Ponowny nabór do pracowniczych planów kapitałowych ruszy dopiero za kilka miesięcy, ale już dziś są wątpliwości, kogo dokładnie obejmie. Wspólne stanowisko w tej sprawie wydały PFR i KNF. Najlepiej byłoby jednak poprawić przepisy i wprost w nich zapisać, kogo ten obowiązek dotyczy

Pracownicze plany kapitałowe funkcjonują w Polsce od drugiej połowy 2019 r. Od początku jest to program dobrowolnego oszczędzania na przyszłość, w którym budowany kapitał pochodzi ze środków własnych i pracodawcy z udziałem środków publicznych. Pracodawcy zostali zobowiązani do utworzenia PPK i dokonywania wpłat za zatrudnionych w wieku 1855 lat, zaś osoby w wieku 55–69 lat mogą się do PPK zapisać na swój wniosek. Ci zatrudnieni, którzy nie chcieli oszczędzać w ten sposób i chcieli z PPK zrezygnować, musieli złożyć pracodawcy odpowiednią deklarację.
Ustawodawca przewidział jednak co cztery lata mechanizm ponownego automatycznego zapisu do programu. Pierwszy taki zapis czeka zatrudnionych na początku 2023 r. Bez względu na to, kiedy ich pracodawca utworzył PPK, będzie musiał ponownie rozpocząć dokonywanie wpłat za wszystkich uczestników, którzy zrezygnowali z tej formy budowania kapitału na przyszłość. W ramach tej procedury kluczowe będą dwie daty: 28 lutego 2023 r. oraz 1 kwietnia 2023 r. Jednak już dzisiaj pojawiają się wątpliwości, kto tak naprawdę zostanie ponownie zapisany do PPK.

Co się zmienia w przepisach

1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie art. 23 ust. 5 i ust. 6 ustawy o pracowniczych planach kapitałowych (dalej: ustawa o PPK). Zgodnie z ust. 5 co cztery lata, w terminie do ostatniego dnia lutego danego roku, podmiot zatrudniający informuje uczestnika PPK, który złożył deklarację o rezygnacji z wpłat, o ponownym dokonywaniu wpłat za tego uczestnika. Zgodnie zaś z ust. 5 co cztery lata – od dnia 1 kwietnia – podmiot zatrudniający dokonuje wpłat za uczestnika, chyba że uczestnik ponownie zrezygnuje z dokonywania wpłat do PPK, składając podmiotowi zatrudniającemu deklarację o rezygnacji. Wpłat zaprzestaje się, począwszy od miesiąca, w którym uczestnik złożył taką deklarację, a jeśli wpłata została już pobrana – podlega zwrotowi.
Wejście w życie tych przepisów zostało odłożone w czasie w stosunku do całej ustawy. Związane to było z etapowym wdrażaniem PPK – jako pierwsze taki obowiązek miały największe podmioty (zatrudniające co najmniej 250 osób tworzyły PPK w drugiej połowie 2019 r.), potem średnie i małe (zatrudniające co najmniej 50 i 20 osób tworzyły PPK w 2020 r.), a na końcu najmniejsze oraz pracodawcy sektora publicznego (2021 r.). Ustawodawcy zależało, aby ponowny automatyczny zapis do PPK został przeprowadzony w jednym terminie dla wszystkich pracodawców – bez względu na to, kiedy zobowiązani byli utworzyć u siebie PPK. A to oznacza, że termin ważności pierwszych deklaracji rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK jest inny i dla części osób zatrudnionych wyniesie cztery lata (zatrudnieni w największych firmach), dla części trzy lata (zatrudnieni w małych i średnich firmach), a dla niektórych niecałe dwa lata (w firmach zatrudniające poniżej 20 osób i u pracodawców sektora publicznego). Od 2023 r. nie będzie już takiego zróżnicowania i jeżeli osoba zatrudniona złoży deklaracje rezygnacji np. w kwietniu 2023 r., to będzie ona ważna przez cztery lata, bez względu na to, czy zrobi to w prywatnym dużym zakładzie pracy, czy w sektorze publicznym. Kolejny automatyczny zapis będzie dokonany w 2027 r. itd.

