Liberalne stanowisko sądu zaskakuje. Jego zdaniem wymagany okres 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie musi przypadać bezpośrednio po utracie zatrudnienia

Świadczenie przedemerytalne przeznaczone jest dla osób, które po wielu latach pracy utraciły źródło zarobkowania, a następnie wykorzystały 180 dni zasiłku dla bezrobotnych i nie podjęły kolejnego zatrudnienia. Sekwencja tych zdarzeń wydawała się oczywista, ale 19 lipca 2022 r. Sąd Najwyższy w uchwale (sygn. III UZP 3/22) dopuścił w niektórych przypadkach inną kolejność. Otóż zdaniem SN nie zawsze 180 dni, przez które pobierano zasiłek, musi przypadać w całości wyłącznie po ostatnim zatrudnieniu ubezpieczonego oraz po rozwiązaniu umowy o pracę z przyczyn ekonomicznych.

Wiele lat stażu

Aby zrozumieć, na czym polega proporcjalne podejście SN w tej sprawie, trzeba przyjrzeć się przepisom ustawy o świadczeniach przedemerytalnych (dalej: ustawa). Przyznaje ona prawo do tego rodzaju wsparcia osobom, które utraciły źródło utrzymania w określonych sytuacjach - zróżnicowanych ze względu na powody takiej utraty, a także staż i wiek zainteresowanego. [ramka] To, co łączy te sytuacje, to przyczyna, z której do nich doszło - okoliczności zewnętrzne, takie jak likwidacja pracodawcy lub inne przyczyny dotyczące zakładu pracy (wyjątkiem może być upadłość prowadzącego pozarolniczą działalność, który także może ubiegać się o świadczenie przedemerytalne). Ustawa stawia również kolejne warunki. I tak świadczenie przedemerytalne przysługuje po upływie co najmniej 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych, jeżeli ponadto wnioskodawca:
  • nadal jest zarejestrowany jako bezrobotny;
  • w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówił bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych;
  • złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

opinia eksperta

Pogląd nieco kontrowersyjny
Mariusz Maksis adwokat, prawnik w Kancelarii PCS Paruch Chruściel Schiffter Stępień S.K.A. | Littler Global / Materiały prasowe
Z nabyciem prawa do świadczenia przedemerytalnego nierozłącznie wiąże się wymóg spełnienia wielu warunków. Jednym znich, zupełnie podstawowym, jest upływ okresu 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Wostatnim czasie Sąd Najwyższy zaskoczył nas jednak poglądem wyrażonym wuchwale z 19 lipca 2022 r., III UZP 3/22, wskazując, że okres ten nie zawsze musi przypadać wcałości wyłącznie po ostatnim zatrudnieniu ubezpieczonego oraz po rozwiązaniu umowy opracę zprzyczyn ekonomicznych. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że wpewnych sytuacjach możliwe jest zaliczenie wcześniejszego okresu pobierania zasiłku -jeżeli został on przerwany np. wskutek krótkotrwałego podjęcia zatrudnienia przez bezrobotnego (okres nie dłuższy niż 365 dni), po ustaniu którego bezrobotny znów odzyskał swój status, dokonując niezwłocznie rejestracji wurzędzie wterminie 14 dni.
Pogląd ten wydaje się nieco kontrowersyjny, zważywszy, że istota świadczenia przedemerytalnego wydaje się wynikać bezpośrednio ze ściśle określonego zdarzenia (np. rzeczone rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn ekonomicznych). Analizując taki właśnie przypadek, tym bardziej nasuwa się myśl, że wymóg wyczerpania maksymalnego prawa do zasiłku dla bezrobotnych powinien nastąpić po ostatnim zatrudnieniu. W takim świetle najnowszy pogląd Sądu Najwyższego jest zatem dość liberalny.
Specjalne okoliczności
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie, która:
• do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 56 lat (kobieta) oraz 61 lat (mężczyzna) i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub
• do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn, lub
• do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenia społeczne oraz do dnia ogłoszenia upadłości ukończyła co najmniej 56 lat (kobieta) i 61 lat (mężczyzna) i posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub
• zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, pobieranej nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, i do dnia, w którym ustało prawo do renty, ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub
• zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 60 dni od dnia ustania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, pobieranych nieprzerwanie przez okres co najmniej 365 dni, jeżeli utrata prawa do nich była spowodowana śmiercią osoby, nad którą opieka była sprawowana, i do dnia, w którym ustało prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, ukończyła co najmniej 55 lat (kobieta) oraz 60 lat (mężczyzna) i osiągnęła okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, lub
• do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn, lub
• do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego, z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata dla kobiet i 39 lat dla mężczyzn.©℗
Przy czym do wymaganych 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych wlicza się:
  • okresy, za które, zgodnie z art. 75 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej: u.p.z.) prawo do zasiłku dla bezrobotnych nie przysługiwało;
  • okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych podjętego w tym okresie; z tym jednak zastrzeżeniem, że w przypadku gdy zatrudnienie lub inna praca zarobkowa ustanie po upływie 180-dniowego okresu, prawo do świadczenia przysługuje, jeżeli wniosek o jego przyznanie zostanie złożony w terminie 30 dni od dnia ustania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych.©℗

