Będzie zatem najkrótszy od pięciu lat, mimo że i tak jedno święto przypadnie w niedzielę i nie spowoduje obniżenia wymiaru czasu pracy. Najdłużej popracujemy w marcu, bo aż 184 godziny, najkrócej w miesiącach ze świętami, czyli w kwietniu i grudniu – tylko po 152 godziny. W 2023 r. jedno święto przypadnie w sobotę, a więc będzie obowiązek wyznaczenia w zamian dodatkowego dnia wolnego od pracy.
Wymiar czasu pracy, określany także jako nominał czy nominalny czas pracy, to liczba godzin, którą pracownik powinien przepracować w skali przyjętego przez pracodawcę okresu rozliczeniowego. Zależy on więc realnie od długości okresu rozliczeniowego, a nie ustala się go dla poszczególnych miesięcy kalendarzowych. Dłuższy okres rozliczeniowy oznacza oderwanie wymiaru od liczby godzin do przepracowania w danym miesiącu, co pozwala na planowanie nierównomiernych rozkładów czasu pracy. W art. 130 kodeksu pracy (dalej: k.p.) ustalono algorytm obliczania wymiaru czasu pracy dla pracowników zatrudnionych na pełen etat, co oznacza, że zawsze najpierw ustalamy wymiar dla całego etatu w danym okresie rozliczeniowym, a dopiero potem go obniżamy proporcjonalnie dla osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Wymiar czasu pracy jest pochodną dwóch wielkości: normy tygodniowej i dobowej czasu pracy. Podstawowe ich długości wynoszą 40 i 8 godz., ale różnice dotyczą pracowników niepełnosprawnych oraz zatrudnionych w podmiotach leczniczych, w przypadku których mogą obowiązywać krótsze normy czasu pracy.
Wymiar czasu pracy obliczamy co do zasady dla okresów rozliczeniowych, a nie dla poszczególnych miesięcy, lecz w praktyce suma wymiarów miesięcznych musi dawać taki sam wynik jak wymiar ustalony np. dla trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego. Można więc w taki sposób szybko sprawdzić, czy nie doszło do popełnienia błędu w wyliczeniach przy dłuższych okresach rozliczeniowych.
Obliczając wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika w ramach przyjętego okresu rozliczeniowego (art. 130 par. 1 k.p.):
- ustalamy liczbę pełnych tygodni okresu rozliczeniowego (liczonych po siedem dni od pierwszego dnia w okresie, a nie kalendarzowych) i mnożymy ją przez tygodniową normę czasu pracy, czyli 40 godz. (ze wskazanymi poniżej wyjątkami dotyczącymi pracowników niepełnosprawnych i podmiotów leczniczych);
- ustalamy liczbę dni wystających poza pełne tygodnie – czyli pozostałych w przedziale czasu od ich zakończenia do końca okresu rozliczeniowego, lecz bierzemy pod uwagę tylko dni robocze przypadające od poniedziałku do piątku – i mnożymy ją przez normę dobową wynoszącą 8 godz. (lub krótszą obwiązującą danego pracownika);
- sumujemy oba wyniki.
Ze względu na inny układ tygodni i weekendów wymiar czasu pracy będzie się różnić dla poszczególnych okresów rozliczeniowych, co oznacza konieczność jego odrębnego ustalania dla każdego z nich.
Wpływ świąt na czas pracy
Przedstawiony powyżej sposób obliczenia wymiaru jest wystarczający dla okresów rozliczeniowych, w trakcie których nie wypadają święta. W okresach, w których przypadną święta w inny dzień niż niedziela, trzeba je uwzględnić przy ustalaniu wymiaru czasu pracy, zmniejszając go dodatkowo o 8 godz. z tytułu każdego ze świąt (art. 130 par. 2 k.p.). Neutralne z punktu widzenia wymiaru czasu pracy są tylko święta przypadające w niedziele, bo te nie wpływają na wymiar czasu pracy. W 2023 r. będzie to dotyczyło Nowego Roku, bo 1 stycznia 2023 r. przypadnie w niedzielę. Dlatego przy obliczaniu wymiaru w tym miesiącu odejmowane będzie tylko jedno, a nie dwa święta, jak ma to miejsce zazwyczaj, i wymiar w styczniu będzie stosunkowo wysoki, gdyż będzie wynosił 168 godz.
