Aktualizacja przepisów dotyczących cudzoziemców była bardzo wyczekiwana przez przedsiębiorców, którzy od lat apelują o uproszczenie i przyśpieszenie procedur legalizacji zatrudniania przybywających z zagranicy. Nowelizacja ustawy z 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2354; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 91) weszła w życie 29 stycznia 2022 r., zmieniając przy okazji także kilka innych aktów prawnych. Choć będzie to jedna z najdalej idących w skutkach reform prawa imigracyjnego ostatnich kilku lat, to zmiany te są nadal kroplą w morzu potrzeb.
Bolączką polskich procesów legalizacji pobytu i zatrudnienia cudzoziemców jest przede wszystkim długi czas ich trwania. Postępowanie w sprawie wydania zezwolenia na pracę może trwać kilka miesięcy, a postępowanie w sprawie wydania zezwolenia na pobyt nawet ponad rok. Tę dolegliwość z jednej strony utrwala, a z drugiej czyni dodatkowo dotkliwą inny problem - jest nim nieelastyczny charakter wydawanych zezwoleń, który zmusza cudzoziemców oraz ich polskich pracodawców do wielokrotnego występowania o kolejne zezwolenia, w miarę tego jak cudzoziemiec zmienia pracodawcę lub nawet gdy tylko awansuje na wyższe stanowisko u tego samego pracodawcy.
Zmiany w przepisach, które właśnie weszły w życie, mają służyć rozwiązaniu tych problemów. Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy ich celem jest właśnie m.in. wprowadzenie ułatwień formalnych i skrócenie terminów działania administracji publicznej. Jakkolwiek nowe rozwiązania są krokiem w dobrym kierunku, to w praktyce może się jednak okazać, że są nadal niewystarczające i nie pozwalają pracodawcom na szybkie zatrudnienie cudzoziemca albo zmianę jego stanowiska pracy.
W poradniku omawiamy najważniejsze z perspektywy pracodawców zmiany w procedurze legalizacji zatrudnienia i pobytu pracowników cudzoziemców.
Autorzy poradnika to Karolina Schiffter adwokat, partner, Tomasz Rogala radca prawny, partner, Marcin Snarski prawnik, Maciej zabawa radca prawny, prawnik, Ewa Wysocka prawniczka, Oskar Kwiatkowski prawnik, Aleksander Dżuryło konsultant ds. imigracji, Zofia Pawelec konsultantka ds. imigracji, Katarzyna Wójcik konsultantka ds. imigracji Kancelaria Paruch Chruściel Schiffter Stępień | Littler Global
Kinga Polewka-Włoch radczyni prawna, prawniczka
Postępowanie o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę
Mniej dokumentów, wyższe wynagrodzenie
Nowe przepisy ograniczają liczbę warunków, które należy spełnić, aby cudzoziemiec mógł uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. Najważniejszą zmianą jest rezygnacja z wymogu posiadania miejsca zamieszkania w Polsce. W praktyce oznacza to, że nie jest już konieczne przedstawienie przez cudzoziemca umowy najmu lub aktu notarialnego potwierdzającego własność nieruchomości. Do tej pory wymóg ten sprawiał cudzoziemcom spory kłopot, ponieważ ze względu na długi czas oczekiwania na wydanie decyzji umowy najmu często wygasały przed zakończeniem postępowania, co mogło być powodem do odmowy wydania zezwolenia. Ponadto urzędnicy wymagali często dodatkowych dokumentów, takich jak wydruk z elektronicznej księgi wieczystej lub pełnomocnictwo od osób uprawnionych do podpisu umowy najmy. Rezygnacja z tego wymogu może być znaczącym odciążeniem dla cudzoziemców i urzędów.
