Przepis specustawy, która zmienia zasady obliczania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop w służbach mundurowych, jest niezgodny z ustawą zasadniczą. Uniemożliwia bowiem realizację konstytucyjnego prawa do wznowienia postępowania – uważa prokurator generalny.
Przypomnijmy, że sprawa ma źródło w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 30 października 2018 r. (sygn. akt K7/15). Uznał on, że art. 115a ustawy o policji (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 161) jest niezgodny z konstytucją w części, w której przewidywał, że ekwiwalent za jeden dzień niewykorzystanego urlopu powinien być liczony wedle stawki 1/30 części miesięcznego uposażenia funkcjonariusza wraz z dodatkami. Wyrok wszedł w życie 6 listopada 2018 r.
Taki ekwiwalent wypłaca się, gdy po zakończeniu stosunku służbowego funkcjonariusz nie będzie mógł skorzystać z dni wolnych od pracy. TK wskazał, że skoro urlop wypoczynkowy jest liczony w dniach roboczych, kwota ekwiwalentu również powinna uwzględniać dni robocze w miesiącu, a nie wszystkie dni kalendarzowe.
Po niemal dwóch latach od orzeczenia trybunału ustawodawca uregulował tę kwestię. Od 1 października 2020 r. obowiązuje specustawa z 14 sierpnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1610). Przyjęto w niej wskaźnik w wysokości 1/21 części miesięcznego uposażenia przysługującego na ostatnio zajmowanym przez funkcjonariusza stanowisku (oprócz policji zmiana ta dotyczyła także Straży Granicznej i Służby Ochrony Państwa).
Problemem okazały się jednak przepisy intertemporalne, a dokładnie art. 9 ust. 1. Zgodnie z nim nowa wysokość ekwiwalentu ma zastosowanie do spraw wszczętych i niezakończonych przed 6 listopada 2018 r. oraz do spraw policjantów zwolnionych ze służby od 6 listopada 2018 r. W pozostałych przypadkach jest on ustalany na zasadach wynikających z przepisów w dotychczasowym brzmieniu (tj. sprzed wyroku TK).
Oznacza to, że zawarte w tym przepisie wyliczenie nie obejmuje spraw zakończonych przed 6 listopada 2018 r. ani też wszczętych po 6 listopada 2018 r. w przypadku policjantów zwolnionych ze służby przed tą datą. Podstawą prawną ustalania ekwiwalentu za niewykorzystany urlop w takich sprawach są dotychczasowe regulacje.
O tym, że może to powodować wątpliwości dotyczące konstytucyjności nowych regulacji, Federacja Związków Zawodowych Służb Mundurowych mówiła jeszcze podczas konsultacji projektu specustawy.
Podobne obiekcje miał też Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku, który wystąpił z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego (postanowienie z 21 stycznia 2021 r., sygn. akt II SA/Bk 866/20). Pisaliśmy o tym w DGP 46/2021 „Policyjne urlopy znów w TK”.
Teraz stanowisko w sprawie przedstawił prokurator generalny jako uczestnik postępowania przed trybunałem. Podzielił on zdanie WSA w Białymstoku, że nie jest możliwe usunięcie podniesionych w pytaniu prawnym zastrzeżeń odnośnie do konstytucyjności art. 9 ust. 1 specustawy przez jego prokonstytucyjną wykładnię. Zaznaczył, że co prawda sądy administracyjne próbowały tak robić, ale efekt był taki, że wykształciły się dwie rozbieżne linie orzecznicze.
Według pierwszej art. 9 ust. 1 zawiera normę oczywiście niekonstytucyjną i z tego powodu nie ma przeszkód do stosowania nowego współczynnika do wszystkich spraw. Druga zakłada, że w sprawach wszczętych po 6 listopada 2018 r. o ekwiwalent za niewykorzystany urlop policjanta zwolnionego ze służby przed tą datą należy stosować zasady wynikające z przepisów dotychczasowych, ale tylko w zakresie, w jakim zachowały walor konstytucyjności. I w konsekwencji obliczać ekwiwalent przez pomnożenie dni niewykorzystanego urlopu przez wysokość wynagrodzenia przysługującego policjantowi za jeden dzień roboczy.
Dlatego zdaniem prokuratora generalnego pytanie prawne jest w tym wypadku zasadne. Co więcej w swoim stanowisku podziela pogląd sądu pytającego. W jego ocenie art. 9 ust. 1 w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie w sprawach wszczętych od 6 listopada 2018 r. (w stosunku do policjantów zwolnionych ze służby przed tą datą) starych przepisów (zawierających niekonstytucyjny wskaźnik), jest niezgodny z art. 190 ust. 4 konstytucji. Całkowicie uniemożliwia bowiem realizację celu konstytucyjnego prawa do wznowienia postępowania, o którym mowa w tym przepisie.
