W celu dezynfekcji pomieszczeń w przedszkolu zakupiliśmy ozonator. Kilka razy w tygodniu wykonywane są czynności z użyciem tego urządzenia. Za jego obsługę odpowiadają nauczyciele. Czy takie postępowanie jest prawidłowe? Czy potrzebna jest jakaś szczególna procedura obsługi ozonatora, czy wystarczy zapoznanie się z instrukcją obsługi i stosowanie się do niej?
Z uwagi na szczególnie szkodliwe i niebezpieczne właściwości ozonu pracodawca nie powinien powierzać obsługi urządzeń generujących ten gaz przypadkowym, nieprzygotowanym do tego osobom. Bez wątpienia pracodawca powinien przygotować szczegółową procedurę postępowania obejmującą instrukcję bhp przy obsłudze takiego urządzenia, a także wyposażyć pracownika, który jest operatorem, w niezbędne środki ochrony indywidualnej. Związane jest to z właściwościami ozonu, który jest gazem toksycznym i bakteriobójczym. Ozon staje się szkodliwy dla ludzi, jeżeli jest wdychany przez dłuższy czas lub w dużych stężeniach (przy stężeniu powyżej 0,1 ppm w powietrzu wdychanym przez osiem godzin). Jest gazem drażniącym, powoduje uszkodzenie błon biologicznych przez reakcje rodnikowe z ich składnikami (szczególnie tłuszczowymi). Po dostaniu się do komórek może hamować działanie enzymów komórkowych, wstrzymując oddychanie wewnątrzkomórkowe. Pierwszymi objawami podrażnienia ozonem (obserwowanymi w stężeniach 0,2 ppm) są kaszel, drapanie w gardle, senność i bóle głowy. W większych stężeniach może prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego, przyspieszenia tętna i obrzęku płuc prowadzącego do zgonu (w stężeniach 9‒20 μg/dm sześc.). Zgodnie z obowiązującymi przepisami rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy najwyższe dopuszczalne stężenie ozonu w miejscu pracy wynosi 0,15 mg/m sześc.
Dużą zaletą ozonu, która uzasadnia jego zastosowanie, jest eliminacja różnego rodzaju zapachów (w tym tych uciążliwych) pochodzenia organicznego i nieorganicznego poprzez niszczenie (nie maskowanie) lotnych cząsteczek, które przenoszą zapachy (np. dymu papierosowego, spalenizny, gnicia itp.). Stąd też jego częste zastosowanie do celów dezodoryzacji powietrza, a więc usuwania szczególnie uciążliwych zapachów w pomieszczeniach pracy czy użyteczności publicznej.
Wadą ozonu, która w pewnych przypadkach może być zaletą, jest jego nietrwałość, a więc krótki czas rozpadu (okres połowicznego rozpadu w wodzie wynosi 20‒30 minut, a w powietrzu jest jeszcze krótszy). Na czas rozkładu ma wpływ temperatura otoczenia: w niskich temperaturach i stężeniach czysty ozon rozkłada się wolno, w wyższych temperaturach szybkość rozpadu wzrasta. Dlatego też stosunkowo szybko przekształca się w początkową formę – czyli tlen. Ozon z powodzeniem wykorzystuje się jako skuteczny utleniacz zarówno w procesach oczyszczania wody i ścieków, jak i do oczyszczania powietrza.
Obecnie ze względu na sytuację epidemiologiczną związaną z epidemią wirusa SARS-CoV-2 wiele podmiotów korzysta z właściwości ozonu. Powszechna dostępność tzw. ozonatorów (urządzeń generujących ozon) powoduje, że wielu pracodawców we własnym zakresie próbuje dezynfekować pomieszczenia w zakładzie pracy.