Kolejna zmiana dotyczy cudzoziemców, którzy będą podejmować pracę dopiero po uzyskaniu zezwolenia i na tej podstawie będą uzyskiwać ubezpieczenie zdrowotne. W ich przypadku zniesiony został obowiązek potwierdzenia posiadania takiego ubezpieczenia w toku postępowania. Nie dotyczy to jednak cudzoziemców już pracujących w momencie złożenia wniosku o zezwolenie na pobyt i pracę. W ich przypadku przedłożenie dokumentów potwierdzających zgłoszenie do ZUS lub prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego spełniającego wymagania określone w ustawie nadal będzie konieczne. W praktyce ta zmiana nie jest szczególnie doniosła, ponieważ z uwagi na długotrwające postępowania o udzielenie zezwolenia na pobyt i pracę standardową ścieżką zatrudnienia cudzoziemca jest uzyskanie w pierwszej kolejności zezwolenia na pracę bądź oświadczenia o powierzeniu pracy, a nie zezwolenia na pobyt.
Nie jest już także konieczne wykazywanie posiadania stabilnego i regularnego źródła dochodu wystarczającego na pokrycie kosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu (w 2021 r. było to minimum 600 zł netto miesięcznie na osobę w rodzinie lub 776 zł w przypadku osoby samotnie gospodarującej). Ten wymóg został niejako zastąpiony koniecznością otrzymywania przez cudzoziemca wynagrodzenia nie niższego niż minimalne wynagrodzenie, które w 2022 r. wynosi 3010 zł brutto. Warunek minimalnego wynagrodzenia może być o tyle kłopotliwy, że musi być spełniony niezależnie od wymiaru czasu pracy, rodzaju stosunku pracy lub liczby podmiotów powierzających pracę. Jeżeli cudzoziemiec jest równocześnie zatrudniany przez więcej niż jednego pracodawcę na część etatu, to wystarczy, aby suma wynagrodzeń, jakie osiąga, wyniosła co najmniej tyle, ile obowiązujące na dany moment minimalne wynagrodzenie. Jeżeli jednak cudzoziemiec pracuje tylko na część etatu i otrzymuje niższe wynagrodzenie, to nie może ubiegać się o zezwolenie na pobyt i pracę.
Zasady te mają zastosowanie do wniosków złożonych już po wejściu w życie nowych przepisów. Oznacza to, że dla wniosków złożonych przed 29 stycznia 2022 r. obowiązują stare zasady i dla uzyskania pozytywnej decyzji cudzoziemiec np. nadal musi przedłożyć w urzędzie aktualną umowę najmu. przykłady 1, 2 i 3
przykład 1
Prywatne ubezpieczenie zbędne
Ersin, obywatel Turcji, będzie składał wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę 15 lutego 2022 r. Podstawą wniosku ma być praca, którą rozpocznie na rzecz spółki Job-Pol na podstawie otrzymanego zezwolenia. Czy Ersin musi razem z wnioskiem przedłożyć potwierdzenie posiadania prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego?
Nie. Ponieważ wniosek będzie złożony po wejściu nowych przepisów, a cudzoziemiec rozpocznie pracę dopiero po uzyskaniu zezwolenia i z tego tytułu będzie podlegać pod ubezpieczenie zdrowotne, to może on skorzystać z wprowadzonego w ramach omawianej nowelizacji zwolnienia z obowiązku przedłożenia ubezpieczenia zdrowotnego.
przykład 2
Umowa najmu nadal konieczna
Saurabh, obywatel Indii, złożył wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę 30 grudnia 2021 r. Postępowanie jest w toku. Czy musi przedkładać w urzędzie umowę najmu oraz potwierdzenie posiadanego ubezpieczenia zdrowotnego lub prywatnego ubezpieczenia?
Tak. Skoro Saurabh złożył wniosek przed wejściem w życie omawianej nowelizacji (tj. przed 29 stycznia 2022 r.), to nadal musi w toku postępowania przedstawić potwierdzenie posiadania miejsca zamieszkania w Polsce oraz ubezpieczenia zdrowotnego lub prywatnego ubezpieczenia. Niezłożenie powyższych dokumentów może w jego przypadku skutkować wydaniem decyzji negatywnej.
przykład 3
Jakie dokumenty wymagane
Julia, obywatelka Ukrainy, będzie składać wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę 7 lutego 2022 r. Jakie dokumenty powinna złożyć razem z wnioskiem?
