza Ziębaczewskiego z Poznania, specjalizującej się w prawie rodzinnym. ©℗

Etap legislacyjny

Ustawa wchodzi w życie 1 lutego 2023 r.