Na jakich zasadach należy przeprowadzić postępowanie powypadkowe w przypadku zleceniobiorcy. Czy pracownik wykonujący pracę przed monitorem zawsze musi być zbadany przez okulistę. Jaki wpływ na świadczenia wypadkowe będzie miało stawienie się w firmie pod wpływem alkoholu. Odpowiadamy w poradni bhp
Osoba zatrudniona w mojej firmie na podstawie umowy zlecenia uległa wypadkowi przy pracy. Czy postępowanie powypadkowe powinno wyglądać tak samo, jak w przypadku osoby pracującej na etacie? Jakie dokumenty należy sporządzić?
Stosownie do postanowień art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: u.u.w.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;
2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Zgodnie z art. 3 ust. 3 pkt 6 u.u.w. za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Sposób i tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy lub – w przypadku umowy zlecenia – rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia. I tak bez względu na to, czy poszkodowany w chwili zdarzenia był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, czy też na podstawie umowy cywilnoprawnej, pracodawca jest obowiązany ustalić okoliczności i przyczyny wypadku oraz sporządzić dokumentację powypadkową (protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku lub kartę wypadku).
Jeśli wypadkowi przy pracy uległa osoba zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej, zleceniodawca powinien:
1) zabezpieczyć miejsca wypadku w sposób pozwalający na odtworzenie jego okoliczności;
2) dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadanie warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
3) wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;
4) zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku;
5) zebrać inne dowody dotyczące wypadku, uznane za niezbędne;
6) powiadomić pisemnie właściwą terenową jednostkę organizacyjną ZUS o wszczęciu postępowania dotyczącego ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, bowiem w postępowaniu powypadkowym może, choć nie musi, uczestniczyć przedstawiciel ZUS.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o nim, należy sporządzić kartę wypadku, której wzór jest określony w załączniku do przywołanego rozporządzenia. Do karty wypadku dołącza się zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności dokumenty sporządzone z oględzin miejsca wypadku, inne dowody dotyczące wypadku uznane za niezbędne do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a także uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w karcie wypadku zgłoszone przez poszkodowanego lub uprawnionego członka rodziny. Jak widać, w takich sytuacjach zleceniodawca nie ma obowiązku powoływania zespołu powypadkowego do ustalania okoliczności i przyczyn danego wypadku, a jedynie powinien sporządzić kartę wypadku przy pracy.
Podstawa prawna
• art. 3 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)
• par. 3, par. 4, par. 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 23 stycznia 2022 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz.U. poz. 223)
• rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. nr 105, poz. 870)
• rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 stycznia 2022 r. w sprawie trybu uznawania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz.U. poz. 223).
Pracownik biurowy został skierowany na badania profilaktyczne, jednak mimo zapisu w skierowaniu o wykonywaniu przez niego pracy przy komputerze powyżej czterech godzin dziennie lekarz medycyny pracy nie wysłał go do okulisty. Czy takie postępowanie jest prawidłowe? Czy w tej sytuacji na pracodawcy ciąży obowiązek refundacji zakupu okularów korekcyjnych? Na jakiej podstawie wydawane są zalecenia dotyczące stosowania okularów do pracy przy komputerze?
Zgodnie z art. 229 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracodawca jest obowiązany na swój koszt zapewnić pracownikom profilaktyczną opiekę lekarską, na którą składają się m.in. badania wstępne dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe. Zgodnie z art. 229 par. 4 k.p. pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Aktem prawnym regulującym zagadnienie pracowniczych badań profilaktycznych jest rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (dalej: r.b.l.p.).