Wniosek Julii będzie rozpatrywany zgodnie z nowymi przepisami, które weszły w życie 29 stycznia 2022 r. Zakres wymaganych dokumentów może różnić się w poszczególnych urzędach, jednak standardowo wymagane są w szczególności następujące dokumenty:
• dwa egzemplarze wypełnionego wniosku,
• załącznik nr 1,
• cztery aktualne kolorowe fotografie (zgodne ze szczegółowymi wymogami wynikającymi z przepisów),
• ważny dokument podróży (dwie kserokopie wszystkich zapisanych stron, oryginał do wglądu),
• potwierdzenie wniesienia opłaty skarbowej od wniosku,
• dokumenty potwierdzające okoliczności wskazane we wniosku, w szczególności informację starosty (jeśli konieczna),
• rozliczenie podatkowe np. PIT składany do urzędu skarbowego,
• zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach,
• dokumenty potwierdzające posiadanie przez podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi środków finansowych lub źródeł dochodu niezbędnych do pokrycia zobowiązań wynikających z powierzenia pracy cudzoziemcowi oraz potwierdzających prowadzenie rzeczywistej działalności,
• dokument potwierdzający, że będzie otrzymywała przynajmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (3010 zł brutto), np. umowę o pracę,
• dokumenty potwierdzające posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego lub pokrycie przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (chyba że rozpocznie zatrudnienie dopiero po otrzymaniu zezwolenia i będzie ubezpieczona na tej podstawie).
Julia nie będzie natomiast musiała przedkładać umowy najmu ani innego dokumentu potwierdzającego miejsce zamieszkania w Polsce (co byłoby konieczne, gdyby składała wniosek przed wejściem w życie nowych przepisów). Należy mieć na względzie, że urząd ma prawo w toku postępowania żądać przedłożenia dodatkowych dokumentów, w zależności od potrzeb i własnego uznania.
Przedstawione powyżej zmiany nie mają zastosowania do zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (z art. 127 ustawy o cudzoziemcach), czyli tzw. Niebieskiej Karty UE, a wyłącznie do „zwykłego” zezwolenia na pobyt i pracę.
• W jaki sposób określić, czy cudzoziemiec złożył wniosek o zezwolenie na pobyt i pracę do właściwego urzędu, skoro nie musi on już przedkładać żadnych dokumentów na potwierdzenie miejsca zamieszkania?
Urzędem wojewódzkim właściwym do rozpatrywania wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę nadal pozostaje urząd właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca. We wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę cudzoziemiec nadal musi wskazać rzeczywisty adres pobytu, na podstawie którego oceniana będzie właściwość urzędu. W razie wątpliwości urząd nadal będzie mógł zobowiązać cudzoziemca do potwierdzenia miejsca pobytu lub zlecić funkcjonariuszom Straż Granicznej przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, czyli sprawdzenia lokalu, w którym zamieszkuje cudzoziemiec.
• Czy do toczącego się postępowania o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę trzeba będzie dokładać dokumenty potwierdzające posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego ważnego co najmniej trzy miesiące od dnia wydania decyzji?
Tak, jeżeli postępowanie zostało wszczęte przed wejściem w życie nowych przepisów, to jest przed 29 stycznia 2022 r., należy przedstawić dokumenty z ZUS lub prywatne ubezpieczenie zdrowotne na dotychczasowych zasadach. Oznacza to, że cudzoziemiec, który ma wniosek w toku, musi przedłożyć ww. dokumenty, nawet jeśli planuje rozpocząć pracę dopiero po uzyskaniu zezwolenia. Jedynie w postępowaniach wszczętych po wejściu w życie nowych przepisów w przypadku cudzoziemców, którzy nie rozpoczęli pracy stanowiącej podstawę ubiegania się o zezwolenie, ale zrobią to po uzyskaniu zezwolenia i na tej podstawie będą posiadać obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, przedstawianie potwierdzenia posiadania ubezpieczenia nie jest konieczne.