Uczestnik czy osoba zatrudniona

W ramach ponownego zapisu pojawiły się pytania, kto zostanie ponownie automatycznie zapisany do PPK i za kogo pracodawca powinien rozpocząć odprowadzanie wpłat. Czy tylko uczestnik, który wcześniej zrezygnował z PPK, skoro wspomniany art. 23 ust. 5 ustawy o PPK mówi o „uczestniku”? Czy może chodzi też o osobę, która nigdy statusu uczestnika nie nabyła, bo złożyła pracodawcy deklaracje o rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK? Zgodnie ze stanowiskiem opublikowanym w lipcu 2022 r. przez Biuro Redakcji PFR Portal PPK na portalu MojePPK.pl, które zostało przygotowane w uzgodnieniu z KNF, ponownym zapisem powinna zostać objęta każda osoba, która taką deklaracje złożyła, a więc nie tylko były uczestnik PPK. Przypomnijmy, że zgodnie z definicją zawartą w ustawie o PPK uczestnik to osoba fizyczna, która ukończyła 18. rok życia, w imieniu i na rzecz której podmiot zatrudniający zawarł umowę o prowadzenie PPK z instytucją finansową. A tymczasem większość osób, która rezygnowała z PPK, robiła to przed zawarciem w ich imieniu i na ich rzecz umowy o prowadzenie PPK, a więc nie zyskiwała nawet na chwilę statusu uczestnika. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy dana osoba była zatrudniona u pracodawcy w momencie tworzenia u niego PPK, jak i zatrudniała się w czasie, gdy PPK już funkcjonowało u pracodawcy.
Zgodnie zatem z interpretacją przepisów przygotowaną w uzgodnieniu z KNF ponownym automatycznym zapisem do PPK objęte są także osoby, które wcześniej nie nabyły u żadnego pracodawcy statusu uczestnika, bo złożyły deklarację o rezygnacji, zanim zawarto w ich imieniu i na ich rzecz umowę o prowadzenie PPK z instytucją finansową.
Pojawia się jeszcze pytanie o sytuację osób, które w trakcie wdrażania przepisów o PPK w latach 2019–2021 r. nie były nigdzie zatrudnione (bo np. były zbyt młode albo miały przerwę w pracy) i nie nabyły statusu uczestnika, ale także nie składały nigdzie deklaracji o rezygnacji. Wydaje się, że wtedy zawsze należy indywidualnie podejść do takich sytuacji. Jeżeli ktoś zostanie zatrudniony np. jeszcze w 2022 r. albo na początku 2023 r. i złoży deklaracje rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, to zgodnie z interpretacją PFR i KNF powinien również zostać uwzględniony w ponownym automatycznym zapisie.
Należy jednak podkreślić, że najlepiej byłoby, gdyby przepisy dotyczące ponownego automatycznego zapisu zostały znowelizowane, tak żeby nie było już żadnych wątpliwości, a obowiązek ponownego zapisania osób, które nie były uczestnikami PPK, wynikał wprost z art. 23 ustawy o PPK. Biorąc jednak pod uwagę, że trwa obecnie przegląd ustawy o PPK, nie można wykluczyć, że w tym zakresie pojawią się jeszcze zmiany, zanim zostanie przeprowadzony ponowny automatyczny zapis do PPK. Warto śledzić ten temat na przełomie 2022 i 2023 r.

Obowiązki firm

Niezależnie od tego, zgodnie z interpretacją przepisów, do końca lutego 2023 r. każdy, kto złożył deklaracje rezygnacji z dokonywania wpłat do PPK, powinien zostać poinformowany przez pracodawcę o planowanym na kwiecień 2023 r. ponownym zapisie do PPK. Ustawa o PPK nie określa, w jaki sposób należy poinformować o ponownym zapisie do PPK. Sposób zależy więc od decyzji pracodawcy. Warto to zrobić tak, jak zwyczajowo pracodawca przekazuje inne informacje, np. poprzez wysłanie e-maili do zainteresowanych osób lub poprzez wywieszenie ogłoszenia na tablicy – jeżeli jest to forma, w której przekazywane są informacje pracownikom (np. tym, którzy nie mają i nie korzystają z poczty e-mailowej podczas wykonywania obowiązków służbowych).
Następnie, począwszy od 1 kwietnia 2023 r., obowiązkiem pracodawców będzie rozpoczęcie ponownego naliczania wpłat do PPK za każdą osobę, która wcześniej z PPK zrezygnowała. Chodzi o osobę zatrudnioną w rozumieniu przepisów ustawy o PPK, która ukończyła 18. rok życia, ale nie ukończyła 55. roku życia, czyli osoby, które są objęte automatycznym zapisem do PPK. Przypomnijmy, że osoby w wieku 55–70 lat nie są objęte tym zapisem, bo mogą zostać uczestnikiem PPK tylko na swój wniosek.
Osoby, które nadal nie będą chciały uczestniczyć w PPK, będą mogły złożyć nową deklarację rezygnacji z dokonywania wpłat do programu. Będzie ona ważna przez cztery lata, do kwietnia 2027 r., kiedy będzie miał miejsce kolejny automatyczny zapis do PPK, o ile ustawodawca nie dokona zmian w przepisach w tym zakresie. ©℗
Niewielka popularność oszczędzania
Według danych prezentowanych we wrześniu na portalu MojePPK.pl na 31 sierpnia 2022 r. w PPK zgromadzono ponad 9,77 mld zł, zaś uczestnikami jest już ponad 2,44 mln osób, a prawie 300 tys. podmiotów zatrudniających oferuje PPK. Na rachunki uczestników PPK wpłynęły do tej pory z Funduszu Pracy wpłaty powitalne w łącznej kwocie 588,43 mln zł oraz dopłaty roczne w łącznej kwocie 672,72 mln zł. ©℗
1 styczeń 2023
wejście w życie przepisów o ponownym automatycznym zapisie
28 luty 2023
ostateczny termin na poinformowanie o automatycznym zapisie
1 kwiecień 2023
ponowne rozpoczęcie dokonywania wpłat do PPK
Podstawa prawna
• art. 2 ust. 1 pkt 13, art. 23 ust. 4–6 ustawy z 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1342; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079) – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2023 r.