Czy w szkołach i przedszkolach konieczne jest wykonywanie szkoleń okresowych bhp, a może pracownicy są zwolnieni z odbywania takich szkoleń? Czy szkolenia powinny być zastąpione kursami z ratownictwa medycznego?
Zgodnie z art. 2373 par. 2 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracodawca jest obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie. Szczegółowe zasady organizowania i przeprowadzania powyższych szkoleń zostały określone w rozporządzeniu ministra gospodarki i pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: r.s.b.h.p). W myśl par. 6 tego aktu wykonawczego szkolenia z dziedziny bhp prowadzone są jako szkolenia wstępne i szkolenia okresowe.
Szkolenie wstępne, na które składa się instruktaż ogólny oraz instruktaż stanowiskowy, powinno odbyć się przed dopuszczeniem pracownika do pracy, natomiast częstotliwość przeprowadzania szkoleń okresowych pracodawca ustala po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami, respektując zarazem wytyczne wynikające z par. 15 ust. 1 i 2 r.s.b.h.p.
Pracownicy administracyjno-biurowi
1 stycznia 2019 r. weszła w życie ustawa z 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U. poz. 2244), która znowelizowała przepisy k.p. m.in. w zakresie szkoleń okresowych pracowników. Zmiany polegają na tym, że szkolenia okresowe nie są wymagane w przypadku pracowników zatrudnionych na stanowiskach administracyjno-biurowych, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, chyba że z oceny ryzyka zawodowego, o której mowa w art. 226 pkt 1 k.p., będzie wynikało, że jest to konieczne.
Kategorie ryzyka, od których uzależnione jest zwolnienie z obowiązku zapewnienia szkoleń okresowych z zakresu bhp dla pracowników administracyjno-biurowych, zostały określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 740).
Warto również przypomnieć, że w przypadku gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy znajdzie się w grupie działalności, dla której zostanie ustalona wyższa niż trzecia kategoria ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pracodawca będzie obowiązany przeprowadzić szkolenie okresowe pracowników administracyjno-biurowych w zakresie bhp, w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy, licząc od dnia ustalenia wyższej kategorii ryzyka. To samo dotyczy pracodawcy, gdy z dokonanej oceny ryzyka zawodowego będzie wynikało, że przeprowadzenie szkolenia okresowego jego pracowników stało się konieczne. W takiej sytuacji szkolenie okresowe przeprowadza się w terminie nie dłuższym niż sześć miesięcy, licząc od dnia dokonania oceny ryzyka.
Z uwagi na to, że działalność edukacyjna została zaliczona do trzeciej kategorii ryzyka, pracodawca, u którego przeważa właśnie taka działalność, na podstawie znowelizowanych przepisów podlega zwolnieniom z okresowych szkoleń z zakresu bhp, ale tylko dla pracowników administracyjno-biurowych. Pozostali pracownicy (nauczyciele, pracownicy gospodarczy, obsługa kuchni itp.) muszą odbywać takie szkolenia na dotychczasowych zasadach.
Obowiązkowe szkolenie z pierwszej pomocy dla wszystkich
Odnosząc się natomiast do kwestii kursów z zakresu pierwszej pomocy, należy wyjaśnić, że zgodnie z par. 21 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach wszyscy pracownicy szkół i placówek oświatowych, w tym przedszkoli, podlegają przeszkoleniu z tego zakresu. Przy czym jeszcze do 2019 r. przepisy wymieniały jedynie nauczycieli, w tym m.in. prowadzących zajęcia w warsztatach i laboratoriach lub zajęcia wychowania fizycznego. W obecnym stanie prawnym, aby zwiększyć bezpieczeństwo dzieci podczas pobytu w szkole, także pozostali jej pracownicy muszą być przygotowani do udzielania pierwszej pomocy. W sytuacjach zagrożenia zdrowia lub życia niewątpliwie największe znaczenie ma czas udzielenia poszkodowanemu pomocy, dlatego tak istotne jest, by każdy z pracowników, który znajdzie się najbliżej osoby potrzebującej pomocy, umiał zareagować w danej sytuacji. Należy jednak pamiętać, że takie szkolenie nie zastępuje szkolenia w dziedzinie bhp, jest to zupełnie odrębny obowiązek.
Podstawa prawna
• art. 2373 par. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700)
• par. 21 rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604)
• par. 6, par. 15 rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1099)