• Czy jeśli cudzoziemiec ma kilku pracodawców, to każdy z nich musi zapewnić mu wynagrodzenie nie niższe niż minimalne, niezależnie od wymiaru etatu?
Nie, wynagrodzenie może być sumowane z kilku stosunków pracy. Cudzoziemiec może wykazać wykonywanie pracy na rzecz dwóch lub więcej pracodawców, np. w niepełnym wymiarze czasu pracy, i wówczas wystarczy, że łączna wartość wynagrodzeń wynosi co najmniej tyle, ile wymagane minimalne wynagrodzenie.
• Czy cudzoziemiec, który złożył wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, a w trakcie trwania postępowania chce przekwalifikować wniosek na zezwolenie na pobyt w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, również jest zwolniony z obowiązku przedstawienia m.in. umowy najmu?
Nie. Co prawda, nie wszystkie urzędy wymagają, aby do wniosku o wydanie Niebieskiej Karty UE dołączana była umowa najmu, ale w momencie wystąpienia o przekwalifikowanie wniosku należy uzupełnić wszystkie brakujące dokumenty niezbędne do uzyskania Niebieskiej Karty UE, w tym także, jeśli dany urząd tego wymaga, umowę najmu. Nowe wymogi omówione powyżej nie dotyczą bowiem procedury uzyskania Niebieskiej Karty UE.
pouczenia elektroniczne - nowa forma kontaktów z urzędem
Kolejną istotną zmianą jest wprowadzenie nowej dopuszczalnej formy kontaktów z urzędem. Chodzi konkretnie o przekazywanie przez urząd pouczeń o zasadach i trybie postępowania oraz o przysługujących cudzoziemcowi prawach i ciążących na nim obowiązkach. Na podstawie nowych przepisów, jeżeli cudzoziemiec wyrazi na to pisemną zgodę, możliwe jest przekazanie mu takiego pouczenia w formie elektronicznej. Komunikacja w takim przypadku będzie odbywać się na wskazany przez cudzoziemca adres e-mail lub za pośrednictwem wskazanej przez urząd strony internetowej. Pouczenie powinno być przekazane cudzoziemcowi w języku dla niego zrozumiałym. Celem wprowadzenia możliwości przesyłania pouczenia w formie elektronicznej jest z jednej strony usprawnienie procedury, a z drugiej strony chęć obniżenia kosztów działania urzędów. przykład 4
przykład 4
Pouczenie tylko e-mailowo
Juan, obywatel Meksyku, wyraził zgodę jedynie na pouczenie w drodze e-mailowej i wskazał w tym celu swój adres. Czy urząd może zamiast tego przesłać mu pouczenie za pośrednictwem wskazanej strony internetowej?
Nie. Cudzoziemiec ma prawo wyrazić zgodę na pisemne doręczanie pouczeń tylko w jednej wybranej przez siebie formie (np. tylko e-mailowo) i preferencja cudzoziemca jest w tym zakresie wiążąca dla urzędu.
• Czy od momentu wejścia w życie nowych przepisów wszystkie pouczenia będą przekazywane cudzoziemcom w formie elektronicznej?
Nie. Z omawianego rozwiązania urząd może skorzystać tylko wtedy, gdy cudzoziemiec uprzednio wyrazi na to zgodę. Zgoda musi być wyrażona w formie pisemnej i może zostać złożona jednocześnie z wnioskiem lub później.
• Czy w przypadku wniosków złożonych przed wejściem w życie nowych przepisów urząd będzie mógł korzystać z pouczenia elektronicznego?
