Niekonstytucyjne przepisy ograniczają wypłatę wyrównań dla emerytowanych mundurowych – wynika ze stanowiska Sejmu przesłanego do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie przepisów, które sam dwa lata temu uchwalił.

Nawet 10 tys. spraw o wyrównanie świadczeń należnych policjantom odchodzącym ze służby krąży obecnie po sądach administracyjnych w całym kraju. Tak wynika z szacunków Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów Policyjnych. Większość z nich jest już rozpatrywana po raz drugi po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2018 r., który potwierdził, że mają oni prawo do wyższego ekwiwalentu za niewykorzystany urlop. Pierwsza fala spraw to odwołania złożone tuż po rozstrzygnięciu TK. Druga to odwołania od niekorzystnych decyzji komendantów, odmawiających wypłaty po tym, jak w 2020 r. zmieniły się przepisy.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zaproponowało wtedy ustawę o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1610; dalej: specustawa), uchwaloną przez Sejm 14 sierpnia 2020 r. Te przepisy pozbawiły osoby, które na emeryturę przeszły przed wyrokiem TK, prawa do wyższego świadczenia wynikającego z tego wyroku.
Na tej podstawie komendanci jednostek policji każdego szczebla ponownie odmawiali emerytowanym mundurowym wypłaty wyrównania. A są to kwoty od kilkuset do kilkunastu tysięcy złotych. Łącznie roszczenia ok. 70 tys. policjantów, którzy odeszli ze służby przed wyrokiem TK i mogą mieć prawo do wyrównania, mogą opiewać na kilkaset milionów złotych. Sądy administracyjne niezmiennie przyznają im te świadczenia, jednak od czterech lat nie jest znany przypadek wypłaty tego wyrównania. Pomimo tego, że kilkadziesiąt wyroków, jakie zapadły w tych sprawach, jest już prawomocnych.

Druga sprawa w trybunale

Teraz okazuje się, że przepisy zaproponowane przez MSWiA w 2020 r. bezprawnie ograniczają roszczenia emerytowanych policjantów. Wynika to ze stanowiska Sejmu podpisanego przez marszałek Elżbietę Witek, które zostało przesłane do TK w sprawie o sygn. P 7/21, wszczętej przez policjanta domagającego się wyrównania. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zapytał trybunał jeszcze na początku 2021 r., czy art. 9 ust. 1 specustawy w zakresie, w jakim wyłącza wypłatę wyższego ekwiwalentu policjantom zwolnionym ze służby przed 6 listopada 2018 r., jest zgodny z art. 2, art. 8 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 190 ust. 1, 3 i 4 Konstytucji RP.
ok. 70 tys. tylu policjantów może mieć prawo do wyrównania, ich roszczenia łącznie mogą opiewać na kilkaset milionów złotych
Wiele sądów administracyjnych zareagowało na ten wniosek zawieszeniem postępowania w podobnych sprawach. Jak się okazuje – niesłusznie. Sejm w swoim stanowisku, które w ostatnim czasie wpłynęło do trybunału, wskazuje bowiem, że postępowanie w sprawie tej skargi konstytucyjnej powinno zostać umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Wtórna niekonstytucyjność