Wymiar czasu pracy obniżają jednak święta przypadające w terminach dni wolnych od pracy wynikających z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Dotyczy to świąt przypadających w soboty, które nadal w wielu branżach są dniem wolnym od pracy. Wystąpienie dnia świątecznego w sobotę zwiększa pulę dni wolnych od pracy, gdyż sobota powinna być wówczas policzona dwukrotnie, czyli jako święto oraz jako dzień wolny z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. To w praktyce zmusza pracodawców do wyznaczenia załodze innego dnia wolnego od pracy w trakcie takiego okresu rozliczeniowego. Taka wykładnia jest efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 października 2012 r. (sygn. akt K 27/11, Dz.U. z 2012 r. poz. 1110) stwierdzającego sprzeczność art. 130 par. 21 k.p. z konstytucją w zakresie, w jakim dopuszczał on różnicowanie sytuacji pracowników dotyczącej czasu pracy na podstawie stosowanego rozkładu czasu pracy. W 2023 r. będziemy mieli do czynienia z jedną taką sytuacją, bo w sobotę – 11 listopada – przypadnie Święto Niepodległości. Zatem w okresie rozliczeniowym obejmującym listopad pracodawcy będą musieli wyznaczyć dzień wolny z tytułu przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy w innym terminie, aby zapewnić pracownikowi właściwą liczbę dni wolnych od pracy.
Tydzień pracowniczy inny niż kalendarzowy
Pierwszym krokiem przy obliczaniu wymiaru czasu pracy musi być ustalenie liczby pełnych tygodni przypadających w trakcie okresu rozliczeniowego. Tygodnie w kodeksie pracy nie są jednak liczone kalendarzowo, gdyż przyjęto ich inną definicję. Mianowicie tydzień pracowniczy to okres, który obejmuje siedem kolejnych dni kalendarzowych, licząc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego (art. 128 par. 3 pkt 2 k.p.). [przykład 1]
przykład 1
Liczymy od niedzieli lub środy
W przypadku miesięcznego okresu rozliczeniowego obejmującego styczeń 2023 r. każdy tydzień będzie się rozpoczynał w niedzielę, natomiast kończył w środę. Z kolei w lutym 2023 r. tygodnie będą trwały od środy do wtorku.
przykład 2
Godziny pracy
Obliczając wymiar czasu pracy w miesięcznym okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń 2023 r., należy:
• pomnożyć 4 tygodnie przez 40 godz., co daje 160 godz.;
• za 30 i 31 stycznia (poniedziałek i wtorek) doliczyć do wymiaru po 8 godz., czyli w sumie 16 godz.;
• z tytułu świąt odjąć 8 godz. z tytułu święta Trzech Króli (piątek – 6 stycznia), bo 1 stycznia (Nowy Rok) przypada w niedzielę i nie powoduje obniżenia wymiaru czasu pracy w tym miesiącu.
W efekcie wymiar czasu pracy w styczniu 2023 r. wynosi 168 godz. i będzie miał 21 dni roboczych. ©℗
W efekcie w miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadają zawsze cztery pełne tygodnie, trwające od 1. do 28. dnia każdego miesiąca. Obliczenie wymiaru dla miesięcznego okresu rozliczeniowego będzie więc wymagało ustalenia, czy w danym miesiącu występują dni przypadające od poniedziałku do piątku, które nie mieszczą się w pełnych tygodniach, a więc przypadają w okresie od 29. do 31. dnia, oraz czy nie występują w jego ramach święta przypadające w innym dniu niż niedziela. Pierwsza okoliczność wpłynie bowiem na podwyższenie wymiaru, druga z kolei spowoduje jego obniżenie. [przykład 2]
W przypadku dłuższych okresów rozliczeniowych liczba tygodni nie jest stała. W trzymiesięcznych okresach może ona wynosić albo 12, albo 13 tygodni, a w sześciomiesięcznych okresach rozliczeniowych 25 lub 26 tygodni. Stałą wielkość tygodni mają zaś okresy rozliczeniowe trwające cztery miesiące, gdyż wynosi ona 17 tygodni.
Okres rozliczeniowy od 1 do 12 miesięcy
Wymiar czasu pracy ustalamy na okres rozliczeniowy, a więc jego długość będzie jednym ze wskaźników wpływających także na liczbę godzin możliwych do przepracowania przez załogę. Mimo możliwości wydłużania okresów rozliczeniowych w wielu firmach stosowane są ciągle jednomiesięczne okresy, bo są najprostsze w obsłudze kadrowej. Tym bardziej że taki okres rozliczeniowy może być stosowany we wszystkich systemach czasu pracy, z wyjątkiem pracy w ruchu ciągłym, w którym przewidziano jedynie czterotygodniowy okres rozliczeniowy, a więc okres krótszy niż okres miesiąca. [tabela 1]
Tabela 1. Wymiary czasu pracy dla miesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | styczeń | (40 godz. × 4 tyg.) + (8 godz. × 2 dni) – (1 dzień × 8 godz.) | 168 | 21 |
| 2. | luty | (4 tyg. × 40 godz.) | 160 | 20 |
| 3. | marzec | (4 tyg. × 40 godz.) + (3 dni × 8 godz.) | 184 | 23 |
| 4. | kwiecień | (4 tyg. × 40 godz.) – (1 dzień × 8 godz.) | 152 | 19 |
| 5. | maj | (4 tyg. × 40 godz.) + (3 dni × 8 godz.) – (2 dni × 8 godz.) | 168 | 21 |
| 6. | czerwiec | (4 tyg. × 40 godz.) + (2 dni × 8 godz.) – (1 dzień × 8 godz.) | 168 | 21 |
| 7. | lipiec | (4 tyg. × 40 godz.) + (1 dni × 8 godz.) | 168 | 21 |
| 8. | sierpień | (4 tyg. × 40 godz.) + (3 dni × 8 godz.) – (1 dni × 8 godz.) | 176 | 22 |
| 9. | wrzesień | (4 tyg. × 40 godz.) + (1 dzień × 8 godz.) | 168 | 21 |
| 10. | październik | (4 tyg. × 40 godz.) + (2 dni × 8 godz.) | 176 | 22 |
| 11. | listopad | (4 tyg. × 40 godz.) + (2 dni × 8 godz.) – (2 dni × 8 godz.) | 160 | 20 |
| 12. | grudzień | (4 tyg. × 40 godz.) + (1 dzień × 8 godz.) – (2 dni × 8 godz.) | 152 | 19 |
| Łącznie | 2000 | 250 | ||
W 2023 r. wymiar roczny czasu pracy wyniesie wyjątkowo mało, bo tylko 2000 godz., i będzie on o 8 godz. krótszy niż w poprzednim roku kalendarzowym oraz najkrótszy od 5 lat, bo ostatnio tak krótki wymiar czasu pracy obowiązywał w 2018 r. Najczęstszym wymiarem miesięcznym będzie 168 godz., które będzie dotyczyło aż 5 z 12 miesięcy w roku.
Pracodawcy, którym zależy na bardziej elastycznym zarządzaniu czasem pracy, mogą wprowadzić w swoich regulaminach pracy (układach zbiorowych, obwieszczeniach) dłuższe, np. dwu-, trzy- i czteromiesięczne okresy rozliczeniowe. W przypadku potrzeby wydłużenia jeszcze bardziej okresu rozliczeniowego konieczne już będzie zawarcie porozumienia ze związkami zawodowymi lub z przedstawicielami załogi, gdyż okresy wydłużane powyżej 4 miesięcy, a maksymalnie do 12 miesięcy, wymagają takich dodatkowych uzgodnień. Przy czym uzasadnieniem do ich wprowadzenia będą przyczyny obiektywne, techniczne lub dotyczące organizacji pracy (art. 129 par. 3 k.p.). W praktyce największą popularnością cieszą się jednak trzy- lub czteromiesięczne okresy rozliczeniowe. Wynika to m.in. z tego, że trzymiesięczny okres rozliczeniowy może być w szczególnie uzasadnionych przypadkach stosowany łącznie z równoważnym czasem pracy (art. 135 par. 2 k.p.). [przykład 3, tabela 2]
przykład 3
Równoważny czas pracy
Pracodawca stosuje wobec pracowników magazynu równoważny czas pracy pozwalający na planowanie 12-godzinnych dniówek. Pracę organizuje w ramach trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych.
