Polski ustawodawca objął szczególną ochroną przed zwolnieniem pracowników, którym brakuje niewiele lat do emerytury. Kogo ona obejmuje? Kiedy przedemerytalna ochrona pracownika nie będzie miała zastosowania?

Ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym. Komu przysługuje?

Ta szczególna ochrona została uregulowana w art. 39 Kodeksu pracy. Stanowi on, że „pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku”.

Z przepisu tego wynika, że w celu zastosowania wspomnianej ochrony przed zwolnieniem muszą być spełnione dwie przesłanki:

  • Pracownikowi brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego.
  • Okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem wieku emerytalnego.

Niemożność łącznego spełnienia obu tych warunków będzie powodować, że nie dojdzie do objęcia pracownika wspomnianą ochroną.

Ważne: Ochrona ta obejmuje tylko pracowników, a zatem osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Nie będzie zatem dotyczyła tych zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy zlecenie.

Osiągnięcie wieku emerytalnego oznacza tu przede wszystkim osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego. W Polsce wynosi on odpowiednio:

  • 60 lat w przypadku kobiet
  • 65 lat w przypadku mężczyzn.

Jednak mogą być tutaj pewne wyjątki. Należy bowiem pamiętać, że dla niektórych zawodów wiek emerytalny jest obniżony.

Uwagę na to zwrócił również Sąd Najwyższy, który stwierdził, że „użyte w art. 39 k.p. pojęcie wieku emerytalnego należy utożsamiać nie tylko z powszechnym wiekiem emerytalnym określonym w przepisach ustawy emerytalnej, ale także z obniżonym wiekiem emerytalnym przewidzianym w przepisach emerytalnych dla niektórych grup ubezpieczonych. Dlatego też wyrażony w art. 39 k.p. zakaz wypowiedzenia umowy o pracę obejmuje, między innymi, pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwi im uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem niższego wieku emerytalnego a także pracowników, którzy spełnili do dnia 31 grudnia 1998 r. warunek stażu ubezpieczeniowego (ogólnego i szczególnego) uprawniający ich do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym” (tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18.08.2021 r., II PSK 133/21).

Tylko w okresie trwania ochrony przedemerytalnej pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę. Może to natomiast zrobić przed rozpoczęciem tej ochrony. Liczy się tutaj termin wręczenia pracownikowi wypowiedzenia. Potwierdza to również orzecznictwo. „Zakaz wypowiedzenia umowy o pracę z art. 39 k.p. nie obowiązuje przed osiągnięciem wieku "przedemerytalnego", chociażby wiek ten pracownik przekroczył w okresie wypowiedzenia” (tak: wyrok SN z 7.04.1999 r., I PKN 643/98).

Ochrona przedemerytalna. Kiedy jest wyłączona?

Pierwszym z przypadków jest uzyskanie przez pracownika prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Wówczas wspomniana ochrona nie obowiązuje.

Kolejną sytuacją jest likwidacja lub upadłość pracodawcy. Wówczas również nie stosuje się przepisów o szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę.

Następny wyjątek został przewidziany w art. 43 k.p. Zgodnie z nim pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy lub płacy takiemu pracownikowi, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na:

  • wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy lub tej ich grupy, do której pracownik należy;
  • stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.

Ochrona przedemerytalna nie ma także zastosowania w sytuacji rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Może to nastąpić z winy pracownika, czyli tzw. zwolnienia dyscyplinarnego lub bez jego winy (np. wskutek długotrwałej nieobecności w pracy).

Zwolnienie dyscyplinarne może mieć miejsce np. w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. W orzecznictwie zalicza się do nich m.in. pobicie innego pracownika w czasie pracy czy spożywanie w pracy alkoholu.

Więcej na temat zwolnienia dyscyplinarnego pisaliśmy tutaj: Zwolnienie dyscyplinarne 2019 [PRZYKŁADY, WZÓR]

Ochrona przedemerytalna a długa nieobecność w pracy

Z kolei z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika może dojść w sytuacji długotrwałej nieobecności w pracy.

W przypadku choroby pracownika ustawa przewiduje dwa rodzaje okresów ochronnych, które będą się różniły przede wszystkim ze względu na okres zatrudnienia u danego pracodawcy.

Pierwszy z nich dotyczy pracowników, których niezdolność do pracy z powodu choroby trwa dłużej niż 3 miesiące i byli zatrudnieni u danego pracodawcy nie krócej niż 6 miesięcy.

Drugi zaś dotyczy pracowników, których niezdolność do pracy z powodu choroby trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące. Będzie to dotyczyło osób, które były zatrudnione u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową.

Więcej na temat pisaliśmy tutaj: Rozwiązanie umowy o pracę bez winy pracownika 2019

Ochrona przedemerytalna nie będzie miała również zastosowania w przypadku, gdy pracodawca podlega przepisom o zwolnieniach grupowych. Wówczas pracownik także w czasie trwania tego typu ochrony może otrzymać wypowiedzenie warunków pracy i płacy (zmiana zakresu obowiązków, obniżenie pensji).