Nowelizacja kodeksu pracy wprowadzająca możliwość badania przez pracodawcę trzeźwości pracownika i obecności w jego organizmie innych substancji oraz regulująca pracę zdalną została już podpisana przez prezydenta i w momencie oddawania tego numery tygodnika KiP do druku czekała już tylko na publikację w Dzienniku Ustaw.

Przy czym najwcześniej zaczną obowiązywać przepisy dotyczące badania trzeźwości – wejdą w życie 14 dni od ogłoszenia noweli. Dzisiaj przedstawiamy kolejne, najczęściej zadawane przez pracodawców pytania dotyczące przeprowadzania w zakładzie pracy kontroli trzeźwości i na obecność innych środków działających podobnie do alkoholu.

O co pytają na szkoleniach

pytanie Dlaczego przeprowadzanie kontroli trzeźwości będzie możliwe dopiero po wejściu w życie nowelizacji kodeksu pracy?

odpowiedź W obecnym, jeszcze obowiązującym stanie prawnym pracodawca może przetwarzać informacje o obecności w organizmie pracownika alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu jedynie za zgodą wyrażoną z inicjatywy tego pracownika. Natomiast okoliczności i zasady, na jakich można przeprowadzić badanie trzeźwości pracownika, określa art. 17 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zgodnie z tym przepisem stan trzeźwości pracowników można sprawdzać tylko w sytuacji, gdy łącznie są spełnione dwa warunki:

  • badanie odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu,
  • badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (np. policja), zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba mająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

W polskim systemie prawnym brak jest natomiast analogicznej regulacji określającej procedurę badania pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu.

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, że w obecnym stanie prawnym brak jest podstaw do samodzielnego przeprowadzania przez pracodawcę kontroli pracowników na obecność w ich organizmach alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu.

Podstawa prawna

• art. 17 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185).

pytanie Kiedy pracodawca będzie uprawniony do przeprowadzania kontroli stanu trzeźwości pracowników?

odpowiedź W znowelizowanym kodeksie pracy przewidziano dwa tryby prowadzące do niedopuszczenia do pracy pracownika znajdującego się w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w czasie prac, tj.:

a) w wyniku przeprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości lub kontroli pracowników na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu i uzyskania wyniku wskazującego na znajdowanie się przez pracownika w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub w stanie po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu,

b) na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy – w odniesieniu do pracowników nieobjętych kontrolą trzeźwości lub kontrolą na obecność środków działających podobnie do alkoholu (zarówno w przypadku gdy pracodawca w ogóle nie wprowadził takich kontroli, jak i w odniesieniu do części pracowników, którzy nie spełniają ustawowych przesłanek objęcia kontrolą).

Podstawa prawna

• art. 221c par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

pytanie Czy po wejściu w życie nowych przepisów pracodawca powinien poinformować pracowników o zasadach kontroli stanu trzeźwości w zakładzie pracy?

odpowiedź Zgodnie z nowelizacją kodeksu pracy o wprowadzeniu kontroli trzeźwości pracodawca powinien poinformować pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy nie później niż dwa tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. W przypadku zatrudnienia pracownika objętego kontrolą trzeźwości pracodawca powinien przekazać temu pracownikowi przed dopuszczeniem go do pracy informacje dotyczące zasad przeprowadzania takich kontroli w postaci papierowej lub elektronicznej.

Podstawa prawna

• art. 221c par. 11–12 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

pytanie Czy nowelizacja umożliwia pracodawcy przeprowadzenie badania stanu trzeźwości z krwi pracownika?

odpowiedź Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami kontrola trzeźwości przeprowadzana przez pracodawcę będzie mogła obejmować wyłącznie badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, za pomocą urządzenia mającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie (np. alkomatu). Badanie będzie polegać na stwierdzeniu braku obecności alkoholu w organizmie pracownika albo obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości w rozumieniu art. 46 ust. 2 albo 3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Za równoznaczne ze stwierdzeniem braku obecności alkoholu w organizmie pracownika uznaje się przypadki, w których zawartość alkoholu nie osiąga lub nie prowadzi do osiągnięcia wartości właściwych dla stanu po użyciu alkoholu.

Zgodnie z przywołanym powyżej przepisem stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

a) stężenia we krwi od 0,2 promila do 0, promila alkoholu albo

b) obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Z kolei stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

a) stężenia we krwi powyżej 0,5 promila alkoholu albo

b) obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Podstawa prawna

• art. 221c par. 4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

• art. 46 ust. 2–3 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185).

pytanie Jakie informacje będzie mógł przetwarzać pracodawca w związku z przeprowadzoną kontrolą stanu trzeźwości w zakładzie pracy?

odpowiedź W związku z przeprowadzoną kontrolą stanu trzeźwości w zakładzie pracy pracodawca zgodnie z nowelą będzie mógł przetwarzać informacje o dacie, godzinie i minucie badania, a także jego wyniku wskazującym na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości wyłącznie w przypadku, gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony dóbr (ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia).

