Należy wprowadzić rozwiązania, które pozwolą zapobiegać opóźnieniom w sporządzaniu recenzji w postępowaniach o awans naukowy – uważa rzecznik praw obywatelskich. Zwrócił się w tej sprawie do Ministerstwa Edukacji i Nauki.

– Jednym z najczęściej zgłaszanych problemów w sprawach o nadawanie stopni i tytułów naukowych jest nieterminowość sporządzania recenzji – twierdzi Marcin Wiącek, RPO. W jego ocenie obowiązujące przepisy są niewystarczające. Brakuje skutecznych środków mogących przeciwdziałać przewlekłości w sporządzaniu recenzji. Artykuł 221 ust. 7 i art. 229 ust. 2 ustawy z 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 574 ze zm.) przewiduje, co prawda, że recenzentem w postępowaniach w sprawie nadania stopnia doktora habilitowanego lub tytułu profesora nie może zostać osoba, która w ciągu ostatnich pięciu lat dwukrotnie nie dochowała terminu sporządzenia recenzji, ale są wątpliwości dotyczące sposobu ewidencjonowania i weryfikowania tych okoliczności.
– Docierają do nas sygnały, że nie jest jasne, w jaki sposób mają być gromadzone i udostępniane informacje o terminowości przygotowywania opinii przez recenzentów. Brak jednoznacznych rozwiązań stawia pod znakiem zapytania praktyczne znaczenie tych regulacji – zauważa rzecznik.
RPO zwrócił się do resortu o wyjaśnienia w tej sprawie. MEiN na razie nie odniosło się do jego wystąpienia.
Udzieliło natomiast odpowiedzi w innej sprawie, w której interweniował rzecznik i która również dotyczy m.in. naukowców. Chodzi o postępowania dyscyplinarne na uczelniach (pisaliśmy o tym w DGP nr 237/2022 „Pokrzywdzeni za słabo chronieni. Interweniuje rzecznik praw obywatelskich”). RPO zwrócił uwagę, że pokrzywdzeni w wyniku działań nauczyciela akademickiego, studenta lub doktoranta nie mają statusu strony w postępowaniach dyscyplinarnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami stronami są tylko obwiniony i rzecznik dyscyplinarny.
– Interesy pokrzywdzonego winny być chronione na etapie postępowania dyscyplinarnego. Zmiana w tym zakresie wzmocniłaby jego status, bo obecnie znajduje się na pozycji wyjściowo gorszej niż obwiniony – ocenia RPO.
MEiN nie podzieliło stanowiska rzecznika i uznało, że nie ma potrzeby zmiany przepisów. – Obecne ukształtowanie pozycji pokrzywdzonego w postępowaniu dyscyplinarnym wobec nauczycieli akademickich, studentów i doktorantów uwzględnia cele tych postępowań i zapewnia przestrzeganie wewnątrzuczelnianych reguł. Tym samym nie jest zasadne inicjowanie prac legislacyjnych nad nowelizacją ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w tym zakresie – stwierdził Dariusz Piontkowski, wiceminister edukacji i nauki w odpowiedzi do RPO.
Dodał, że zarówno pokrzywdzony w danej sprawie, jak i osoba składająca zawiadomienie niezależnie od prowadzonego postępowania dyscyplinarnego mogą wystąpić w sprawie cywilnej na drogę sądową przeciwko danemu nauczycielowi akademickiemu, studentowi lub doktorantowi. Mogą też powiadomić organy ścigania, jeśli mają uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia. ©℗