Przy spełnieniu pewnych wymóg

Sądowi Najwyższemu zadano pytanie, czy wymagany okres 180 dni pobierania zasiłku dla bezrobotnych powinien przypadać wyłącznie po ostatnim zatrudnieniu ubezpieczonego oraz po rozwiązaniu umowy o pracę z przyczyn ekonomicznych czy ten może przypadać kiedykolwiek w czasie aktywności zawodowej pracownika poprzedzającej jego ostatnie zatrudnienie? Pytanie to pojawiło się w sprawie ubiegającego się o świadczenie, który po utracie pracy pobierał zasiłek dla bezrobotnych, a potem podjął zatrudnienie i dopiero później wystąpił o świadczenie. W jego przypadku miała więc miejsce odwrotna kolejność niż ta, która wynika z literalnej wykładni przepisów. Sąd Najwyższy w efekcie podjął uchwałę, w której stwierdził, że te 180 dni nie musi przypadać w całości wyłącznie po ostatnim zatrudnieniu ubezpieczonego oraz po rozwiązaniu umowy o pracę z przyczyn ekonomicznych, jeżeli zachodzą okoliczności określone w art. 73 ust. 3 lub 5 u.p.z. Okoliczności, na które powołał się SN, to:
  • urodzenie dziecka przez kobietę pobierającą zasiłek lub w ciągu miesiąca po zakończeniu tego okresu - w takim przypadku okres pobierania zasiłku ulega przedłużeniu o czas, przez który przysługiwałby jej zasiłek macierzyński (art. 73 ust. 3 u.p.z.);
  • utrata przez bezrobotnego tego statusu na okres krótszy niż 365 dni z powodu podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, pozarolniczej działalności lub uzyskiwania przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie, jeśli zarejestrował się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny w okresie 14 dni od dnia:
- ustania zatrudnienia;
- zaprzestania wykonywania innej pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności;
- zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia, zaprzestaniu wykonywania innej pracy zarobkowej, prowadzenia pozarolniczej działalności;
- zaprzestania osiągania przychodu przekraczającego połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie.
W takim przypadku ubezpieczony posiada prawo do zasiłku na czas skrócony (art. 73 ust. 5 u.p.z.).
Sąd wydając uchwałę, argumentował, że nie można karać wnioskodawcy za to, że w czasie pobierania zasiłku dla bezrobotnych poszukiwał pracy i podjął zatrudnienie. Aby otrzymać świadczenie emerytalne nie jest zatem konieczne trzymanie się ścisłej sekwencji zdarzeń, bo byłoby to sprzeczne z istotą polityki aktywizacji zawodowej.

Intencje ustawodawcy

Dotychczas SN przy interpretacji przepisów o świadczeniach przedemerytalnych kierował się jednak raczej celem przyznawania świadczenia przedemerytalnego. A takim celem jest zapewnienie utrzymania do czasu osiągnięcia uprawnień emerytalnych osobom, które utraciły pracę, a jej poszukiwania w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych okazały się nieskuteczne. Jako przykład takiej wykładni można wskazać wyrok SN z 3 lipca 2012 r., sygn. akt II UK 323/11. Sąd Najwyższy stwierdził w nim, że zgodnie z przepisami o świadczeniach przedemerytalnych, skoro świadczenie przedemerytalne przysługuje po upływie co najmniej sześciu miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, to jednoznacznie wskazuje to na kolejność zdarzeń: najpierw utrata zatrudnienia, a później pół roku pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Sąd odwołał się przy tym do uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej świadczenia przedemerytalne, wskazując, że potwierdza ono taki kierunek wykładni. Jak bowiem podkreślono w uzasadnieniu, celem ustawy było stworzenie systemu wsparcia socjalnego dla osób z likwidowanych zakładów pracy tracących prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego lub o najdłuższym stażu pracy znajdujących się w relatywnie trudnej sytuacji z uwagi na zwolnienie z przyczyn dotyczących zakładu pracy. SN zacytował też dalszą część uzasadnienia, w którym ustawodawca podkreślił, że po upływie sześciomiesięcznego okresu pobierania zasiłku, o ile nie uda się uzyskać przez ten okres zatrudnienia, osoby te mogą złożyć wniosek do ZUS o przyznanie prawa do świadczenia przedemerytalnego.
Jak widać, skład wydający uchwałę z 19 lipca 2022 r. miał inny punkt widzenia. Warto jednak zaznaczyć, że uchwała ta nie ma mocy zasady prawnej i chociaż sądy powszechne będą orzekać raczej zgodnie z nią, to jednak nie można wykluczyć, że SN przedstawi za jakiś czas inne stanowisko.©℗
Podstawa prawna
•art. 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1867)
•art. 73 ust. 3 i 5 i art. 75 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 690; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1383)
POLECA