Spółka jako sukcesor prawny należnego pracodawcy statusu zakładu pracy chronionej zachowa zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (ZFRON) i jego niewykorzystane pieniądze, jeśli będzie spełniać wymagany przepisami wskaźnik zatrudnienia pracowników z dysfunkcjami zdrowotnymi.

Takie stanowisko przedstawił Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w interpretacji indywidualnej wydanej dla pracodawcy (nr DW.400.5.2022.RCZ). Prowadzi on jednoosobową działalność gospodarczą, a do 1 sierpnia 2018 r. posiadał też status zakładu pracy chronionej. Co do zasady jego utrata oznacza, że nie może już prowadzić ZFRON i zgodnie z art. 33 ust. 7 i 7a ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573 ze zm.) powinien przekazać do PFRON niewykorzystane pieniądze z tego funduszu oraz kwotę odpowiadającą wydatkom poniesionym m.in. na zakup środków trwałych czy budowę obiektów rehabilitacyjnych i wypoczynkowych (w części niepokrytej odpisami amortyzacyjnymi). Od tej reguły jest jednak wyjątek, który pozwala takim pracodawcom zachować ZFRON, o ile spełniają wymóg z art. 33 ust. 7b ustawy, czyli mają minimum 15 pracowników oraz 25-proc. wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych (na czas stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego został on obniżony do 15 proc.).
Ponieważ pracodawca spełniał ten warunek, posiada ZFRON, natomiast z uwagi na różne uwarunkowania biznesowe i osobiste planuje zmienić model prowadzonej działalności przez przekształcenie jej w jednoosobową spółkę z o.o. w trybie art. 551 par. 5 ustawy z 15 września 2000 r. – kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1467 ze zm.), a następnie przenieść 100 proc. udziałów w niej na rzecz swojej żony. W związku z tym postanowił zapytać, czy w takich okolicznościach spółka będzie mogła być dysponentem ZFRON, czy będzie musiała wpłacić do PFRON pieniądze, o których mowa w art. 33 ust. 7 i 7a.
Fundusz wyjaśnia, że spółce przekształconej na podstawie przepisów kodeksu spółek handlowych na drodze sukcesji przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorstwa przekształcanego. W efekcie prawa nabyte przez pracodawcę w zakresie decyzji dotyczących statusu zakładu pracy chronionej, zachowania ZFRON i jego niewykorzystanych pieniędzy mogą przejść na spółkę jako jej następcę prawnego, o ile stosowne przepisy nie stanowią inaczej. W tym przypadku chodzi o przepisy ustawy o rehabilitacji, a te nie zakazują takiej sukcesji. Jednak, jak podkreśla PFRON, aby do niej doszło, spółka przekształcona musi być pracodawcą. Wtedy stanie się sukcesorem decyzji o przyznaniu statusu zakładu pracy chronionej i będzie też uprawniona do posługiwania się statusem byłego zakładu. Drugim niezbędnym warunkiem jest spełnianie przesłanek określonych w art. 33 ust. 7b ustawy. W konsekwencji spółka z o.o. będzie mogła zachować ZFRON i zgromadzone w nim pieniądze.
Jednocześnie w momencie, gdy przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą przekształci się w spółkę, stanie się on wspólnikiem, który ma swobodę decyzji w kwestii zbycia przypadających mu udziałów na rzecz innego podmiotu. Taka zmiana udziałowca nie spowoduje natomiast obowiązku wpłat na rzecz PFRON, bo to spółka jest następcą prawnym uprawnionym do zachowania ZFRON i jego środków, a nie jej wspólnik czy wspólnicy. Dlatego też przeniesienie własności 100 proc. udziałów na żonę nie będzie się wiązać z koniecznością dokonania wpłat wynikających z art. 33 ust. 7 i 7a.