ZUS często kwestionuje umowy o dzieło. Po decyzji trzeba złożyć korekty dokumentów i uiścić należności. Pojawia się problem, kto ma finansować zaległości – pracownik czy pracodawca
Firma zawarła umowę o dzieło, która została zakwestionowana i uznana przez ZUS za zlecenie. Powstał problem, czy w przypadku gdy umowy były wykonywane w 2012 r., płatnik może odzyskać od ubezpieczonych część składek. Co się stanie, gdy firma sama z własnych środków pokryje należności do ZUS? Czy rodzi to jakieś obowiązki składkowe i podatkowe?
Płatnicy, zawierając określony rodzaj umowy, muszą brać pod uwagę przepisy kodeksu cywilnego. Często stają przed wyborem, czy zawrzeć umowę o dzieło, czy też umowę o świadczenie usług (umowę-zlecenie). Umowa o dzieło nie jest wymieniona w art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) jako tytuł do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz w art. 66 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych jako tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego.
Zawierając samoistną umowę o dzieło, niezwiązaną ze stosunkiem pracy, płatnik nie zgłasza wykonawcy do ubezpieczeń, a także od wypłaconego mu wynagrodzenia nie opłaca składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Z tych powodów jest to rozwiązanie korzystne, gdyż pozwala uniknąć kosztów związanych ze składkami.
ZUS najczęściej kwestionuje zawarte umowy o dzieło, gdy umowa taka jest jedynym źródłem dochodu zatrudnionej osoby, oraz gdy umowa nie ma charakteru jednorazowego, tylko cykliczny powtarzający się. Uznając, że zawarta między stronami umowa to nie umowa o dzieło, tylko umowa-zlecenie, wyda decyzję, że wykonawca podlega ubezpieczeniom społecznym jako zleceniobiorca.
Konieczne rozstrzygnięcie
Gdy decyzją ZUS zostanie stwierdzone, że dana osoba, jako zleceniobiorca podlegała w określonym czasie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to skutkiem tego jest objęcie tej osoby z mocy prawa obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, co nie wymaga potwierdzenia decyzją NFZ. Gdy natomiast osoba wykonująca kwestionowaną umowę o dzieło ma równocześnie inny tytuł do ubezpieczeń, np. jest równocześnie pracownikiem z wynagrodzeniem co najmniej równym minimalnemu, ze zlecenia nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. ZUS nie wyda wówczas decyzji, tylko wystąpi z wnioskiem do dyrektora Narodowego Funduszu Zdrowia o wydanie decyzji, że osoba ta podlega ze zlecenia ubezpieczeniu zdrowotnemu.
Oczywiście płatnik niezadowolony z rozstrzygnięcia może od decyzji złożyć odwołanie. Wówczas to sąd rozstrzyga, czy ZUS (odpowiednio NFZ) ma rację.
Sporządzone z urzędu
Oczywiście następnym krokiem po uprawomocnieniu się decyzji będzie konieczność złożenia, w trybie korekty, dokumentów rozliczeniowych oraz uregulowania należnych składek wraz z odsetkami za zwłokę. Wówczas zleceniodawca jako płatnik składek powinien zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (tj. emerytalnego, rentowych i wypadkowego) oraz ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Za każdy miesiąc trwania umowy powinien także złożyć dokumenty rozliczeniowe i wykazać wypłacony w poszczególnych miesiącach przychód.
Z uwagi na to, że składki na ubezpieczenia społeczne są częściowo finansowane ze środków ubezpieczonego (9,76 proc. na ubezpieczenia emerytalne i 1,5 proc. na ubezpieczenia rentowe), o te należności płatnik może wystąpić do ubezpieczonego.
Pomimo tego, że umowy te były wykonywane w 2012 r., a więc ponad 2 lata temu, płatnik ma roszczenie w stosunku do zleceniobiorcy o zwrot tych należności.
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2013 r. (sygn. akt III PZP 6/13) termin przedawnienia takich roszczeń liczy się dopiero od daty faktycznego, spóźnionego uiszczenia przez płatnika wpłat do ZUS, a nie od dnia, gdy były one wymagalne. Warto jednak jak najszybciej po uregulowaniu składek do ZUS (lub równocześnie z tym) zwrócić się do ubezpieczonego o zwrot składek finansowanych z jego środków, z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.
Przychód zatrudnionego
Gdy płatnik nie będzie dochodził składek od zleceniobiorców, to osoby te z tego powodu uzyskają przychód. Ważne, jak ten przychód zostanie zakwalifikowany w zakresie podatkowym. Obecnie organy podatkowe uznają, że opłacenie składek za byłego zleceniobiorcę powoduje, że uzyskuje on przychód, ale jest to przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powoduje to konieczność sporządzenia dla byłego zleceniobiorcy informacji PIT 8C.
Takie stanowisko wynika m.in. z interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 27 września 2013 r. (nr ITPB1/415-893/13/AD) oraz z interpretacji dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 23 września 2013 r. (nr IBPBII/1/415-652/13/Asz). Natomiast składki opłacone za osobę, która w dalszym ciągu wykonuje umowę-zlecenie, powodują, że zleceniobiorca uzyskuje przychód ze zlecenia, który powinien zostać uwzględniony w podstawie wymiaru składek w miesiącu, w którym składki zostały opłacone.
Ważne
Od umowy o dzieło nie są opłacane żadne składki, chyba że taka umowa jest zawarta z własnym pracownikiem lub wykonywana jest na rzecz własnego pracodawcy
Stanowisko ZUS
● ZUS, który stwierdza podleganie ubezpieczeniom społecznym, może – bez względu na nazwę umowy i jej postanowienia wskazujące na charakter stosunku prawnego, którym strony zamierzały się poddać – ustalić rzeczywisty jego charakter i istniejący tytuł ubezpieczenia.
● Granica pomiędzy umową o dzieło a umową-zleceniem jest płynna. Co do zasady umowa-zlecenie jest umową starannego działania, a umowa o dzieło umową rezultatu. Przedmiotem świadczenia jest wykonanie dzieła, które może polegać na jego stworzeniu lub przetworzeniu do postaci, w jakiej poprzednio nie istniało.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1, art. 18 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).
Art. 20 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).