Kiedy wyjątkowo emeryt czy rencista będzie miał wyłączone prawo ubiegania się o świadczenie socjalne?
Nasz pracodawca uważa, że oprócz odpisu na każdego zatrudnionego pracownika musimy naliczać i odprowadzać odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych na każdego emeryta i rencistę. Z takim stanowiskiem nie zgadzają się związki zawodowe, chcąc wyższych świadczeń dla obecnie pracujących osób. Czy pracodawca ma rację i wbrew przedstawicielom pracowników możemy naliczać wyższy odpis, czy jednak należy to ustalić ze związkami zawodowymi? Czy naliczenie odpisu na emerytów i rencistów spowoduje zmniejszenie świadczeń dla pracowników?
Pracodawca może dodatkowo zwiększyć odpis na ZFŚS. Są to zwiększenia fakultatywne, czyli dobrowolne. Jak jednak większość decyzji dotyczących funduszu socjalnego, zwiększenie wymaga uzgodnienia z przedstawicielami pracowników. Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych daje możliwość dobrowolnych zwiększeń odpisu na ZFŚS w trzech sytuacjach:
1) na każdego emeryta i rencistę, nad którym pracodawca sprawuje opiekę socjalną, uprawnionego do tej opieki ‒ o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego;
2) na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności ‒ o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego;
3) na każdą zatrudnioną osobę ‒ o 7,5 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, pod warunkiem przeznaczenia całości tych zwiększeń na prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego utworzonego przez pracodawcę.
W przypadku dobrowolnych zwiększeń z tytułu niepełnosprawności (pkt 2) i prowadzenia żłobka (pkt 3) odpis na zatrudnionego pracownika – odpowiednio z niepełnosprawnością znaczną lub umiarkowaną oraz każdego zatrudnionego ‒ będzie się składał z odpisu podstawowego i zwiększenia fakultatywnego: 37,5 proc. + 6,25 proc. i odpowiednio 37,5 proc. + 7,5 proc. W przypadku emerytów i rencistów (pkt 1) odpis na jedną osobę wyniesie w całości 6,25 proc.
Wymogiem przy dokonywaniu tych zwiększeń jest uzgodnienie ich z zakładową organizacją związkową, a w przypadku jej braku ‒ z przedstawicielem pracowników wybranym spośród pracowników w sposób przyjęty u danego pracodawcy.
Przy naliczeniu zwiększenia fakultatywnego ZFŚS chodzi o emeryta i rencistę, nad którym pracodawca sprawuje opiekę socjalną i który jest uprawniony do świadczeń z ZFŚS. Emeryt i rencista ma prawo do korzystania ze świadczeń z ZFŚS u ostatniego pracodawcy, u którego był zatrudniony przed przejściem na świadczenie. Chodzi o bezpośrednie zatrudnienie przed pobieraniem świadczenia. Musi tutaj zaistnieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na świadczenie. Związek ten zostanie zerwany w przypadku podjęcia nowego zatrudnienia. Zawsze ostatnim pracodawcą dla celów ZFŚS jest ten pracodawca, u którego pracownik był ostatni raz zatrudniony przed świadczeniem.
To, czy pracodawca naliczy, czy nie, odpis na ZFŚS na emerytów/rencistów, nie ma znaczenia dla przyznania tym osobom świadczeń socjalnych i ich wysokości. Nie wpłynie też na poziom świadczeń dla pracowników. Emeryci i renciści są bowiem osobami ustawowo uprawnionymi do korzystania z ZFŚS. Pracodawca nie może odebrać im tego statusu w regulaminie ZFŚS nawet za zgodą organizacji związkowych.
Podstawa prawna
• art. 2 pkt 5, art. 5 ust. 4‒5a, art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 923)
Naliczamy odpis dodatkowy na ZFŚS na emerytów i rencistów. Zastanawiamy się, czy jeżeli z tego zrezygnujemy w nowym roku, to nadal będziemy musieli emerytom i rencistom wypłacać świadczenia z ZFŚS i czy możliwe jest wyłączenie tej grupy uprawnionych z niektórych świadczeń z ZFŚS.
Pracodawca, naliczając odpis na ZFŚS, może, ale nie musi dokonać fakultatywnego zwiększenia tego funduszu z tytułu sprawowania opieki socjalnej nad emerytami i rencistami. Jeżeli się na zwiększenie zdecyduje, w uzgodnieniu z organizacjami związkowymi, nalicza i przekazuje odpis dodatkowy w wysokości 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Odpis liczony jest na każdego emeryta i rencistę, nad którym pracodawca sprawuje opiekę socjalną. Dobrowolność dotyczy tylko kwestii naliczania odpisu. Jeżeli chodzi o świadczenia, to pracodawca nie może wyłączyć prawa do ubiegania się o świadczenia z ZFŚS żadnej z ustawowo uprawnionych grup osób, w tym emerytom i rencistom.
Jako jedyny dopuszczalny wyjątek należy uznać sytuację, w której emeryt czy rencista z uwagi na obiektywne kryteria będzie miał wyłączone prawo ubiegania się o świadczenie socjalne, ewentualnie będzie mógł ubiegać się o niższe świadczenie niż pracownik. Jako przykład można podać sytuację, w której emeryci i renciści są pozbawiani w regulaminie ZFŚS prawa do uzyskania dofinansowania do wypoczynku niezorganizowanego, wczasów pod gruszą, pod warunkiem że regulamin ZFŚS przewiduje dofinansowanie do wczasów pod gruszą po wykorzystaniu urlopu wypoczynkowego w określonym wymiarze, np. 10 kolejnych dni kalendarzowych. Z oczywistych powodów emeryt czy rencista nie będzie w stanie spełnić warunku dotyczącego urlopu, więc nie otrzyma świadczenia. Natomiast nie ma podstaw, aby pozbawić tę grupę uprawnionych dofinansowania do wypoczynku zorganizowanego, np. na podstawie faktury przedstawionej byłemu pracodawcy.
Jeżeli zaś jest mowa o konkretnym świadczeniu i wniosku uprawnionej osoby, to samo prawo do korzystania z ZFŚS nie daje gwarancji otrzymania świadczenia. Pracodawca musi pamiętać, że przyznawanie świadczeń socjalnych powinno się odbywać przy zastosowaniu kryterium socjalnego. Zatem emeryt czy rencista nie może być pozbawiony prawa do dofinansowania wypoczynku zorganizowanego, o ile takie uprawnienie przysługuje także pracownikom. Jednak konkretny emeryt czy rencista może otrzymać świadczenie z ZFŚS niższe niż pracownik, jeżeli jego sytuacja rodzinna, życiowa i materialna (czyli socjalna) będzie lepsza niż pracownika. ©℗
Podstawa prawna
• art. 2 pkt 5, art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 923)
