Obywatele Ukrainy pracujący w naszym kraju, nawet ci przebywający tu czasowo, podlegają u nas obowiązkowi ubezpieczenia społecznego – wynika z decyzji ZUS.
Sprawa dotyczyła polskiego przedsiębiorcy, który zamierzał zatrudnić na umowie zlecenie obywateli państw spoza UE, w tym Ukraińców. Łączy ich to, iż zamierzają pozostać w Polsce jedynie czasowo, a nie na stałe. Cudzoziemcy mają przebywać i pracować w naszym kraju na podstawie wymaganych przepisami dokumentów. Przedsiębiorca ma wątpliwości, czy podlegają obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w Polsce.
W stanowisku, które przesłał do organu rentowego, przywołał art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1009; dalej: ustawa systemowa), który stanowi, że nie podlegają ubezpieczeniom obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych. Wskazał, że taka interpretacja jest zgodna z linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, który wielokrotnie wypowiadał się na ten temat. Przykładowo w wyroku z 6 stycznia 2009 r. (sygn. akt II UK 116/08) uznał, że ten przepis powinien być odczytywany w taki sposób, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie:
■ obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze RP nie ma charakteru stałego,
■ cudzoziemcy, którzy są zatrudnieni w placówkach wymienionych w drugim członie tego przepisu.
Podobnie orzekł także SN w wyroku z 28 maja 2008 r. (sygn. akt I UK 303/07). Stwierdził wówczas, że użycie w tym przepisie spójnika „i” nie oznacza konieczności łącznego spełnienia dwóch przesłanek niepodlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego przez cudzoziemców (tj. warunku braku stałego pobytu na obszarze Polski i konieczności zatrudnienia w wymienionych placówkach dyplomatycznych).
Wnioskodawca argumentował także, że obecność obywateli Ukrainy w Polsce w wielu przypadkach wynika z trwającej w kraju wojny, ma zatem charakter czasowy, a nie stały.
ZUS ma jednak inne zdanie na ten temat. Wskazał, że przepisy ustawy systemowej w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie posługują się kryterium obywatelstwa, miejsca zamieszkania ani pobytu. Oznacza to, że obowiązkiem składkowym są objęci także obcokrajowcy, jeżeli wynika to z formy zawartej umowy, np. zlecenie.
W sprawie art. 5 ust. 2 ustawy, który przywołał wnioskodawca, ZUS stoi na stanowisku, że spełnienie przez cudzoziemca tylko jednego wymogu w postaci braku stałego pobytu na terytorium Polski jest niewystarczającą przesłanką do zwolnienia go z podlegania ubezpieczeniom społecznym w naszym kraju. W ocenie organu rentowego literalne brzmienie art. 5 ust. 2, który posługuje się kwantyfikatorem „i”, oznacza koniunkcję, a więc konieczność łącznego spełnienia obu przesłanek przewidzianych w przepisie. Dopuszczenie przeciwnego poglądu oznaczałoby, że zostałoby podważone domniemanie racjonalności ustawodawcy. ZUS przywołał tu wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 listopada 2020 r. (sygn. III AUA 855/20). SA stwierdził, że nie sposób zaaprobować wykładni tego przepisu, w wyniku której pracownik narodowości ukraińskiej zatrudniony w tej samej firmie i na podobnym stanowisku jak Polak, który ma ochronę ubezpieczeniową, zostanie jej pozbawiony.
Decyzja ZUS, oddział w Gdańsku z 12 lipca 2022 r. (DI/100000/43/847/2022)