Podstawa prawna

• art. 221c par. 6 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

pytanie Jak powinien postąpić pracodawca w razie stwierdzenia obecności alkoholu w organizmie pracownika?

odpowiedź Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże obecność alkoholu w organizmie pracownika wskazującą na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości lub gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo w stanie nietrzeźwości lub spożywał alkohol w czasie pracy.

Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

  • stężenia we krwi od 0,2 promila do 0,5 promila alkoholu albo
  • obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Z kolei stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

  • stężenia we krwi powyżej 0,5 promila alkoholu albo
  • obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Informację dotyczącą podstawy niedopuszczenia pracownika do pracy pracodawca przekaże pracownikowi do wiadomości.

Po wejściu w życie nowych przepisów pracodawca w celu zweryfikowania swoich podejrzeń będzie mógł we własnym zakresie, przy użyciu odpowiedniego urządzenia niewymagającego przeprowadzania badań laboratoryjnych (np. alkomatem) sprawdzić obecność alkoholu w organizmie pracownika.

Będzie mógł również skorzystać z pomocy organu powołanego do ochrony porządku publicznego (np. policji) i zażądać od niego przeprowadzenia takiego badania.

Podstawa prawna

• art. 221d par. 1–3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

• art. 46 ust. 2–3 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1119; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2185).

pytanieJak będzie mógł postąpić pracownik, który nie zgodzi się z zarzutami pracodawcy dotyczącymi stanu nietrzeźwości?

odpowiedź Pracownik, który nie zgodzi się z zarzutami pracodawcy dotyczącymi stanu nietrzeźwości, może wezwać organ powołany do ochrony porządku publicznego (np. policję), który na jego żądanie jest zobligowany do przeprowadzenia stosownego badania przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego.

Podstawa prawna

• art. 221d par. 3–4 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

pytanie Kiedy pracodawca będzie mógł przeprowadzić badanie krwi pracownika, wobec którego będzie zachodzić podejrzenie, że znajduje się w stanie nietrzeźwości?

odpowiedź Po wejściu w życie noweli badanie krwi będzie mogło zostać zlecone przez organ powołany do ochrony porządku publicznego wtedy, gdy:

  • nie będzie możliwości przeprowadzenia badania inną metodą,
  • pracownik niedopuszczony do pracy odmówi poddania się badaniu inną metodą,
  • pracownik niedopuszczony do pracy zażąda przeprowadzenia badania krwi pomimo przeprowadzenia badania inną metodą,
  • stan pracownika niedopuszczonego do pracy uniemożliwi przeprowadzenie badania inną metodą,
  • nie będzie możliwości wskazania stężenia alkoholu z powodu przekroczenia zakresu pomiarowego urządzenia wykorzystywanego do pomiaru.

Powyższe badania trzeba będzie przeprowadzać z poszanowaniem godności i intymności pracownika, a zabiegu pobrania krwi będzie mogła dokonać osoba mająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

Podstawa prawna

• art. 221d par. 5–7 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

pytanie Jak pracodawca powinien rozliczyć czas pracy pracownika podejrzanego o bycie w stanie nietrzeźwości, jeżeli wynik badania nie potwierdzi tego podejrzenia?

odpowiedź W przypadku gdy wynik badania nie wskaże na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości pracownika, okres niedopuszczenia pracownika do pracy będzie okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, za który pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia.

Podstawa prawna

• art. 221d par. 8 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.

pytanie Jak po zmianie przepisów powinien postąpić pracodawca, który będzie miał podejrzenia, że pracownik znajduje się pod wpływem środków odurzających innych niż alkohol?

odpowiedź Pracodawca mający podejrzenia, że pracownik znajduje się pod wpływem środków odurzających innych niż alkohol, będzie mógł skorzystać z analogicznych rozwiązań jak te dotyczące badania stanu trzeźwości. Pracodawca będzie m.in. uprawniony do skorzystania z pomocy organu powołanego do ochrony porządku publicznego, który na jego żądanie, jak również na żądanie podejrzanego pracownika będzie zobligowany przeprowadzić stosowne badanie. ©℗

Podstawa prawna

• art. 221e ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2140) – przepis jeszcze nie obowiązuje.