Od wielu lat pracuję w tym samym zakładzie. We wcześniejszych latach w ramach funduszu socjalnego dostawaliśmy dodatkowe pieniądze. Jednak od dwóch lat zamiast pieniędzy są organizowane wycieczki. Jeżeli ktoś nie chce uczestniczyć w wyjeździe, jego socjalne przepada. Czy to zgodne z prawem? Czy można ubiegać się o pieniądze zamiast przymusowej, niechcianej wycieczki?
Anna Zawadzka radca prawny w kancelarii D. Dobkowski sp. k., stowarzyszonej z KPMG w Polsce / Media
EKSPERT RADZI
Zakładam, że czytelnik ma na myśli wycieczkę dla pracowników finansowaną z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (ZFŚS), którego podstawę prawną stanowi ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ustawa). Odpowiedź na pytanie ułatwi przypomnienie podstawowych zasad rządzących finansowaniem świadczeń z ZFŚS.
Z funduszu mogą być finansowane tylko te rodzaje działalności socjalnej, które są objęte ustawową definicją pojęcia „działalność socjalna” (art. 2 pkt 1 ustawy). Zgodnie z ustawą działalność socjalna to usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową.
Niektóre świadczenia w ramach działalności socjalnej przyznawane są osobom uprawnionym zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy na bazie kryterium socjalnego (np. ulgowe usługi i świadczenia). Część świadczeń może być przyznana np. na zasadzie powszechnej dostępności na równych zasadach.
Znajduje to potwierdzenie w orzecznictwie. Sąd Najwyższy w wyroku z 23 października 2008 r., sygn. akt II PK 74/08 (OSNP 2010/7-8/88), stwierdził, iż regulamin może przewidywać wydatkowanie środków funduszu na inne cele mieszczące się w ramach działalności socjalnej oraz ustalać inne zasady korzystania z tych świadczeń, np. powszechnej dostępności na równych zasadach w zakresie imprez integracyjnych. W tym samym wyroku sąd wskazał również, że działalność w postaci imprez masowych, jak pikniki, andrzejki, organizowanie wycieczek – mieści się w pojęciu działalności socjalnej jako rodzaj działalności rekreacyjnej względnie działalności w postaci różnych form krajowego wypoczynku.
Podstawowym dokumentem, jeżeli chodzi o ZFŚS, oprócz ustawy, jest regulamin ZFŚS. Zgodnie z ustawą regulamin ten określa zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowych z funduszu oraz zasady przeznaczania środków z funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej.
Regulamin jest ustalany przez pracodawcę bądź łącznie zakładową organizacją związkową (zob. art. 27 ust. 1 oraz art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych) albo pracownikiem wybranym przez załogę do reprezentowania jej interesów (gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa). Jak zostało potwierdzone w dotychczasowym orzecznictwie (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 5 września 2013 r., sygn. akt III AUa 314/13, LEX nr 1363319), podmiotem, który gospodaruje środkami funduszu, jest pracodawca. To on dokonuje podziału środków funduszu na poszczególne rodzaje działalności socjalnej i przyznaje poszczególnym uprawnionym świadczenia finansowane z funduszu na zasadach określonych w regulaminie zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Mając na uwadze powyższe, należy wskazać, że zorganizowanie wycieczki dla pracowników jest rodzajem działalności socjalnej, który zgodnie z ustawą może być sfinansowany z ZFŚS.
Decyzja dotycząca przeznaczenia określonej kwoty z ZFŚS na zorganizowanie wycieczki jest podejmowana przez pracodawcę na podstawie regulaminu ZFŚS. Na podstawie powyższych informacji wydaje się, że skoro pracodawca – działając jako uprawniony podmiot zgodnie ze stosownymi postanowieniami regulaminu ZFŚS – podjął decyzje o wydatkowaniu środków z ZFŚS na określony cel, jakim jest wycieczka, to tylko na taki cel te pieniądze mogą być przeznaczone.
Przekazanie pracownikowi, który nie chce uczestniczyć w wycieczce, równowartości przypadającej na niego kwoty byłoby sprzeczne z celem, na jaki pieniądze z ZFŚS mogą być spożytkowane.
Podstawa prawna
Art. 2 pkt 1, art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.).