Tak, ale oczywiście pod warunkiem, że cudzoziemiec wyrazi na to pisemną zgodę. Omawiane zasady znajdują bowiem zastosowanie także do postępowań wszczętych i niezakończonych do dnia wejścia w życie nowych przepisów.
zmiany w terminach
Jedną z najczęściej komentowanych zmian wprowadzanych przez nowe przepisy jest określenie w art. 112a oraz art. 210, które zostały dodane do ustawy o cudzoziemcach, terminów wydania decyzji w sprawie udzielenia zezwolenia na pobyt. W założeniu rozwiązanie to ma zmotywować urzędy do sprawniejszego rozpoznawania wniosków oraz dać cudzoziemcom chociaż orientacyjną informację co do możliwego czasu oczekiwania. W praktyce omawiana zmiana może jednak niestety nie mieć aż tak dużego znaczenia.
Nowelizacja wskazuje następujące terminy dla urzędów na załatwienie sprawy:
- 60 dni - na wydanie zezwolenia na pobyt czasowy;
- 6 miesięcy - na wydanie zezwolenia na pobyt stały bądź zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE.
Terminy te biegną od dnia, w którym cudzoziemiec:
- wniosek złożył osobiście,
- stawił się na wezwanie w celu osobistego stawiennictwa po złożeniu wniosku lub uzupełnił braki formalne albo termin na uzupełnienie tych braków upłynął,
- przedstawił wszystkie wymagane dokumenty albo upłynął termin na ich dostarczenie
‒ a konkretnie od dnia, w którym wystąpiło ostatnie z tych zdarzeń.
Termin na wydanie decyzji w postępowaniu odwoławczym wynosi z kolei 90 dni. Liczony jest od momentu złożenia odwołania.
Dotychczas w tym zakresie zastosowanie znajdywały przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którymi wnioski powinny były być rozpoznawane w ciągu miesiąca, a w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej - w ciągu dwóch miesięcy. Okazuje się zatem, że terminy wcale nie zostały skrócone. Warto też pamiętać, że terminy te są dla urzędów tylko instrukcyjne (podobnie jak dotychczas obowiązujące, ogólne terminy rozpoznawania spraw administracyjnych). Zatem w praktyce, jeżeli duże obłożenie urzędów wojewódzkich w sprawach administracyjnych będzie się utrzymywać, wprowadzenie nowych terminów może mieć niewielki wpływ na rzeczywistą długość postępowania. Liczymy jednak na to, że z biegiem czasu rozpoznawanie wniosków faktycznie zostanie usprawnione na tyle, że cudzoziemcy nie będą czekać na rozstrzygniecie ich spraw dłużej, niż wynika to z powyższych terminów. przykład 5
przykład 5
Jaki termin dla urzędu
Martin, obywatel Peru, złoży 28 lutego 2022 r. wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, który będzie zawierał braki. Jaki termin powinien dostać na ich uzupełnienie? Zakładając, że uzupełni wszystkie braki do 10 marca 2022 r., do kiedy urząd powinien wydać decyzję w jego sprawie?
Urząd powinien wyznaczyć Martinowi na uzupełnienie braków formalnych termin nie krótszy niż 14 dni, liczony od dnia doręczenia wezwania. Jeśli wszystkie wymagane dokumenty zostaną przez Martina uzupełnione w wyznaczonym terminie, to urząd powinien wydać decyzję w terminie dwóch miesięcy od dnia uzupełnienia dokumentów. Jeśli będzie to 10 marca 2022 r., to urząd powinien wydać decyzję do 10 maja 2022 r. Należy jednak pamiętać, że jest to dla urzędu termin instrukcyjny.
• Czy jeśli cudzoziemiec po wejściu w życie nowych przepisów złoży wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy pocztą, to może być pewny, że jego wniosek będzie rozpatrzony w ciągu dwóch miesięcy od tego momentu?