Obliczając wymiar dla okresu obejmującego przedział od stycznia do marca 2023 r., powinien:
• pomnożyć 12 pełnych tygodni (przypadających od 1 stycznia do 25 marca) przez 40 godz., co daje 480 godz.;
• do uzyskanego wyniku należy dodać pięć dni wystających poza pełne tygodnie pomnożonych przez 8 godz. (dni od 27 do 31 marca, które przypadają od poniedziałku do piątku), co daje 520 godzin;
• odjąć 8 godz. za święto przypadające w innym dniu niż niedziela, czyli święto Trzech Króli przypadające w piątek (Nowy Rok, czyli 1 stycznia, przypada w niedzielę i nie obniża wymiaru czasu pracy), obniżając wymiar do 512 godzin. ©℗
Tabela 2. Wymiary czasu pracy dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (40 godz. × 12 tyg.) + (8 godz. × 5 dni) – (8 godz. × 1 dzień) | 512 | 64 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (40 godz. × 13 tyg.) – (8 godz. × 4 dni) | 488 | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (40 godz. × 13 tyg.) – (8 godz. × 1 dzień) | 512 | 64 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (40 godz. × 13 tyg.) – (8 godz. × 4 dni) | 488 | 61 |
| Łącznie | 2000 | 250 | ||
W 2023 r. mamy tylko dwa wymiary w takich okresach rozliczeniowych, bo identyczne są wymiary dla pierwszego i trzeciego kwartału oraz drugiego i czwartego kwartału.
Następny w kolejności jest czteromiesięczny okres rozliczeniowy, który można stosować wobec pracowników zatrudnionych w systemie podstawowym (art. 129 par. 1 k.p.) oraz osób pracujących w systemie równoważnym, które realizują zadania uzależnione od pory roku lub warunków atmosferycznych (art. 135 par. 3 k.p.), a ponadto w systemach zadaniowym (art. 140 k.p.) oraz przerywanym (art. 139 k.p.). [tabela 3]
Tabela 3. Wymiary czasu pracy dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (40 godz. × 17 tyg.) – (8 godz. × 2 dni) | 664 | 83 |
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (40 godz. × 17 tyg.) + (8 godz. × 4 dni) – (8 godz. × 4 dni) | 680 | 85 |
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (40 godz. × 17 tyg.) + (8 godz. × 1 dni) – (8 godz. × 4 dni) | 656 | 82 |
| Łącznie | 2000 | 250 | ||
Niektórzy pracodawcy korzystają z możliwości przedłużania okresu rozliczeniowego w drodze porozumienia ze związkami zawodowymi lub w razie ich braku z przedstawicielami załogi, rzadziej na mocy postanowienia układu zbiorowego pracy. Dlatego w praktyce spotykamy jeszcze sześcio- lub dwunastomiesięczne okresy rozliczeniowe wprowadzane na podstawie art. 129 par. 2 k.p. [tabela 4]
Tabela 4. Wymiary czasu pracy dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 czerwca | (40 godz. × 25 tyg.) + (8 godz. × 5 dni) – (8 godz. × 5 dni) | 1000 | 125 |
| 2. | Od 1 lipca do 31 grudnia | (40 godz. × 26 tyg.) – (8 godz. × 5 dni) | 1000 | 125 |
| Łącznie | 2000 | 250 | ||
Okresy rozliczeniowe najczęściej przypadają w jednym roku kalendarzowym, ale jest to konsekwencją przyjętych rozwiązań organizacyjnych, gdyż z prawnego punktu widzenia nie ma przeciwwskazań, aby okresy rozliczeniowe przypadały na przełomie roku, obejmując po jednym lub kilka miesięcy z różnych lat kalendarzowych. W tym zakresie pracodawcy powinni brać pod uwagę potrzeby prowadzonego biznesu, gdyż przepisy nie przeszkadzają przyjęciu takich rozwiązań. W rzeczywistości dzieje się tak w wielu branżach, np. budownictwie czy handlu. Z punktu widzenia wymiaru czasu pracy okres rozliczeniowy przypadający na przełomie dwóch lat kalendarzowych nic nie komplikuje, a metodologia ustalenia wymiaru czasu pracy do przepracowania jest dokładnie taka sama jak przy okresach, które mieszczą się w obrębie jednego roku.
