● Jakie składki płaci się od umowy-zlecenia podczas urlopu macierzyńskiego
● Firma zawarła umowę ze zleceniobiorcą, który w innej firmie pobiera zasiłek macierzyński. Niedługo skończy urlop macierzyński, ale zamierza wystąpić o urlop wychowawczy. Czy od takiej umowy musimy opłacić składki ZUS i zdrowotną? Co ze składkami, jeśli nasz zleceniobiorca rozpocznie w innej firmie urlop wychowawczy?
Adam Jagiełło
Pobierający zasiłek macierzyński i jednocześnie wykonujący pracę na podstawie umowy-zlecenia jest objęty jako zleceniobiorca obowiązkowo tylko ubezpieczeniem zdrowotnym. Rozpoczęcie przez taką osobę bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego urlopu wychowawczego sprawia, że wykonywanie pracy na podstawie umowy-zlecenia będzie wiązało się również z podleganiem obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.
Osoba, która pobieranie zasiłku macierzyńskiego łączy z wykonywaniem pracy na podstawie umowy-zlecenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym tylko z tytułu pobierania tego świadczenia. Z tytułu tej umowy może jednak na swój wniosek przystąpić do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Inaczej jest w przypadku osoby, która korzysta z urlopu wychowawczego i wykonuje pracę na podstawie umowy- zlecenia. Jako zleceniobiorca podlega bowiem obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu, a dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. W takim przypadku przebywanie na urlopie wychowawczym nie stanowi tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Jeżeli chodzi o ubezpieczenie zdrowotne, to przede wszystkim należy zauważyć, że zleceniobiorca podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, nawet jeżeli ubezpieczeniom społecznym podlega tylko dobrowolnie. Pobieranie zasiłku macierzyńskiego nie wiąże się z obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, co oznacza, że jeżeli taka osoba wykonuje pracę na podstawie umowy-zlecenia, to z tego tytułu jest objęta obowiązkowo tym ubezpieczeniem. Podobnie jest z korzystającą z urlopu wychowawczego, dla której przebywanie na tym urlopie stanowi tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego tylko wtedy, gdy nie ma ona innego tytułu rodzącego obowiązek tego ubezpieczenia.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4 i 19, art. 9 ust. 1c i 6, art. 11 ust. 2 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. e i pkt 32 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
● ZUS odmówił mi przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z powodu braku udokumentowanego co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Sąd zmienił decyzję ZUS, przyznając mi prawo do emerytury od 8 grudnia 2012 r., podczas gdy obniżony wiek emerytalny osiągnęłam dopiero 28 grudnia 2012 r. Wyrok nie został zaskarżony przez ZUS. Czy może on teraz zakwestionować datę przyznania świadczenia?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
Nie. Jednym z warunków przejścia na wcześniejszą emeryturę na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (dalej: ustawa emerytalna) jest osiągnięcie obniżonego wieku emerytalnego. Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. W opisanej sytuacji dniem powstania prawa do emerytury powinien być dzień ukończenia przez czytelniczkę 55. roku życia. W tym dniu bowiem wnioskodawczyni spełniła wszystkie przesłanki do nabycia świadczenia emerytalnego.
Wyrok sądu jest jednak prawomocny, a zatem ZUS jest nim związany i powinien go wykonać, przyznając emeryturę od dnia wskazanego w wyroku, nawet jeśli zawiera błąd – nieprawidłową datę przyznania świadczenia. W takiej sytuacji ZUS miał podstawę, aby go zaskarżyć. Być może skupiając się na kwestii będącej przedmiotem zaskarżenia, tj. stażu pracy w warunkach szczególnych, umknęła organowi omyłkowa data przyznania świadczenia. Wydaje się, że czasami ZUS jednak nie korzysta z tego prawa świadomie, zwłaszcza gdy omyłka w dacie dotyczy tylko kilku dni.
Podstawa prawna
Art. 129 i 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.).