Nie. Po pierwsze, jeżeli wniosek będzie zawierał jakiekolwiek braki formalne lub będzie niekompletny, to termin dwóch miesięcy na wydanie decyzji będzie biegł dopiero od momentu uzupełnienia braków formalnych oraz przedstawienia wszystkich niezbędnych dokumentów. Po drugie, jak wskazywaliśmy powyżej, terminy wskazane w ustawie to terminy instrukcyjne, co oznacza, że w przypadku ich niedochowania urząd nie poniesie z tego tytułu konsekwencji (o ile przekroczenie terminów nie będzie rażące i będzie wynikiem uzasadnionych okoliczności). Po trzecie, długość trwania postępowania z pewnością nie zmieni się z dnia na dzień, więc biorąc pod uwagę, że w zależności od lokalizacji obecnie postępowania zezwoleniowe trwają od sześciu miesięcy do nawet dwóch lat, na razie należy się spodziewać, że czas rozpatrywania wniosków także po wejście w życiu nowelizacji będzie podobny.
• Czy termin 60-dniowy obowiązuje w przypadku każdego rodzaju wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt?
Nie, termin ten obowiązuje jedynie w przypadku wniosków o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy (każdego rodzaju, np. zezwolenia na pobyt i pracę, Niebieskiej Karty UE, zezwolenia na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach, połączenia z rodziną itd.). Z kolei przy składaniu wniosków o wydanie zezwoleń na pobyt stały lub rezydenta długoterminowego UE termin na zakończenie postępowania został ustalony na sześć miesięcy.
Łatwiejsza zmiana pracodawcy lub stanowiska
zmiana pracodawcy lub stanowiska na zasadach sprzed 29 stycznia 2022 r.
Cudzoziemcy mieszkający i pracujący w Polsce przez pierwszy rok pobytu najczęściej pracują na podstawie zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Następnie uzyskują z reguły jeden z dwóch rodzajów zezwolenia na pobyt czasowy - zezwolenie na pobyt i pracę lub zezwolenie na pobyt w celu wykonywania pracy wymagającej wysokich kwalifikacji, czyli Niebieską Kartę UE - które służą im aż do czasu, gdy mogą ubiegać się o długoterminowe prawo pobytu, takie jak zezwolenie na pobyt stały.
Wszystkie powyższe dokumenty (tzn. oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy, zezwolenie na pracę i dwa rodzaje zezwoleń na pobyt czasowy) w swojej treści określają m.in. konkretnego pracodawcę i konkretne stanowisko, na którym cudzoziemiec ma prawo pracować. W konsekwencji na gruncie poprzednich przepisów, jeśli cudzoziemiec chciał podjąć pracę u innego pracodawcy lub na innym stanowisku niż wskazane w posiadanej podstawie prawa do pracy, to (z pewnymi wyjątkami, gdy należał do którejś z kategorii cudzoziemców zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, np. jako absolwent polskich studiów stacjonarnych) nie mógł tego zrobić bez dopełnienia odpowiednich formalności imigracyjnych.
Niebieska Karta UE od lat stanowi pewien wyłom od powyższej zasady - jej posiadacz, zamiast występować o zupełnie nowy dokument, może wystąpić do urzędu o zmianę już wydanego zezwolenia poprzez wskazanie w nim nowego pracodawcy lub nowego stanowiska (zmiana raz wydanego zezwolenia wymaga mniej dokumentów i następuje nieco szybciej niż uzyskanie zupełnie nowego zezwolenia). Po dwóch latach pracy na podstawie Niebieskiej Karty UE może zaś zmienić stanowisko lub pracodawcę bez uprzedniego uzyskiwania jakiejkolwiek decyzji urzędu (ma jedynie obowiązek złożyć do urzędu odpowiednie zawiadomienie oraz - choć w tej kwestii istnieją rozbieżne poglądy - następczo wystąpić o zmianę Niebieskiej Karty UE, aby dostosować ją do nowych warunków pracy).