Należy pamiętać, że przyjęta w przepisach kodeksu pracy metodyka ustalania wymiarów czasu pracy zakłada 100-proc. frekwencję pracowników, a przyjęty algorytm nie uwzględnia żadnych nieobecności pracowników. Przepisy, a dokładnie art. 130 par. 3 k.p., przewidują jednak zasadę, zgodnie z którą każda usprawiedliwiona nieobecność obniża wymiar czasu pracy o taką liczbę godzin, jaka była zaplanowana do przepracowania w okresie, w którym nastąpiła absencja pracownika. Powyższy przepis nie obejmuje zatem nieusprawiedliwionych nieobecności w pracy, co oznacza, że takie przypadki nie spowodują w ogóle obniżenia wymiaru czasu pracy. W praktyce w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy (NN) wymiar czasu pracy do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym nie ulega zmianie. Oznacza to w praktyce, że takie nieobecności wpłyną na sposób rozliczenia pracy w godzinach nadliczbowych u takiej osoby.
Pracownicy niepełnosprawni
Ze względów zdrowotnych pracownicy niepełnosprawni mają odrębną regulację w zakresie czasu pracy, wynikającą z art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej: ustawa o rehabilitacji). Czas pracy tej grupy pracowników nie jest jednak zdefiniowany jednolicie, bo dla części jest zbieżny co do długości z kodeksowym, a dla części zastosowano skrócone normy czasu pracy. I tak dla pracowników z lekkim stopniem niepełnosprawności normy czasu pracy wynoszą 8 i 40 godz., a różnica polega jedynie na tym, że norma tygodniowa jest sztywna, a nie przeciętna. Pod tym kątem większa ochrona dotyczy pracowników niepełnosprawnych z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności, gdyż obowiązują ich krótsze normy czasu pracy wynoszące – odpowiednio 7 godz. na dobę i 35 godz. w tygodniu (art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji). [tabela 5]
Tabela 5. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla miesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | styczeń | (35 godz. × 4 tyg.) + (7 godz. × 2 dni) – (1 dzień × 7 godz.) | 147 | 21 |
| 2. | luty | (4 tyg. × 35 godz.) | 140 | 20 |
| 3. | marzec | (4 tyg. × 35 godz.) + (3 dni × 7 godz.) | 161 | 23 |
| 4. | kwiecień | (4 tyg. × 35 godz.) – (1 dzień × 7 godz.) | 133 | 19 |
| 5. | maj | (4 tyg. × 35 godz.) + (3 dni × 7 godz.) – (2 dni × 7 godz.) | 147 | 21 |
| 6. | czerwiec | (4 tyg. × 35 godz.) + (2 dni × 7 godz.) – (1 dzień × 7 godz.) | 147 | 21 |
| 7. | lipiec | (4 tyg. × 35 godz.) + (1 dni × 7 godz.) | 147 | 21 |
| 8. | sierpień | (4 tyg. × 35 godz.) + (3 dni × 7 godz.) – (1 dzień × 7 godz.) | 154 | 22 |
| 9. | wrzesień | (4 tyg. × 35 godz.) + (1 dzień × 7 godz.) | 147 | 21 |
| 10. | październik | (4 tyg. × 35 godz.) + (2 dni × 7 godz.) | 154 | 22 |
| 11. | listopad | (4 tyg. × 35 godz.) + (2 dni × 7 godz.) – (2 dni × 7 godz.) | 140 | 20 |
| 12. | grudzień | (4 tyg. × 35 godz.) + (1 dzień × 7 godz.) – (2 dni × 7 godz.) | 133 | 19 |
| Łącznie | 1750 | 250 | ||
Porównanie tabel z miesięcznymi wymiarami czasu pracy pracowników niepełnosprawnych z wymiarami ustalonymi na podstawie kodeksu pracy pozwala wysnuć dwa wnioski – liczba dni roboczych będzie tożsama dla wszystkich pracowników, ale w przypadku pracowników niepełnosprawnych korzystających ze skróconej dobowej normy czasu pracy znacznie spada liczba godzin do przepracowania. Zatem osoby niepełnosprawne będą miały do przepracowania w 2023 r. także tylko 250 dni roboczych, co przy krótszych normach czasu pracy przełoży się na roczny czas pracy na poziomie jedynie 1750 godz.