Jednym z najważniejszych obowiązków pracodawcy związanych z badaniami profilaktycznymi jest wydanie skierowania, którego wzór określa załącznik nr 3a do r.b.l.p., a które zgodnie z par. 4 ust. 2 r.b.l.p. powinno zawierać informacje dotyczące m.in. określenia rodzaju badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane. Na ich podstawie lekarz medycyny pracy określa zakres i częstotliwość badania profilaktycznego. Co ważne, 16 grudnia 2020 r. weszła w życie nowelizacja omawianego rozporządzenia, której celem jest optymalizacja dostępności do badań profilaktycznych i racjonalizacji ich przeprowadzania. Polega ona w szczególności na rezygnacji w możliwych przypadkach z obligatoryjnych konsultacji specjalistycznych. Autorzy przepisu uznali bowiem, że lekarze medycyny pracy są przygotowani do samodzielnej oceny podstawowych parametrów objętych badaniami lekarzy specjalistów, co wynika ze zmienionego kilka lat temu programu specjalizacji w zakresie medycyny pracy. Natomiast pozostawiono możliwość kierowania przez lekarza medycyny pracy na specjalistyczne badania konsultacyjne, w zależności od wskazań wynikających z warunków pracy lub stanowiska pracy, wskazując w szczególności na badania lekarskie w zakresie: otolaryngologiczne, neurologiczne, okulistyczne, dermatologiczne, alergologiczne lub psychologiczne.
Odnosząc się do kwestii refundacji okularów korygujących wzrok do pracy przy komputerze, o których mowa w par. 8 ust. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, należy wyjaśnić, że obowiązek ten wciąż pozostaje uzależniony od zalecenia lekarza medycyny pracy. To właśnie ten lekarz ten samodzielnie dokonać oceny ostrości widzenia badanego pracownika lub skierować go na konsultacje specjalistyczne do lekarza okulisty.
W obecnym stanie prawnym lekarz medycyny pracy nie ma obowiązku kierowania badanego pracownika na obligatoryjne konsultacje specjalistyczne do lekarza okulisty, bowiem wymagane badanie może przeprowadzić we własnym zakresie. Postępowanie lekarza było więc prawidłowe.
Podstawa prawna
• art. art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)
• par. 4 ust. 2 rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2067)
• par. 8 ust. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998 r. nr 148, poz. 973)
Pracownik uległ wypadkowi przy pracy, jednak z dokumentacji medycznej potwierdzającej uraz wynika, że w chwili zdarzenia był pod wpływem alkoholu, który, jak się okazało, spożył przed stawieniem się do pracy. Nikt tego nie zauważył i bez przeszkód przystąpił do pracy. Czy takie zdarzenie należy uznać za wypadek przy pracy?
Zgodnie z art. 234 par. 1 kodeksu pracy w razie wypadku przy pracy pracodawca ma obowiązek podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym i ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.
Sposób i tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania określają przepisy rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Przepisy tego aktu wykonawczego zobowiązują pracodawcę do tego, aby po uzyskaniu zawiadomienia o wypadku przy pracy powołał zespół powypadkowy (co do zasady składający się z pracownika służby bhp oraz społecznego inspektora pracy), którego zadaniem jest ustalenie okoliczności i przyczyn danego zdarzenia oraz sporządzenie – nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy według wzoru ustalonego w przepisach rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.
Sporządzona w ten sposób dokumentacja uprawnia poszkodowanego pracownika lub członków jego rodziny do ubiegania się o świadczenia odszkodowawcze z ZUS, których katalog określa art. 6 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z art. 21 ust. 1–2 tej ustawy świadczenia te nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Nie przysługują one również ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Nie ma przy tym znaczenia, czy poszkodowany spożywał alkohol w czasie pracy, czy też stawił się do niej pod jego wpływałem. Mając na uwadze powyższe, sam fakt znajdowania się pod wpływem alkoholu przez poszkodowanego nie przesądza o uznaniu (lub nie) danego zdarzenia za wypadek przy pracy. Ma natomiast wpływ na prawa do ewentualnych świadczeń odszkodowawczych z ubezpieczenia wypadkowego.
Podstawa prawna
• art. 234 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1162)
• art. 21 ust. 1–2 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621
• rozporządzenie Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz.U. nr 105, poz. 870)
• rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 24 maja 2019 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1071)
