Obecnie obowiązek ubezpieczeń emerytalno-rentowych wiąże się z wynagrodzeniem za pełnienie funkcji. A co, gdy osoba pobiera wyłącznie inne niż pensja świadczenie? Czy musi wówczas odprowadzać należności do ZUS?
Do końca grudnia 2014 r. członkowie rad nadzorczych podlegali obowiązkowo wyłącznie ubezpieczeniu zdrowotnemu, niezależnie od faktu otrzymywania z tytułu pełnienia funkcji wynagrodzenia. Od 1 stycznia 2015 r. zmieniły się przepisy, które obowiązek objęcia ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym wiążą z wynagrodzeniem za pełnienie funkcji.
Nowe regulacje wprowadzają obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych członka rady nadzorczej w spółce prawa handlowego, spółdzielni, przedsiębiorstwie państwowym oraz innych podmiotach, u których taki organ nadzoru istnieje. Warunkiem do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami jest otrzymywanie wynagrodzenia z tytułu pełnienia tej funkcji. Zatem dla osób pełniących funkcję bez wynagrodzenia znowelizowane przepisy prawdopodobnie nie przewidują żadnej zmiany. Takie osoby od 2007 roku obowiązkowo podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, o ile miejscem ich zamieszkania jest terytorium RP.
Wątpliwości
Wraz z nowelizacją pojawiły się wątpliwości u pewnej grupy płatników, u których działa rada nadzorcza niewynagradzana z tego tytułu. Przed zmianą przepisów niektóre świadczenia na rzecz członków rady nadzorczej – np. wydatki na szkolenie – były obowiązkowo objęte koniecznością zapłacenia składki zdrowotnej. Wobec czego członek rady nadzorczej musiał sfinansować składkę zdrowotną (poprzez opłacenie jej na rachunek firmy) jeszcze przed skorzystaniem z tego świadczenia rzeczowego. Podstawą do obliczenia tej składki był przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wobec tego – czy w obecnym brzmieniu przepisów członek rady nadzorczej nieotrzymujący z tego tytułu wynagrodzenia, ale pobierający inne świadczenie – podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych? Wszak świadczenie jest jego przychodem i pozostaje w związku z pełnioną funkcją.
Co mówią przepisy
Artykuł 6 ust. 1 pkt 22 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji.
Z kolei art. 66 ust. 1 pkt 35 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych mówi, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają członkowie rad nadzorczych posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Wobec powyższego zasadne wydaje się przyjęcie założenia, że skoro członek rady nadzorczej nie otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenia, to nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, wobec czego od opłaconego na jego rzecz świadczenia (np. szkolenia) obowiązkowe jest wyłącznie ubezpieczenie zdrowotne.
Analogicznie, jeśli otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie oraz świadczenie rzeczowe, to suma tych składników będzie jego przychodem i podlega obowiązkowi obliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne. W przepisie objęto bowiem obowiązkiem ubezpieczenia osobę, czyli członka rady, a nie wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji, zatem wszelkie przychody pozostające w związku z osobą będą oskładkowane. Należy dodać, że oprócz ubezpieczenia emerytalnego, rentowego oraz zdrowotnego członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tego tytułu podlegają obowiązkowi opłacenia składek na Fundusz Pracy, o ile spełnione będą warunki określone przepisami ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Jednak w przypadku opłacenia członkowi rady kosztów szkolenia w związku z podnoszeniem kwalifikacji nawet ZUS ma kłopoty z interpretacją.
Stanowisko ZUS
Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazuje w tej sprawie sprzeczne informacje. Na stronach internetowych można się dowiedzieć, że w odniesieniu do członków rad nadzorczych mają odpowiednie zastosowanie par. 2–4 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, określające składniki przychodu niestanowiące podstawy wymiaru składek. Zgodnie z tym rozporządzeniem wartość świadczeń ponoszonych przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji i wykształcenia pracownika nie stanowi podstawy wymiaru składek.
Czy zatem przenieść przepisy dotyczące pracowników także na członka rady nadzorczej? Wątpliwe, aby ustawodawca chciał dać członkom rad nadzorczych równie korzystne warunki, co pracownikom, skoro do żadnej innej grupy ubezpieczonych niebędących pracownikami nie mają one zastosowania.
Nieco inne podejście do sprawy oskładkowana szkolenia członka rady nadzorczej niewynagradzanego z tego tytułu mają konsultanci telefonicznej infolinii ZUS. Ich zdaniem istnieje związek pomiędzy wynagrodzeniem z tytułu pełnienia funkcji a obowiązkiem ubezpieczenia. Jeśli więc uchwała wspólników spółki czy statut spółdzielni nie przewiduje wynagradzania członków rady nadzorczej, to nie ma obowiązku zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych ani tym bardziej opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od kosztów szkolenia. A jeśli wynagrodzenie zostało przyznane, to koszt szkolenia także należy oskładkować, gdyż wyłączenie z oskładkowana wydatków na podnoszenie kwalifikacji dotyczy wyłącznie pracowników.
Najlepszej rady dla płatnika składek mającego wątpliwości udzieliła konsultantka na czacie dostępnym na stronie ZUS. Stwierdziła, że nie potrafi odpowiedzieć na to pytanie i zasugerowała złożenie wniosku o wydanie pisemnej interpretacji w tej sprawie.
Ważne
Członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tego tytułu podlegają także obowiązkowi opłacania składek na Fundusz Pracy, oczywiście o ile spełnione będą pozostałe warunki określone przepisami ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 22 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).
Art. 66 ust. 1 pkt. 35 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.).