Pracownica chciałaby, w ramach podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wyjechać na szkolenie zagraniczne. W związku z tym wystąpiła z prośbą do pracodawcy o jego sfinansowanie. Pracodawca wyraził zgodę, ale w umowie o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych zostało umieszczone postanowienie, że pracownica złoży oświadczenie w akcie notarialnym o poddaniu się egzekucji w razie rozwiązania przez nią umowy o pracę przed określonym w umowie terminem. Czy pracodawca może się domagać od pracownika złożenia takiego oświadczenia?
ekspert radzi
Problematyka zabezpieczania wierzytelności pracodawcy jest kwestią nieuregulowaną w przepisach prawa pracy. W związku z powyższym pracodawcy, chcąc zabezpieczyć swoje roszczenia przysługujące im wobec pracowników, niejednokrotnie korzystają z instytucji zagwarantowanych w prawie cywilnym. Taka praktyka budzi jednak liczne wątpliwości.
Dodatkowe zabezpieczenia można spotkać głównie w tych przypadkach, w których zawierana jest oddzielna umowa, powiązana ze stosunkiem pracy. Taka sytuacja ma miejsce w razie zawierania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, w przypadku umowy o podnoszeniu kwalifikacji zawodowych, umowy o udzielenie pożyczki socjalnej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz w przypadku umowy dotyczącej odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone.
Jednym ze stosowanych wówczas sposobów zabezpieczania jest oświadczenie pracownika w akcie notarialnym o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Jest to rozwiązanie zbliżone do weksla gwarancyjnego in blanco, dlatego środek ten budzi podobne kontrowersje jak zabezpieczenie wekslowe. W przypadku weksla sytuacja jest jednak o tyle jasna, że co do niedopuszczalności jego stosowania w prawie pracy wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 26 stycznia 2011 r. (sygn. akt II PK 159/10, OSNP 2012/7-8/87).
Zgodnie z art. 777 pkt 5 kodeksu postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.) akt notarialny, w którym pracownik poddaje się egzekucji, powinien zawierać m.in. obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości wprost określonej oraz termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności. Zdaniem niektórych przedstawicieli doktryny pracownik, składając takie oświadczenie, zna wysokość oraz podstawę prawną swojego zobowiązania, a pracodawca związany jest terminem, do którego będzie mógł wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności, co ma oznaczać, że interesy obydwu stron są chronione.
Brak jest w tym zakresie jednoznacznego stanowiska departamentu prawa pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, który ustosunkowując się do praktyk polegających na stosowaniu art. 777 k.p.c. w relacjach między pracodawcą a osobą zatrudnioną, uznał je – co do zasady – za niedopuszczalne. Przyjmując jednocześnie, że wyjątkowo, akt notarialny, w którym pracownik poddał się egzekucji, byłby dopuszczalny, pod warunkiem że oświadczenie pracownika dotyczyłoby świadczenia, które jest on obowiązany zapłacić firmie, gdy obowiązek ten nie budzi wątpliwości, a kwota jest z góry wiadoma.
Z uwagi na specyfikę stosunku pracy oświadczenie pracownika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w akcie notarialnym należy uznać za niedopuszczalną metodę zabezpieczenia wierzytelności. W wyniku ekonomicznych uwarunkowań, jakim podlega stosunek pracy, pracownik nie korzysta z zasady równości stron, w ramach której mógłby swobodnie negocjować wysokość swojego zobowiązania.
O atrakcyjności takiej formy zabezpieczenia roszczeń dla pracodawcy przesądza to, że oświadczenie złożone przez pracownika stanowi tytuł egzekucyjny, który po uzyskaniu klauzuli wykonalności umożliwia prowadzenie przeciwko pracownikowi egzekucji, bez przeprowadzenia postępowania rozpoznawczego przed sądem. Dlatego też poddanie się egzekucji w akcie notarialnym stanowi dogodne rozwiązanie, pozwalające pracodawcy na ominięcie postępowania rozpoznawczego, a tym samym ograniczenie kosztów oraz szybkie uzyskanie tytułu wykonawczego.
Takie możliwości stawiają w trudnej sytuacji pracownika i pozostają w sprzeczności z ogólnymi zasadami prawa pracy.
Podstawa prawna
Art. 775 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).