Ustawa o rehabilitacji nie reguluje zagadnień okresów rozliczeniowych, a więc w tym przypadku w pełni znajdą zastosowanie ogólne regulacje kodeksowe, co oznacza, że niepełnosprawni mogą pracować w trzy- lub czteromiesięcznych okresach rozliczeniowych. Powyższe niestety nie spowoduje możliwości bardziej elastycznego planowania czasu pracy dla tych pracowników ze względu na sztywną normę tygodniową czasu pracy. [tabele 6 i 7]
Tabela 6. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (35 godz. × 12 tyg.) + (7 godz. × 5 dni) – (7 godz. × 1 dzień) | 448 | 64 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (35 godz. × 13 tyg.) – (7 godz. × 4 dni) | 427 | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (35 godz. × 13 tyg.) + (7 godz. × 1 dzień) – (7 godz. × 1 dzień) | 448 | 64 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (35 godz. × 13 tyg.) – (7 godz. × 4 dni) | 427 | 61 |
| Łącznie | 1750 | 250 | ||
Tabela 7. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (35 godz. × 17 tyg.) – (7 godz. × 2 dni) | 581 | 83 |
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (35 godz. × 17 tyg.) + (7 godz. × 4 dni) – (7 godz. × 4 dni) | 595 | 85 |
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (35 godz. × 17 tyg.) + (7 godz. × 1 dni) – (7 godz. × 4 dni) | 574 | 82 |
| Łącznie | 1750 | 250 | ||
Z tych samych względów małą popularność wśród pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne zyskały najdłuższe, czyli sześcio- i dwunastomiesięczne okresy rozliczeniowe. [tabela 8]
Tabela 8. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 czerwca | (35 godz. × 25 tyg.) + (7 godz. × 5 dni) - (7 godz. × 5 dni) | 875 | 125 |
| 2. | Od 1 lipca do 31 grudnia | (35 godz. × 26 tyg.) – (7 godz. × 5 dni) | 875 | 125 |
| Łącznie | 1750 | 250 | ||
Podmioty lecznicze
Pracownicy służby zdrowia są grupą zawodową posiadającą własną regulację ustawową, czyli ustawę o działalności leczniczej, która autonomicznie reguluje m.in. czas pracy takich pracowników. Akt ten nie obejmuje jednak swoim zakresem problematyki wymiaru czasu pracy, a więc na podstawie art. 5 k.p. w tym zakresie znajdzie zastosowanie ogólna reguła z art. 130 k.p. Niestety powyższego algorytmu obliczania wymiaru czasu pracy nie da się zastosować wprost, bo przepisy kodeksu pracy i ustawy o działalności leczniczej są niespójne w zakresie długości norm czasu pracy dla części pracowników. W przypadku służby zdrowia obowiązują bowiem aż trzy różne długości norm czasu pracy dla różnych grup pracowników, podczas gdy w kodeksie pracy wykorzystywane są podstawowe długości norm czasu pracy obowiązujące w Polsce, czyli 8-godzinna norma dobowa oraz 40-godzinna norma tygodniowa. Jednak w rzeczywistości konieczne będzie zastąpienie norm ogólnych normami krótszymi określonymi dla niektórych pracowników podmiotów leczniczych, gdyż inaczej doszłoby do zawyżenia wielkości wymiarów czasu pracy w poszczególnych okresach rozliczeniowych i byłyby one niemożliwe do wypracowania w praktyce.
W przypadku podmiotów leczniczych występują trzy długości norm czasu pracy:
- 7 godz. 35 min. na dobę oraz przeciętnie 37 godz. i 55 min. tygodniowo – podstawowa długość norm czasu pracy w służbie zdrowia, która obejmuje cały personel, z wyłączeniem dwóch grup pracowników, których dotyczy regulacja szczególna;
- 8 godz. na dobę i przeciętnie 40 godz. na tydzień – dotyczą pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych, te normy są zatem identyczne jak podstawowe wynikające z kodeksu pracy, a więc w tym zakresie adekwatne będą wyliczenia poczynione na wstępie artykułu;
- 6 godz. na dobę i przeciętnie 30 godz. tygodniowo – dotyczą pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami.