Zdaniem Sejmu zaskarżony art. 9 ust. 1 specustawy „w istocie nakazuje stosowanie niekonstytucyjnej normy prawnej do stanów prawnych ukształtowanych do dnia ogłoszenia wyroku TK, choć́ utraciła ona moc w drodze derogacji trybunalskiej. Z kolei tzw. derogacja trybunalska oznacza trwale usunięcie normy prawnej z obrotu prawnego”. Sejm nie ma wątpliwości, że zgodnie z jednolitą linią orzeczniczą sądów administracyjnych w tych sprawach policjanci mają prawo do wyższego ekwiwalentu niezależnie od tego, kiedy odeszli ze służby, a zmianą przepisów z 2020 r. ustawodawca wprowadził do obrotu normy prawne, które podważają zaufanie do państwa i prawa.
Sejm uzasadnia wniosek o umorzenie postępowania tym, że przedstawione w pytaniu do TK wątpliwości konstytucyjne zostały już rozstrzygnięte przez sądy administracyjne w drodze prokonstytucyjnej wykładni przepisów. Podkreśla, że tylko taka interpretacja wyklucza problem wtórnej niekonstytucyjności przepisów, czyli powtórzenia przez ustawodawcę norm prawnych, których domniemanie konstytucyjności zostało uchylone przez TK.
– Z wyroków pojawiających się w bazie orzeczeń sądów administracyjnych wnioskujemy, że przybywa spraw, w których sędziowie odwieszają postępowania i wydają wyroki korzystne dla emerytowanych policjantów, nie czekając na wyrok Trybunału Konstytucyjnego – mówi Antoni Duda, prezes zarządu głównego Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów Policyjnych. – Bo nie może być innej interpretacji wyroku TK z 2018 r. niż taka, że korzystny sposób liczenia ekwiwalentu dotyczy wszystkich funkcjonariuszy, także tych, którzy odeszli ze służby przed 6 listopada 2018 r. – dodaje. Jak podkreśla, postępowanie komendantów odmawiających wypłaty świadczeń takim policjantom należy więc traktować jako działanie wbrew wykładni tych przepisów ustalonej przez sądy administracyjne. – Można odnieść wrażenie, że komendanci nie wykonują prawa, a jedynie realizują w tym zakresie polecenia resortu spraw wewnętrznych i administracji.
– Rodzi się pytanie, czy koszty postępowań sądowych nie przekroczyły już kwoty roszczeń policjantów – zastanawia się Antoni Duda.
MSWiA nie odpowiedziało na nasze pytania dotyczące tych kwestii. ©℗
Kalendarium sporu o ekwiwalent
■ 30 października 2018 r. w Trybunale Konstytucyjnym zapada wyrok w sprawie K 7/15, kwestionujący zapisaną w art. 115a ustawy o policji wysokość ekwiwalentu za niewykorzystany urlop jako 1/30 części uposażenia funkcjonariusza. Wyrok został opublikowany w Dzienniku Ustaw 6 listopada 2018 r.
■ Po wyroku TK ok. 10 tys. emerytów policyjnych składa w swoich macierzystych jednostkach wnioski o wypłatę wyrównania ekwiwalentu. Kwota roszczeń waha się od kilkuset złotych do kilkunastu tysięcy złotych. Wszystkie te wnioski spotykają się z odmową wypłaty. Do sądów administracyjnych trafia fala odwołań. W tych sprawach zapadają jednakowe wyroki przyznające emerytowanym policjantom wyrównania.
■ 14 sierpnia 2020 r. Sejm uchwala ustawę o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez ministra właściwego ds. wewnętrznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1610), która wchodzi w życie od 1 października. Według nowego brzmienia art. 115a ekwiwalent za urlop jest wyższy, wynosi 1/21 uposażenia funkcjonariusza. W myśl przepisów przejściowych nowa regulacja ma zastosowanie wyłącznie do spraw niezakończonych przed 6 listopada 2018 r. Z ustawy wynika, że do wcześniejszych spraw stosuje się dotychczasowe przepisy – uznane przez TK za niekonstytucyjne. W ten sposób ok. 70 tys. policjantów, którzy odeszli ze służby przed wyrokiem TK, traci prawo do wyrównania.
■ Po zmianie przepisów komendanci poszczególnych jednostek odmawiają wypłaty zasądzonych świadczeń, powołując się na istotną zmianę przepisów. Do sądów administracyjnych trafia druga fala odwołań funkcjonariuszy.
■ 21 stycznia 2021 r. WSA w Białymstoku w sprawie II SA/Bk 866/20 kieruje pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego, w którym pyta, czy przepisy odmawiające wyższego ekwiwalentu funkcjonariuszom, którzy odeszli ze służby przed wyrokiem TK, są zgodne z ustawą zasadniczą. Sądy administracyjne zawieszają postępowania w sprawach o ekwiwalent w oczekiwaniu na orzeczenie.
■ 1 czerwca 2021 r. w Naczelnym Sądzie Administracyjnym zapada wyrok w sprawie III OSK 3058/21, dotyczącej ekwiwalentu, w którym NSA oddala skargę kasacyjną komendanta odmawiającego wypłaty wyrównania. NSA stwierdza, że interpretacja przepisów po korzystnym dla emerytów mundurowych wyroku TK nie może uszczuplać ich uprawnień. ©℗