W przepisach jest mowa o „przedstawicielu pracowników”, z którym trzeba konsultować m.in. zmiany w organizacji pracy i wyposażeniu stanowisk pracy i ocenę ryzyka zawodowego lub szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto w przepisach występuje również przedstawiciel pracowników jako członek zespołu powypadkowego. Czy w każdym z powyższych przypadków może to być ta sama osoba?

Zgodnie z art. 23711a par. 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracodawca – niezależnie od liczby zatrudnianych pracowników – jest zobowiązany do konsultowania z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. Ustawodawca wskazał, że konsultacje dotyczą wszystkich działań związanych z bhp, jedynie dla przykładu wymieniając kilka rodzajów takich działań. W przepisach wykonawczych do działu X k.p. także przewiduje się uprawnienia konsultacyjne pracowników, m.in. w par. 15 ust. 3 rozporządzenia ministra gospodarki i pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, jak również w par. 2 ust. 2 rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Co do zasady stroną reprezentującą pracowników podczas konsultacji przeprowadzanych z pracodawcą jest zakładowa organizacja związkowa lub osoby przez nią wybrane. Jeżeli natomiast została powołana komisja bhp na mocy art. 23712 k.p., a więc u pracodawcy zatrudniającego powyżej 250 pracowników, konsultacje te powinny być przeprowadzane w ramach tej komisji. Zgodnie z art. 23713a k.p. przedstawiciele pracowników, o których mowa powyżej, są wybierani przez zakładowe organizacje związkowe, a jeżeli u pracodawcy takie organizacje nie działają – przez pracowników, w trybie przyjętym w zakładzie pracy.
Przepisy szczególne
W zakładach pracy prowadzących działalność gospodarczą zatrudniających co najmniej 50 pracowników na podstawie ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji pracodawca powinien powołać tzw. radę pracowników, w której skład wchodzą pracownicy wybrani w wyborach zorganizowanych przez pracodawcę. Z radą pracowników pracodawca konsultuje wskazane w tej ustawie kwestie.
Ponadto, jeżeli u pracodawcy nie działa komisja bhp, z przedstawicielami pracowników działającymi w radzie pracowników można konsultować działania związane z bhp. Zarówno komisja bhp, jak i rada pracowników są niezależnymi od siebie organami, które powinny zostać powołane przez pracodawcę, przy spełnieniu określonych w ustawie kryteriów:
  • komisja bhp – zatrudnienie powyżej 250 pracowników,
  • rada pracowników – prowadzenie działalności gospodarczej i zatrudnienie powyżej 50 pracowników.
Jeżeli jednak u pracodawcy funkcjonują obydwa ciała naraz, to konsultacje spraw związanych z bhp powinny się odbywać w ramach komisji bhp.
W zakładach pracy zatrudniających mniej niż 50 osób pracodawca może zwrócić się do pracowników, aby sami wyznaczyli osobę (lub osoby), z którą (którymi) będzie konsultował działania związane z bhp. Gdyby pracownicy nie potrafili sami dojść do porozumienia i wyznaczyć swojego przedstawiciela, pracodawca może skorzystać z przepisów ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji i przeprowadzić wybory, w których pracownicy będą mogli wybrać jednego (lub kilku) ze zgłoszonych uprzednio kandydatów.
Konsultacje, nie decyzja
Liczba przedstawicieli pracowników nie jest limitowana ustawowo, ale nie powinna ona być zbyt duża – nie tylko ze względów organizacyjnych, lecz także dlatego, że pracodawca jest obowiązany do zapłaty tym przedstawicielom wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w konsultacjach.
Prawo pracowników do konsultacji zawiera niejako uprzednie uprawnienie do informacji na temat proponowanych lub podejmowanych działań pracodawcy w sferze bhp. Ponadto konsultacje powinny zapewnić pracownikom prawo do przedstawiania własnych propozycji, w szczególności w zakresie eliminacji lub ograniczenia zagrożeń zawodowych.
Trzeba tu jednak wyraźnie zaznaczyć, że konsultacje z pracownikami nie ograniczają pracodawcy w podjęciu ostatecznych decyzji (obowiązek pracodawcy przeprowadzenia konsultacji jest obowiązkiem tzw. starannego działania, a nie rezultatu).
Powyższe przepisy nie stawiają żadnych przeszkód, aby przedstawicielem pracowników wyznaczonym do konsultacji wszystkich działań związanych z bhp oraz spraw związanych z postępowaniem powypadkowym była jedna i ta sama osoba. ©℗
Podstawa prawna
• art. 23711a par. 1, art. 23712 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
• par. 15 ust. 3 rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1099)
• par. 2 ust. 2 rozporządzenia ministra zdrowia z 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. nr 33, poz. 166; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 1995)
• ustawa 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz.U. nr 79, poz. 550; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 120 poz. 778)