Nie można wydłużać okresów rozliczeniowych
Od sierpnia 2013 r. w przepisach kodeksu pracy istnieje możliwość wydłużenia okresów rozliczeniowych maksymalnie do 12 miesięcy, a w praktyce przy wydłużonych okresach rozliczeniowych spotyka się najczęściej okresy obejmujące 6 lub 12 miesięcy. W ustawie o działalności leczniczej przewidziano jednak dwie różne długości okresu rozliczeniowego – trzymiesięczny oraz czteromiesięczny, i przyjęto odmienną niż w kodeksie pracy regułę, zgodnie z którą dłuższy okres rozliczeniowy wynoszący do czterech miesięcy jest możliwy do zastosowania jedynie w systemie równoważnego czasu pracy, podczas gdy w systemie podstawowym maksymalna długość okresu rozliczeniowego wynosi trzy miesiące. Należy zatem przyjąć, że ustawa o działalności leczniczej w sposób odrębny reguluje problematykę okresów rozliczeniowych czasu pracy i w związku z powyższym nie ma podstaw prawnych, aby w powyższym zakresie stosować regulacje kodeksowe ze względu na istniejącą i wyczerpującą regulację szczególną. Zatem w przypadku pracowników służby zdrowia wydłużone okresy rozliczeniowe nie mogą zostać zastosowane, a maksymalna długość okresu rozliczeniowego w tej branży wynosi cztery miesiące. W praktyce w podmiotach leczniczych stosowane są jedno-, trzy- i czteromiesięczne okresy rozliczeniowe w stosunku do pracowników wszystkich grup zawodowych zatrudnionych u takich pracodawców. [tabele 9, 10 i 11]
Tabela 9. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | styczeń | (37 godz. 55 min. × 4 tyg.) + (7 godz. 35 min. × 2 dni) – (7 godz. 35 min. × 1 dzień) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 2. | luty | (4 tyg. × 37 godz. 55 min) | 151 godz. 40 min | 20 |
| 3. | marzec | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (3 dni × 7 godz. 35 min.) | 174 godz. 25 min | 23 |
| 4. | kwiecień | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) – (1 dzień × 7 godz. 35 min.) | 144 godz. 5 min | 19 |
| 5. | maj | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (3 dni x 7 godz. 35 min.) – (2 dni × 7 godz. 35 min.) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 6. | czerwiec | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (2 dni × 7 godz. 35 min.) – (1 dzień × 7 godz. 35 min.) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 7. | lipiec | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (1 dni × 7 godz. 35 min.) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 8. | sierpień | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (3 dni × 7 godz. 35 min.) – (1 dni × 7 godz. 35 min.) | 166 godz. 50 min | 22 |
| 9. | wrzesień | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (1 dzień × 7 godz. 35 min.) | 159 godz. 15 min | 21 |
| 10. | październik | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (2 dni × 7 godz. 35 min.) | 166 godz. 50 min | 22 |
| 11. | listopad | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (2 dni × 7 godz. 35 min.) – (2 dni × 7 godz.) | 151 godz. 40 min | 20 |
| 12. | grudzień | (4 tyg. × 37 godz. 55 min.) + (1 dzień × 7 godz. 35 min.) – (2 dni × 7 godz. 35 min.) | 144 godz. 5 min | 19 |
| Łącznie | 1895 godz. 50 min | 250 | ||
Tabela 10. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (37 godz. 55 min. × 12 tyg.) + (7 godz. 35 min × 5 dni) – (7 godz. 35 min × 1 dzień) | 485 godz. 20 min. | 64 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (37 godz. 55 min. × 13 tyg.) – (7 godz. 35 min. × 4 dni) | 462 godz. 35 min. | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (37 godz. 55 min. × 13 tyg.) – (7 godz. 35 min. × 1 dzień) | 485 godz. 20 min. | 64 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (37 godz. 55 min. × 13 tyg.) – (7 godz. 35 min. × 4 dni) | 462 godz. 35 min. | 61 |
