Do niedawna byłam nauczycielką klas I–III w szkole podstawowej. Zostałam zwolniona, a razem ze mną kilka innych koleżanek. Wspólnie chciałybyśmy założyć firmę, która będzie się zajmować opieką nad osobami starszymi. Zastanawiamy się nad spółdzielnią socjalną. W jaki sposób można to zrobić i czy państwo wspiera takie inicjatywy – pyta pani Anna
dr Barbara Godlewska-Bujok ekspert prawny Ogólnopolskiego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych / Dziennik Gazeta Prawna
Założenie spółdzielni socjalnej jest alternatywą dla zwykłej działalności gospodarczej. To przedsięwzięcie mocniej nastawione na realizację nie tylko celów biznesowych, ale też społecznych. Ustawowym celem działania takiej spółdzielni jest zawodowa reintegracja jej członków, czyli odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy.
Nie każdy jednak może ją założyć. Do grupy uprawnionych należą m.in. osoby bezrobotne zarejestrowane w urzędzie pracy. Co więcej, mogą one uzyskać w powiatowym pośredniaku dotację finansową na jej założenie. Korzyścią wynikającą z utworzenia spółdzielni jest również zwolnienie z opłat za wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), za jego zmiany oraz za dokonywanie ogłoszeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Ponadto dochody spółdzielni wydatkowane w roku podatkowym na społeczną i zawodową reintegrację jej członków w części niezaliczonej do kosztów uzyskania przychodów są zwolnione z podatku dochodowego od osób prawnych.
Spółdzielnia socjalna może też ubiegać się u starosty o refundację z Funduszu Pracy składek na niektóre ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i chorobowe) od kwoty minimalnego wynagrodzenia zatrudnionych w niej bezrobotnych albo w pełnej wysokości (przez 24 miesiące od dnia zatrudnienia) albo w połowie wysokości (przez kolejne 12 miesięcy) na podstawie odpowiedniej umowy między starostą a spółdzielnią. Działalność spółdzielni może być też wspierana ze środków budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego m.in. poprzez dotacje, pożyczki, poręczenia, usługi lub doradztwo finansowe, księgowe i prawne.
Osoba bezrobotna może uzyskać dotację z powiatowego urzędu pracy zarówno na założenie spółdzielni socjalnej, jak i przystąpienie do niej. Jeśli chodzi o tę pierwszą możliwość, potrzebna jest wspólna inicjatywa co najmniej pięciu bezrobotnych. Wniosek o dotację należy złożyć w pośredniaku właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu bezrobotnego albo ze względu na siedzibę nowego podmiotu. Maksymalna wysokość dotacji dla członka spółdzielni, który jest jednocześnie jej założycielem, nie może przekroczyć czterokrotności przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego raz na kwartał. Natomiast osoba przystępująca do istniejącej spółdzielni socjalnej może otrzymać najwyżej trzykrotność przeciętnej płacy. Obecnie średnie wynagrodzenie za III kw. 2014 r. wynosi 3781,14 zł, więc najwyższe kwoty dotacji wynoszą odpowiednio 15 124,56 zł i 11 343,42 zł. Finalna wysokość dofinansowania zależy od decyzji starosty (w jego imieniu działa najczęściej dyrektor urzędu pracy).
We wniosku o przyznanie dotacji należy zawrzeć m.in. kalkulację kosztów związanych z podjęciem działalności i źródła ich finansowania oraz wymienić wydatki, które będą poniesione w ramach uzyskanych środków np. na zakup towarów i usług, pozyskanie lokalu lub wkład do spółdzielni socjalnej. Podanie musi także określać proponowaną formę zabezpieczenia zwrotu środków (może nim być poręczenie, gwarancja bankowa, blokada środków na rachunku bankowym albo akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez dłużnika). Do wniosku należy dołączyć pisemne oświadczenie założycieli spółdzielni socjalnej, że wniesione do niej środki Funduszu Pracy zostaną wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem.
O uwzględnieniu lub odrzuceniu wniosku urząd pracy powiadamia w ciągu 30 dni od jego złożenia. Jeśli decyzja jest pozytywna, pośredniak podpisze z bezrobotnym umowę o przyznanie środków. Zawierając ją, warto pamiętać, że jeżeli osoba, która otrzyma dotację, będzie członkiem spółdzielni krócej niż 12 miesięcy albo naruszy warunki umowy, będzie musiała zwrócić otrzymane środki wraz z odsetkami.
Myśląc o założeniu spółdzielni socjalnej, trzeba też zwrócić uwagę na liczne obowiązki jej animatorów. Przede wszystkim muszą określić zakres jej działalności, a następnie przygotować statut i uchwalić go na zebraniu założycieli. Wtedy też powinien nastąpić wybór pierwszych organów spółdzielni – zarządu i rady nadzorczej. Następnie założyciele muszą złożyć wniosek o rejestrację spółdzielni w KRS, do którego załączą m.in. statut, protokół z zebrania założycielskiego, listę członków założycieli (z oryginalnymi podpisami), podjęte przez nich uchwały (w tym o powołaniu spółdzielni i przyjęciu jej statutu) oraz zaświadczenia z powiatowego urzędu pracy potwierdzające posiadanie przez te osoby statusu osoby bezrobotnej.
Podstawa prawna
Art. 46 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 674 ze zm.). Art. 17 ust. 1 pkt 43 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 851 ze zm.). Ustawa z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. nr 94, poz. 651 ze zm.). Ustawa z 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1443). Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 kwietnia 2012 r. w sprawie przyznawania środków na podjęcie działalności na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych (Dz.U. z 2012 r. poz. 456 ze zm.).
PORADA EKSPERTA
Planując założenie spółdzielni socjalnej, należy pamiętać, że mogą ją założyć nie tylko osoby bezrobotne, ale również inne, znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy. Mogą być to osoby niepełnosprawne lub absolwenci centrów integracji społecznej (CIS) albo absolwenci klubów integracji społecznej (KIS). Wszystkie wymienione osoby mogą dostać dofinansowanie z różnych funduszy. I tak na podstawie art. 12a ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osoby niepełnosprawne mogą dostać dofinansowanie z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Z kolei na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia absolwenci KIS i absolwenci CIS mogą otrzymać dotację ze środków Funduszu Pracy na podjęcie działalności w formie spółdzielni socjalnej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związanego z podjęciem tej działalności na takich samych zasadach jak osoby bezrobotne, nawet jeżeli nie są zarejestrowani jako bezrobotni. Osoby bez pracy i absolwenci KIS i CIS planujący założyć wspólną spółdzielnię mogą złożyć jeden wspólny wniosek o przyznanie dotacji.
Warto również pamiętać, że starosta może przyznać wnioskodawcom środki z Funduszu Pracy, o ile spełnią oni warunki określone w par. 5 rozporządzenia w sprawie przyznawania środków na podjęcie działalności na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych. Zgodnie z tym przepisem dofinansowania nie może otrzymać m.in. osoba, która w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji pracy lub innej formy pomocy z urzędu pracy albo z własnej winy przerwała aktywizację bądź uchyliła się od udziału w niej. Wyłączone od jego uzyskania są też osoby, które wcześniej otrzymały już wsparcie finansowe ze środków publicznych na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej, założenie spółdzielni socjalnej lub przystąpienie do niej, prowadziły działalność gospodarczą w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku, były wpisane do KRS jako założyciele spółdzielni socjalnej w okresie 6 miesięcy przed złożeniem wniosku oraz były karane w okresie 2 lat przed złożeniem wniosku za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu.