Jedno z niepublicznych przedszkoli ma dokonać zwrotu nadmiernie pobranej dotacji za 2014 rok. Czy gmina może po prostu potrącić ten dług z dotacji, która jest wypłacana obecnie, tj. w 2015 roku?
ekspert radzi
Dotacja udzielana niepublicznym przedszkolom i innym formom wychowania przedszkolnego, o których mowa w art. 90 ust. 2b i 2d ustawy o systemie oświaty, ma charakter roczny. W konsekwencji, mając na względzie roczny charakter budżetu jednostki samorządu terytorialnego, nie można z dotacji na 2015 r. (w nowym roku budżetowym) potrącić nadpłaconej dotacji w 2014 r. (w ubiegłym roku budżetowym). W następstwie tego niezbędne jest zastosowanie procedury wynikającej z art. 252 ust. 1 pkt 2 i ust. 6 pkt 2 ustawy o finansach publicznych. Jeśli więc się okaże, że dotacja została przyznana w nadmiernej wysokości, to wówczas podmiot dotowany będzie zobowiązany do jej zwrotu na podstawie art. 251 lub 252 ustawy o finansach publicznych. Natomiast w oparciu o art. 61 ust. 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych wójt, burmistrz lub prezydent miasta będzie właściwy do wydania decyzji w odniesieniu do należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym, w tym kwot dotacji podlegających zwrotowi do budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Powyższe znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 marca 2012 r. (sygn. akt II GSK 204/11) wskazał m.in.: „Przekazanie organowi samorządu sprawozdania rocznego z wykorzystania dotacji przez placówkę oświatową nie ma wpływu na wysokość kolejnych części dotacji w przyszłości, a nieprawidłowości wykorzystania wywołują skutki przewidziane w ustawie o finansach publicznych”. Podkreślenia również wymaga, że z rozważań zawartych w ww. orzeczeniu oraz w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 27 października 2010 r. (sygn. akt I SA/Gd 892/10) wynika, że podstawą ograniczenia ustawowego prawa do dotacji wypłacanej w comiesięcznych transzach może być tylko przepis ustawowy. Pogląd o nielegalności zaliczania dotacji nadpłaconej w poczet dotacji należnej wyrażony został również przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 12 czerwca 2012 r. (sygn. akt I SA/Kr 271/12). Możliwość zaliczenia dotacji nadpłaconej w poczet dotacji należnej na rok kolejny, w nieuprawniony sposób wprowadza też do dwóch odrębnych i niezależnych siebie stosunków publicznoprawnych – pomiędzy dotującym a beneficjentem dotacji – instytucję potrącenia, właściwą przepisowi art. 498 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.). Dokonywanie potrącenia dotyczy bowiem odrębnych od siebie świadczeń publicznoprawnych. Jedno opiera się na normie zakładającej obowiązek beneficjenta z tytułu zwrotu dotacji (wynikający ze wspomnianego art. 252 ustawy o finansach publicznych), drugie świadczenie opiera się na obowiązku organu, polegającym na wypłacie dotacji w transzach comiesięcznych (art. 90 ust. 3c w zw. z ust. 2b i 2d ustawy o systemie oświaty). Tak wprowadzona konstrukcja potrącenia wykracza poza delegację ustawową dla organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, do określenia trybu rozliczania dotacji z art. 90 ust. 4 ustawy o systemie oświaty.
Dodatkowego argumentu przeciwko dopuszczalności zastosowania takiej praktyki rozliczania środków dotacyjnych dostarcza wykładnia systemowa w zakresie przepisów dotyczących instytucji potrącenia, ale uregulowanego w art. 60–63 ustawy o finansach publicznych. Przede wszystkim należność jednostki samorządu terytorialnego z tytułu zwrotu dotacji stanowi niepodatkową należność o charakterze publicznoprawnym, w rozumieniu art. 60 pkt 1 ustawy o finansach publicznych. Z kolei w art. 63 tej ustawy zawarto normy umożliwiające dokonywanie przez organ potrąceń należności publicznoprawnych JST kosztem zobowiązań tych jednostek z tytułu wypłaty świadczeń określonych w pkt 1 i 2 art. 63 ust. 1 cytowanej ustawy. Instytucja potrącenia z art. 63 ww. ustawy, jakkolwiek umożliwia dokonywanie potrąceń na poczet uzyskania należności z tytułu zwrotu dotacji (art. 60 ust. 1), jednak potrącane mogą być tylko i wyłącznie te zobowiązania jednostki samorządu terytorialnego, które dotyczą wypłaty za wywłaszczanie nieruchomości bądź odszkodowań orzeczonych decyzją administracyjną. Skoro więc ustawodawca instytucję potrącenia, dotyczącą zwrotu dotacji, uregulował w przepisach art. 60–63 ustawy o finansach publicznych i ograniczył do tam wymienionych zobowiązań JST, nie jest możliwe jej rozszerzenie na inne zobowiązania JST.
Podsumowując: dokonywanie jakichkolwiek potrąceń środków finansowych, wynikających z rozliczenia dotacji pobranej w nadmiernej wysokości, ze środkami finansowymi mającymi być przekazanymi w nowym roku budżetowym, nie ma uzasadnienia prawnego.
Natomiast jeśli już zaistnieje taki niepożądany stan faktyczny – przy czym nie będzie poprzedzony wydaniem przez jednostkę samorządu terytorialnego stosownej decyzji o zwrocie części dotacji – to podmiot dotowany mógłby rozważyć zastosowanie postępowania ukierunkowanego. Po pierwsze, wezwać jednostkę samorządu terytorialnego do zapłaty niewypłaconej części dotacji. Po drugie – w przypadku odmowy zapłaty – wystąpić na drogę sądowego postępowania cywilnego z powództwem o zapłatę przeciwko wspomnianej jednostce.
Podstawa prawna
Art. 90 ust. 2b i 2d ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.). Art. 252 ust. 1 pkt 2 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.).