Część placówek medycznych oferuje przeprowadzanie badań wstępnych dla kandydatów do pracy w formie zdalnej. Potrzebujemy pracownika jak najszybciej. Czy warto korzystać z takich usług, a przede wszystkim ‒ czy są one w ogóle dopuszczalne?
Artykuł 229 kodeksu pracy (dalej: k.p.) obliguje pracodawcę do zapewnienia pracownikom, na swój koszt, profilaktycznej opieki lekarskiej. Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań:
- wstępne, dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe;
- okresowe, w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy;
- kontrolne, w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.
Szczegółowe zasady przeprowadzania tych badań zostały określone w rozporządzeniu ministra zdrowia i opieki społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy.
Jednym z najważniejszych obowiązków pracodawcy związanych z badaniami profilaktycznymi jest wydanie skierowania, którego wzór określa załącznik nr 3a do powyższego rozporządzenia. Powinno ono zawierać następujące informacje:
- określenie rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,
- określenie stanowiska pracy, na jakim osoba ta ma być zatrudniona (w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy),
- określenie stanowiska pracy, na jakim pracownik jest zatrudniony (w przypadku badań okresowych lub kontrolnych),
- opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt. 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.
Skierowanie jest wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania. Na podstawie powyższych informacji lekarz medycyny pracy określa zakres i częstotliwość badania profilaktycznego, wykorzystując do tego celu „Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników”, stanowiące załącznik nr 1 do przywołanego rozporządzenia. Dlatego tak istotne jest szczegółowe scharakteryzowanie stanowiska pracy w skierowaniu na badania profilaktyczne. Po przeprowadzonym badaniu lekarz wydaje orzeczenie, a następnie przekazuje je pracownikowi i pracodawcy.
Zgodnie z przepisami
Opisana procedura jest jasna i stosowana od lat. Z chwilą ogłoszenia stanu epidemii COVID-19 pojawiły się szczególne rozwiązania wprowadzone przepisami ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, które umożliwiały czasowe odroczenie badań okresowych oraz przeprowadzenie badań profilaktycznych nie tylko przez lekarzy medycyny pracy, lecz także przez lekarzy innej specjalizacji w przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego. Rozwiązanie to ułatwiło realizację obowiązku zapewnienia badań profilaktycznych, bo na początku epidemii występował znaczny problem z dostępem do gabinetów lekarskich. Obecnie jednak placówki medyczne ponownie walczą o klientów.
Niektóre z nich, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, oferują możliwość odbycia zdalnego badania kwalifikującego do pracy. Takie rozwiązanie jest zgodne z przepisami, ponieważ w myśl art. 2 ust. 4 ustawy o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty lekarz może udzielać świadczeń zdrowotnych, w tym badać stan zdrowia i wydawać orzeczenia lekarskie, za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Z takiego rozwiązania może skorzystać każdy lekarz, w tym lekarz medycyny pracy.
Prawo rynku
Czy jednak przeprowadzone w ten sposób badania pozwalają na rzetelną analizę stanu zdrowia pracownika, a zwłaszcza kandydata na pracownika, który odwiedza daną placówkę medycyny pracy jedynie wirtualnie? Można mieć tutaj uzasadnione wątpliwości. Tak organizowane badania odbywają się przeważnie w taki sposób, że do lekarza medycyny pracy trafia wysłane za pośrednictwem poczty elektronicznej skierowanie oraz wypełnione i podpisane przez pracownika oświadczenia o stanie zdrowia, a następnie umawiana jest rozmowa telefoniczna lub wideorozmowa za pośrednictwem komunikatora internetowego, podczas której odbywa się „badanie” polegające wyłącznie na ustnej konwersacji. Z oczywistych względów lekarz ma wówczas ograniczone (a dokładniej: żadne) możliwości przeprowadzenia badania fizykalnego, nie analizuje (bo przecież wcześniej nie zlecił, a zdalnie nie wykona) wyników morfologii, moczu, EKG lub spirometrii. Pracownik przeważnie nie odbywa również żadnych konsultacji specjalistycznych (np. okulistycznych, neurologicznych itp.), których również nie ma możliwości rzetelnie wykonać na odległość.
Co dają zatem takie badania, i komu? Dają to, na czym zależy większości pracodawców: orzeczenie lekarskie umożliwiające zatrudnienie pracownika. Czy jednak taki jest faktyczny cel badań profilaktycznych? Na pewno nie! Bez wątpienia wstępne badania lekarskie w formie zdalnej to droga na skróty, która nie zapewnia rzetelnej oceny zdrowia pacjenta. Jednak zgodnie z prawem rynku tak długo, jak będzie zapotrzebowanie na takie usługi i będą one legalne, tak długo będą one świadczone. ©℗
!Przepisy pozwalają lekarzowi udzielać świadczeń zdrowotnych zdalnie (przez telefon, wideokonferencję itd.), w tym badać stan zdrowia i wydawać orzeczenia lekarskie. Jednak wydane w ten sposób orzeczenie nie odzwierciedla rzeczywistego stanu zdrowia pracownika.
Podstawa prawna
• art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700)
• załączniki nr 1 i 3a do rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2067; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2131)
• art. 12a ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2127)
• art. 2 ust. 4 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o wykonywaniu zawodu lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1731; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1733)