Jak już wspomniano wyżej, z uwagi na opisane właściwości ozonu (niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia) pracodawca nie powinien powierzać obsługi urządzeń generujących ten gaz nieprzygotowanym osobom. Konieczne jest sporządzenie, jeszcze przed rozpoczęciem użytkowania ozonatora, szczegółowej procedury postępowania, w tym przygotowanie instrukcji bhp przy obsłudze takiego urządzenia. Instrukcja powinna w sposób zrozumiały dla pracownika wskazywać czynności, jakie należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników.
Ponadto pracownik, który jest operatorem, powinien zostać wyposażony w niezbędne środki ochrony indywidualnej (w szczególności maskę ochronną) oraz miernik umożliwiający mu stwierdzenie stężenia ozonu w środowisku pracy. Pracownik przed dopuszczeniem go do obsługi urządzenia powinien odbyć instruktaż stanowiskowy w tym zakresie.
Podstawa prawna
• rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 1286)
• art. 2373 par. 2, art. 2374 par. 3 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
• par. 11 rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1099)
• par. 41 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2088)
W naszym zakładzie pracy niebawem osiągniemy zatrudnienie na poziomie 1200 pracowników. Czy w takim przypadku musimy zatrudniać kolejnego pracownika służby bhp na podstawie umowy o pracę, czy możemy posiłkować się specjalistą spoza zakładu pracy?
W opisanym przypadku pracodawca nie może korzystać z usług specjalistów spoza zakładu pracy, powinien bowiem zatrudnić pracownika służby bhp na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy.
Zasady tworzenia, organizacji, działania, uprawnień i kwalifikacji służby bezpieczeństwa i higieny pracy określają art. 23711 kodeksu pracy (dalej: k.p.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (dalej: r.s.b.h.p.). W przypadku pracodawcy zatrudniającego mniej niż 100 pracowników może on powierzyć wykonywanie zadań służby bhp pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy.
Pracodawca posiadający ukończone szkolenie niezbędne do wykonywania zadań służby bhp również może sam wykonywać zadania tej służby, jeżeli:
- zatrudnia do 10 pracowników albo
- zatrudnia do 50 pracowników i jest zakwalifikowany do grupy działalności, dla której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
W razie braku kompetentnych pracowników zgodnie z art. 23711 par. 2 k.p. pracodawca może powierzyć wykonywanie zadań służby bhp specjalistom spoza zakładu pracy. Zgodnie ze zdaniem pierwszym art. 23711 par. 1 k.p., o czym już wstępnie była mowa, pracodawca zatrudniający więcej niż 100 pracowników jest obowiązany utworzyć służbę bhp, pełniącą funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp, w której w zależności od liczby pracowników powinien zatrudnić:
- w przypadku zatrudniania do 600 pracowników – co najmniej jednego pracownika służby bhp w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy,
- w przypadku zatrudniania ponad 600 pracowników – co najmniej jednego pracownika służby bhp w pełnym wymiarze czasu pracy na każdych 600 pracowników.
Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 23711 par. 4 k.p. właściwy inspektor pracy może nakazać zwiększenie liczby pracowników służby bhp (a co za tym idzie – zwiększenie liczby etatów – bez względu na liczbę zatrudnionych w danym zakładzie pracowników), jeżeli jest to uzasadnione stwierdzonymi zagrożeniami zawodowymi.
W opisanym przypadku pracodawca po zatrudnieniu 1200. pracownika powinien utworzyć służbę bhp w składzie co najmniej dwóch posiadających wymagane kwalifikacje pracowników w pełnym wymiarze czasu pracy. Tym samym proponowane rozwiązanie polegające na powierzeniu zadań służby bhp specjaliście spoza zakładu pracy w przypadku zatrudniania 1200 pracowników nie jest zgodne z przepisami i nie wypełni obowiązku pracodawcy.
Podstawa prawna
• art. 23711 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
• par. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 109, poz. 704; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. nr 246, poz. 2468)
Zatrudniliśmy nowego operatora wózka jezdniowego z napędem silnikowym. Czy może być dopuszczony do pracy wyłącznie na podstawie imiennego zezwolenia?