| Łącznie | 1895 godz. 50 min | 250 | ||
Tabela 11. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w czteromiesięcznych okresach rozliczeniowych – w ramach systemu równoważnego ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 30 kwietnia | (37 godz. 55 min. × 17 tyg.) – (7 godz. 35 min. × 2 dni) | 629 godz. 25 min. | 83 |
| 2. | Od 1 maja do 31 sierpnia | (37 godz. 55 min. × 17 tyg.) + (7 godz. 35 min. × 4 dni) – (8 godz. × 4 dni) | 644 godz. 35 min. | 85 |
| 3. | Od 1 września do 31 grudnia | (37 godz. 55 min. × 17 tyg.) + (7 godz. 35 min. × 1 dzień) – (8 godz. × 4 dni) | 621 godz. 50 min. | 82 |
| Łącznie | 1895 godz. 50 min | 250 | ||
Poza normami dla pracowników działalności podstawowej ustawodawca ze względów ochronnych przewidział szczególną normę czasu pracy dla pracowników niewidomych, którzy są zatrudnieni na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami. W przypadku takich osób norma dobowa czasu pracy wynosi jedynie 6 godz., a norma tygodniowa przeciętnie 30 godz. Zgodnie z art. 93 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej osób takich nie można zatrudniać w systemie równoważnym, co automatycznie oznacza, że obowiązujący je okres rozliczeniowy może wynosić maksymalnie trzy miesiące. [tabele 12 i 13] ©℗
Tabela 12. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w miesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Miesiąc | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | styczeń | (30 godz. × 4 tyg.) + (6 godz. × 2 dni) – (1 dzień × 6 godz.) | 126 | 21 |
| 2. | luty | (4 tyg. × 30 godz.) | 120 | 20 |
| 3. | marzec | (4 tyg. × 30 godz.) + (3 dni × 6 godz.) | 138 | 23 |
| 4. | kwiecień | (4 tyg. × 30 godz.) – (1 dzień × 6 godz.) | 114 | 19 |
| 5. | maj | (4 tyg. × 30 godz.) + (3 dni × 6 godz.) – (2 dni × 6 godz.) | 126 | 21 |
| 6. | czerwiec | (4 tyg. × 30 godz.) + (2 dni × 6 godz.) – (1 dzień × 6 godz.) | 126 | 21 |
| 7. | lipiec | (4 tyg. × 30 godz.) + (1 dni × 6 godz.) | 126 | 21 |
| 8. | sierpień | (4 tyg. × 30 godz.) + (3 dni × 6 godz.) – (1 dni × 6 godz.) | 132 | 22 |
| 9. | wrzesień | (4 tyg. × 30 godz.) + (1 dzień × 6 godz.) | 126 | 21 |
| 10. | październik | (4 tyg. × 30 godz.) + (2 dni × 6 godz.) | 132 | 22 |
| 11. | listopad | (4 tyg. × 30 godz.) + (2 dni × 6 godz.) – (2 dni × 6 godz.) | 120 | 20 |
| 12. | grudzień | (4 tyg. × 30 godz.) + (1 dzień × 6 godz.) – (2 dni × 6 godz.) | 114 | 19 |
| Łącznie | 1500 | 250 | ||
Tabela 13. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
| Lp. | Okres rozliczeniowy | Wyliczenie czasu pracy | Liczba godzin | Liczba dni |
| 1. | Od 1 stycznia do 31 marca | (30 godz. × 12 tyg.) + (6 godz. × 5 dni) – (6 godz. × 1 dzień) | 384 | 64 |
| 2. | Od 1 kwietnia do 30 czerwca | (30 godz. × 13 tyg.) – (6 godz. × 4 dni) | 366 | 61 |
| 3. | Od 1 lipca do 30 września | (30 godz. × 13 tyg.) – (6 godz. × 1 dzień) | 384 | 64 |
| 4. | Od 1 października do 31 grudnia | (30 godz. × 13 tyg.) – (6 godz. × 4 dni) | 366 | 61 |
| Łącznie | 1500 | 250 | ||
Podstawa prawna
• art. 128–150 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700)
• art. 15 i 16 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1812)
• art. 93 i 94 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 633; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2280)