Gdy takie świadczenie pieniężne pozostaje w bezpośrednim i nierozerwalnym związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy, to podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru składek. Jest tak nawet, gdy prawo do niego nie wynika z ustawy, ale z umowy z pracodawcą.

Tak postanowił ZUS w interpretacji indywidualnej przepisów. O jej wydanie wystąpił przedsiębiorca, który z powodu restrukturyzacji rozwiązuje umowy o pracę i wypłaca odprawy. Z pracownikami zatrudnionymi na czas określony, których terminy umów wkrótce się kończą i w efekcie nie będą oni uprawnieni do odprawy na podstawie przepisów, zawiera dodatkowe porozumienia. Na ich podstawie mogą oni otrzymać odprawy pod warunkiem, że w okresie, jaki został im do rozwiązania stosunku pracy, nie będą korzystać ze zwolnień lekarskich lub innych usprawiedliwionych nieobecności.
Przedsiębiorca miał wątpliwość, czy takie odprawy są zwolnione ze składek, dlatego wystąpił do ZUS. Ten wydając decyzję, przypomniał, że przychody pracownika, od których nie opłaca się składek, są wymienione w par. 2. ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
W jego myśl podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu:
● rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy,
● nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia,
● niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.
ZUS podkreślił, że powyższy katalog świadczeń wynikających z par. 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia jest otwarty. Ponadto zaznaczył, że zwolnienie z opłacania składek nie dotyczy tylko odpraw i odszkodowań przysługujących na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących, ale również porozumień. Mogą być one negocjowane ze związkami na poziomie zakładu pracy lub zawierane ze zwalnianymi.
Zatem wyłączenie z podstawy wymiaru składek przychodów uzyskanych przez pracownika z tytułu odpraw ma zastosowanie zarówno do tych mających swe źródło w ustawach szczególnych, m.in. w ustawie z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 192), jak również tych wynikających z dobrowolnych, indywidualnych porozumień pracodawcy z pracownikiem.
Warunkiem zastosowania zwolnienia z opłacania składek jest jednak to, by jedyną przyczyną wypłaty odprawy było ustanie zatrudnienia. Oznacza to, iż tego typu świadczenia nie mogą przysługiwać w innych okolicznościach niż pozostające w ścisłym związku z rozwiązaniem stosunku pracy.
Decyzja oddziału ZUS w Gdańsku z 9 stycznia 2015 r. (DI/100000/43/1405/2014).