Dla pracowników na kierowniczych stanowiskach pracodawca zamierza wprowadzić nowe składniki wynagrodzenia w postaci premii od sprzedaży oraz od zysku. Obie premie będą miały charakter prowizyjny i roszczeniowy. Wysokość premii będzie uzależniona od wielkości sprzedaży produktów lub wysokości zysku uzyskanych przez przedsiębiorstwo. Kryteria wyliczania premii będą w pełni obiektywne oraz weryfikowalne. Premie nie będą związane z wykonywaniem pracy przez danego pracownika w danym okresie ani nie będą powiązane z obecnością pracownika w pracy czy ilością pracy. Premie będą zależały od wyników działalności całej firmy i będą przysługiwać niezależnie od świadczenia pracy przez pracowników w jakimś okresie. Tym samym pracodawca będzie wypłacał premie w pełnej wysokości, niezależnie od frekwencji pracowników, w tym także za okresy pobierania przez nich zasiłków. Wszystkie zasady przyznawania i wypłacania premii, również za okresy przebywania na zasiłku chorobowym czy opiekuńczym, zostaną opisane w regulaminie wynagradzania. Czy powyższe premie będą wyłączone z podstawy wymiaru składek na ZUS?
Tak, takie premie mogą być zwolnione ze składek na ZUS, ale tylko w części przypadającej za okresy pobierania zasiłków. Natomiast za pozostałe okresy świadczenia pracy premie te podlegają pełnemu oskładkowaniu jak każdy inny przychód ze stosunku pracy.
Przychód podatkowy
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe i wypadkowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Jednak do wyjątków należy wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy na podstawie art. 92 kodeksu pracy, zasiłki z ubezpieczenia społecznego oraz przychody wyłączone z podstawy wymiaru składek na podstawie par. 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Zgodnie z przepisami podatkowymi przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Składniki za okresy zasiłkowe
Nie wchodzą do podstawy wymiaru składek m.in. składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.
Powyższe zwolnienie jest obwarowane kilkoma warunkami, które muszą być spełnione łącznie. Po pierwsze ulga dotyczy „składników wynagrodzenia”, które należy rozumieć jako elementy o charakterze roszczeniowym, gwarancyjnym wynikające z aktów płacowych powszechnych (np. ustawy) lub wewnętrznych (statuty, regulaminy, uchwały). Po drugie składnik musi przysługiwać także w okresie nieobecności płatnej określonym świadczeniem zasiłkowym, czyli przysługiwać za okres pobierania zasiłku chorobowego czy opiekuńczego. To automatycznie wyklucza ze zwolnienia te składniki płacowe, które co prawda zostały wypłacone/przekazane np. w okresie przebywania na zwolnieniu lekarskim, ale są należne za okres wykonywania pracy. Tak może być, gdy pracodawca np. wypłacił zaległą należność lub termin jej płatności przypadł akurat na okres niedyspozycji pracownika. [przykład 1]
Po trzecie prawo do danego składnika wynagrodzenia w okresie przebywania na zwolnieniu chorobowym i wypłacanie/przyznawanie go za okresy pobierania zasiłków musi wynikać z podstawy prawnej, którą jest akt należący do źródeł prawa pracy określonych w art. 9 kodeksu pracy. Zgodnie z nim ilekroć w kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Zatem brak umocowania tej kwestii w wymienionych przepisach wyklucza składnik wynagrodzenia z omawianego zwolnienia i powoduje konieczność jego oskładkowania, nawet jeśli w praktyce jest on ponoszony przez pracodawcę również za okresy pobierania zasiłków. Co ważne, ZUS za przepisy płacowe nie uznaje np. umów o pracę lub obwieszczeń.
Po czwarte, jeżeli pracownik przez cały miesiąc pobierał zasiłek i otrzymał np. premię od sprzedaży lub zysku zakładu pracy, to cała premia nie wchodzi do podstawy składkowej. Natomiast jeśli pracownik przez część miesiąca pobierał zasiłek, a przez resztę pracował i za cały miesiąc otrzymał składnik niepomniejszony, to zwolniony ze składek pozostaje tylko ten ułamek przypadający na okres poboru zasiłku. Należy wtedy skalkulować wartość składnika, która podlega oskładkowaniu. W przepisach ubezpieczeniowych brakuje jednak wzoru, który miałby zastosowanie w tym przypadku. Przyjęło się więc, by wysokość elementu wynagrodzenia podzielić przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca, pomnożyć przez liczbę dni pobierania zasiłku/wynagrodzenia chorobowego, a następnie od wartości pełnego świadczenia odliczyć otrzymaną kwotę. [przykład 2]
Przykład 1
Za okres choroby
Pracownicy przysługuje regulaminowa premia kwartalna, która jest wypłacana 5. dnia miesiąca następującego po upływie danego kwartału. Premia za II kwartał 2022 r. została wypłacona 5 lipca. W okresie od 1 do 10 lipca pracownica przebywała na zwolnieniu lekarskim, za które zostało jej wypłacone wynagrodzenie chorobowe. Premia wypłacona w tym czasie absencji podlega w całości składkom ubezpieczeniowym.
Przykład 2
Opieka nad dzieckiem
Pracownica w lipcu przebywała przez 6 dni na zasiłku opiekuńczym z tytułu opieki nad chorym dzieckiem. Za lipiec otrzymała premię od zysku w wysokości 1480 zł, która jest wypłacana niezależnie od absencji spowodowanej opieką nad dzieckiem i poborem zasiłku. Tak wynika z układu zbiorowego pracy. Za lipiec oskładkowaniu podlega premia w wysokości:
1480 zł : 31 dni lipca × 6 dni opieki = 286,45 zł
1480 zł – 286,45 zł = 1193,55 zł ©℗
Można również zastosować stały podzielnik wynoszący 30 dni, niezależnie od liczby dni kalendarzowych miesiąca. Trudno byłoby uznać takie rozwiązanie za nieprawidłowe, skoro w tym zakresie nie ma żadnych ustawowych uregulowań. Jednak w praktyce częściej stosowany jest pierwszy sposób.
W odniesieniu zatem do premii opisanych w pytaniu należy stwierdzić, że spełniają one wszystkie kryteria zwolnienia, co oznacza, że nie powstanie obowiązek składkowy od premii wypłacanych za okresy wymienionych zasiłków (interpretacja Oddziału ZUS w Lublinie z 8 czerwca 2022 r., WPI/200000/43/747/2022).
Podstawa prawna
• par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 449)
• art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1358)
• art. 9 i 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)