W obecnym stanie prawnym pracodawcy nie mogą już wydawać imiennych zezwoleń do obsługi wózków jezdniowych z napędem silnikowym. Obowiązują jedynie te, które zostały wydane do 10 sierpnia 2018 r. Od tej daty obowiązuje rozporządzenie ministra rozwoju i finansów w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym, które zastąpiło dotychczasowe przepisy regulujące zasady bhp przy obsłudze takich wózków.
W par. 4 nowego rozporządzenia przyjęto generalną zasadę, że do obsługi wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia dopuszcza się osoby, które ukończyły 18 lat i posiadają:
- zaświadczenie kwalifikacyjne do obsługi wózków jezdniowych uzyskane na podstawie przepisów w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych (rozporządzenia ministra przedsiębiorczości i technologii z 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych), lub
- uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych lub książkę operatora maszyn roboczych z wpisem w zakresie obsługi wózków podnośnikowych.
Od tej zasady przewidziano jednak wyjątki. Do obsługi wózków jezdniowych innych, niż wymienione powyżej, pracodawca może bowiem dopuścić osoby, które:
- posiadają zaświadczenie ukończenia odpowiedniego do rodzaju wózka jezdniowego szkolenia, potwierdzającego nabyte umiejętności, na podstawie programów opracowanych lub zatwierdzonych przez Urząd Dozoru Technicznego lub (do 1 stycznia 2011 r.) przez Ośrodek Doskonalenia Kadr w Mysłowicach, lub
- posiadają dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdami silnikowymi lub zespołami składającymi się z pojazdu silnikowego i przyczepy lub naczepy, uzyskane na podstawie przepisów w sprawie wydawania dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami, lub
- ukończyły 18 lat i posiadają zaświadczenie kwalifikacyjne do obsługi wózków jezdniowych, uzyskane na podstawie przepisów dotyczących trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych.
Dodatkowe kwalifikacje muszą posiadać operatorzy wózków zasilanych gazem oraz osoby dokonujące wymiany butli z gazem w tych wózkach, muszą one bowiem zostać przeszkolone w zakresie bezpiecznego użytkowania butli, w tym ich bezpiecznej wymiany. Zakres tematyki takiego szkolenia powinien zostać określony w programie szkolenia dla operatorów wózków zasilanych gazem.
Należy więc stwierdzić, że w obecnym stanie prawnym do obsługi wózków, o których mowa w pytaniu, wymagane jest ukończenie 18 lat oraz posiadanie:
- zaświadczenia kwalifikacyjnego do obsługi wózków jezdniowych, uzyskanego na podstawie przepisów w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych, lub
- uprawnienia maszynisty ciężkich maszyn budowlanych i drogowych lub książkę operatora maszyn roboczych z wpisem w zakresie obsługi wózków podnośnikowych.
Zgodnie z par. 18 przywołanego wyżej rozporządzenia imienne zezwolenia wystawione:
- do 31 grudnia 2004 r. ‒ zachowują ważność nie dłużej niż do 31 grudnia 2023 r.,
- do 31 grudnia 2014 r. ‒ zachowują ważność nie dłużej niż do 31 grudnia 2026 r.,
- od 1 stycznia 2015 r. ‒ zachowują ważność nie dłużej niż do 31 grudnia 2027 r. ©℗
Podstawa prawna
• par. 4 i 18 rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 852)
• rozporządzenie ministra przedsiębiorczości i technologii z 21 maja 2019 r. w sprawie sposobu i trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych oraz sposobu i trybu przedłużania okresu ważności zaświadczeń kwalifikacyjnych (Dz.U. poz. 1008)
- Kto powinien odpowiadać za obsługę ozonatora w zakładzie pracy
- Czy do wypełnienia obowiązku zatrudnienia określonej liczby osób w służbie bhp można zawrzeć umowę zlecenia z zewnętrznym specjalistą
- Dlaczego nie można już wystawić imiennego zezwolenia operatorowi wózka jezdniowego z napędem silnikowym
Zapraszamy do zadawania pytań