● Planuję w kwietniu rozpocząć działalność gospodarczą. Wiem, że będę musiał zapłacić składki do ZUS, ale nie jestem pewny, w jakich terminach i na jakich zasadach muszę to zrobić. Czy muszę płacić je do 15., czy 10. dnia miesiąca i jak postąpić w maju, skoro np. 10 wypada w niedzielę – czy mogę więc uiścić należności 11 maja? Dodatkowo w ZUS powiedziano mi, że powinienem opłacać te składki tylko z firmowego rachunku bankowego, a nie z prywatnego – czy to prawda? Skąd wynika zasada wymuszająca posługiwanie się rachunkiem bankowym?
Marcin Nagórek
radca prawny
Z art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) wynika, że płatnik opłaca składki za dany miesiąc do 10. dnia następnego miesiąca – w przypadku gdy jest osobą fizyczną opłacającą składkę wyłącznie za siebie. Natomiast termin 15. dnia następnego miesiąca dotyczy płatności realizowanych przez pozostałych płatników, m.in. takich, którzy zatrudniają pracowników. Zgodnie z art. 31 ustawy systemowej do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio przepisy ordynacji podatkowej. Jej art. 12 par. 5 stanowi, że jeżeli ostatni dzień terminu płatności składek przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, to za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy. Skoro tak, to mimo że termin zapłaty składek ZUS za kwiecień upłynie 10 maja, czyli w niedzielę, to przedsiębiorca może bez konsekwencji uiścić należności 11 maja, czyli w poniedziałek.
Z art. 47 ust. 4b ustawy systemowej wynika, że płatnik składek jest obowiązany opłacać należności z tytułu składek w formie bezgotówkowej w drodze obciążenia rachunku bankowego płatnika składek lub obciążenia rachunku płatniczego płatnika w instytucji płatniczej w rozumieniu ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 873 i 1916). Ustawa systemowa zawiera definicję rachunku bankowego w art. 4 pkt 16. Zgodnie z nią jest to rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej przedsiębiorcy będącego jej członkiem. Nie jest więc sprecyzowane, o jaki typ rachunku chodzi – prywatny czy też związany z prowadzoną działalnością gospodarczą. Dodać należy, że art. 47 ust. 4e ustawy systemowej umożliwia mikroprzedsiębiorcy w rozumieniu art. 104 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (a taki status ma pytający przedsiębiorca) opłacanie należności z tytułu składek również w formie przekazu pocztowego lub przekazu pieniężnego.
Z korelacji tych przepisów wynika, że skoro ustawa systemowa nie wskazuje jednoznacznie, że zapłata składek ZUS przez płatników winna następować z odrębnego, firmowego rachunku bankowego, to można uznać, że przedsiębiorca może dokonywać opłaty tych należności z wykorzystaniem prywatnego rachunku bankowego.
Podsumowując, nie ma prawnego obowiązku dokonywania opłaty składek ZUS wyłącznie z firmowego rachunku bankowego. Wskazane jest jednakże jego posiadanie, ale głównie z przyczyn ewidencyjno-organizacyjnych i dla przejrzystości prowadzenia wydatków firmowych.
Podstawa prawna
Art. 4 pkt 16, art. 31 oraz art. 47 ust. 1 pkt 3 ust. 4b i 4e ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 104 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 67 ze zm.).
Art. 12 par. 5 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
● Pracodawca wypłacił mi zasiłek chorobowy w zbyt niskiej wysokości i nie wykonał decyzji ZUS zobowiązującej go do wyrównania. Czy wobec tego muszę sama egzekwować wypłatę świadczenia, czy też mogę wystąpić o tę kwotę bezpośrednio do ZUS?
Ewa Bogucka-Łopuszyńska
radca prawny
W tej sytuacji powstaje pytanie, czy uchylanie się przez pracodawcę od wypłaty pracownikowi wyrównania zasiłku chorobowego jest wystarczającym powodem do przejęcia zobowiązań pracodawcy przez ZUS, czy też obowiązek wypłaty świadczenia za niewypłacalnego płatnika składek może spocząć na organie rentowym dopiero po przejęciu przez niego wypłaty zasiłku. Kwestię tę rozstrzygnął Sąd Najwyższy w wyroku z 23 maja 2012 r. (sygn. akt I UK 447/11), w którym stwierdził, że ZUS dysponujący środkami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie może się uchylić od wypłaty ubezpieczonym pracownikom należnych im świadczeń, choćby to pracodawca powołany do ich wypłaty uchylał się od tego obowiązku.
Punktem wyjścia dla przyjęcia takiego stanowiska była istota wypłacania przez płatników zasiłku chorobowego. Na podstawie art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej prawo do zasiłku i jego wysokość ustalają oraz świadczenia te wypłacają płatnicy, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych. Powinni je rozliczać w poczet należnych składek na ubezpieczenia społeczne (art. 46 ustawy systemowej). Oznacza to jednak tyle, że ustawodawca powierzył tym płatnikom uproszczoną formę wypłaty i rozliczeń świadczeń przysługujących z funduszu chorobowego, wyodrębnionego w ramach FUS (art. 55 pkt 3 ustawy systemowej). Wypłata następuje bowiem w istocie z funduszu chorobowego, którym dysponuje ZUS. W stosunkach ubezpieczenia społecznego ZUS jest ubezpieczycielem i świadczeniodawcą zasiłków przysługujących ubezpieczonym z FUS, choćby wypłata niektórych z nich została technicznie powierzona płatnikom składek.
Sąd Najwyższy we wspomnianym orzeczeniu stwierdził, że żaden przepis ustawy zasiłkowej nie warunkuje ani nie uzależnia wypłaty świadczeń chorobowych pokrywanych ze środków zgromadzonych w funduszu chorobowym od uprzedniego stwierdzenia braku środków finansowych na wypłaty tych świadczeń u tych płatników składek, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych. Oznacza to, że dysponent tego funduszu, czyli ZUS, nie może jako ubezpieczyciel i świadczeniodawca zwolnić się od wypłaty ubezpieczonym należnych zasiłków, choćby zobowiązany płatnik składek ignorował lub uchylał się od obowiązku wypłaty należnych świadczeń.
Kwestia ta była już zresztą przedmiotem rozważań SN w wyroku z 11 maja 2013 r. (sygn. akt I UK 398/11), w którym stwierdził, że bez względu na przyczynę niewypłacenia przez zakład pracy należnego pracownikowi zasiłku chorobowego właściwy do rozpoznania roszczeń pracownika o ten zasiłek jest ZUS.
W przedstawionej sytuacji ubezpieczona może zatem wystąpić o wypłatę tej kwoty bezpośrednio do ZUS, który wypłaci świadczenia chorobowe za takiego płatnika, wobec którego ma zwiększone roszczenia składkowe – o dokonane wypłaty wraz z należnymi odsetkami.
Podstawa prawna
Art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 poz. 159).
Art. 46 i art. 55 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
● Członkowie rady nadzorczej spółki z o.o. oprócz wynagrodzenia za udział w posiedzeniach rady otrzymują od spółki również zwrot kosztów podróży służbowej. Następuje on na zasadach określonych dla pracowników sfery budżetowej i w takiej wysokości. Czy otrzymywany przez członka rady nadzorczej spółki z o.o. zwrot koszów podróży służbowej stanowi podstawę wymiaru składek ZUS?
Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych
Nie. Diety i inne należności z tytułu podróży służbowej otrzymywane przez członka rady nadzorczej spółki z o.o. nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz ubezpieczenie zdrowotne. Jednak tylko do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe członka rad nadzorczych stanowią przychody z tytułu pełnionej funkcji w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składek tych osób stosuje się odpowiednio par. 2–4 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oznacza to, że z podstawy wymiaru składek członka rady nadzorczej wyłączone są osiągane przez niego przychody wymienione w par. 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Do tych przychodów należą m.in. diety i inne należności z tytułu podróży służbowej, ale tylko do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej. W tym samym zakresie diety i inne należności z tytułu podróży służbowej są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne członka rady nadzorczej.
Podstawa prawna
Art. 4 pkt 9, art. 18 ust. 4 pkt 10 i art. 21 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 15 i par. 5 ust. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).