W przypadku zezwolenia na pobyt i pracę ta elastyczność była na gruncie przepisów obowiązujących przed 29 stycznia 2022 r. bardzo ograniczona. Nie istniał tryb zmiany istniejącego zezwolenia na pobyt i pracę w razie chęci podjęcia przez cudzoziemca pracy u nowego pracodawcy. Dlatego cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pobyt i pracę, który chciał zmienić pracodawcę, musiał uzyskać zupełnie nowy dokument uprawniający go do pracy u nowego pracodawcy. W praktyce, aby zmiana pracy mogła nastąpić w rozsądnym terminie, nowy pracodawca musiał uzyskać dodatkowe zezwolenie na pracę, a sam cudzoziemiec rozpoczynał długotrwały proces uzyskania nowego zezwolenia na pobyt i pracę równolegle. Jeśli chodzi o zmianę stanowiska, to zezwolenie na pobyt i pracę już na gruncie dotychczasowych przepisów można było zmienić decyzją urzędu poprzez wpisanie nowego stanowiska. Do czasu zatwierdzenia przez urząd tej zmiany (lub uzyskania osobnego dokumentu uprawniającego do pracy na nowym stanowisku) cudzoziemiec musiał jednak cierpliwie trwać przy dotychczasowym stanowisku.
W przypadku oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy i zezwoleń na pracę na gruncie przepisów obowiązujących przed 29 stycznia 2022 r. elastyczności nie było wcale - definitywna zmiana stanowiska lub przejście do innej firmy wymagało uzyskania zupełnie nowego dokumentu.
Nowelizacja przepisów obowiązująca od 29 stycznia 2022 r. wprowadziła kilka nowych wyłomów w dotychczasowym rygorystycznym systemie wymagającym ubiegania się o kolejne decyzje urzędów w razie wszelkich zmian stanowiska lub pracodawcy.
zmiana zezwolenia w razie zmiany pracodawcy
Najwięcej zmian dotyczy zezwolenia na pobyt i pracę. Możliwość zmiany raz wydanego zezwolenia na pobyt i pracę decyzją urzędu została wprowadzona także w razie zamiaru podjęcia przez cudzoziemca pracy u innego pracodawcy niż wskazany w pierwotnym zezwoleniu (jak wskazano wyżej - przed wejściem w życie nowelizacji zmiana zezwolenia na pobyt i pracę była możliwa tylko w celu zmiany warunków pracy, w tym stanowiska, u tego samego pracodawcy).
Tryb zmiany zezwolenia na pobyt i pracę poprzez wpisanie nowego pracodawcy został uregulowany podobnie (choć nie identycznie) jak analogiczny tryb dostępny już wcześniej w przypadku Niebieskiej Karty UE. Tak jak w przypadku wniosku o zmianę Niebieskiej Karty UE, urząd rozpatrujący wniosek o zmianę zezwolenia na pobyt i pracę będzie sprawdzać spełnienie większości przesłanek, od których zależało wydanie pierwotnego zezwolenia. W szczególności będzie wymagać przedłożenia informacji starosty potwierdzającej, że nowy pracodawca nie mógł znaleźć na miejsce cudzoziemca żadnego kandydata spośród osób zarejestrowanych w polskich rejestrach bezrobotnych (chyba że w danej sprawie będzie mieć zastosowanie jeden z licznych wyjątków od obowiązku przedłożenia informacji starosty, np. z uwagi na to, że chodzi o jeden z zawodów deficytowych). Ponadto będzie weryfikować, czy cudzoziemiec dopełnił obowiązku zawiadomienia urzędu o zakończeniu pracy u poprzedniego pracodawcy w terminie 15 dni od zakończenia tej pracy (lub złożył wniosek o zmianę zezwolenia na pobyt z zachowaniem tego terminu).
Inaczej niż w przypadku zmiany Niebieskiej Karty UE, wpisanie nowego pracodawcy w zezwoleniu na pobyt i pracę zostało uzależnione dodatkowo od potwierdzenia we wniosku (a konkretnie w załączniku podpisanym przez nowego pracodawcę), że cudzoziemiec nie zamierza wykonywać pracy u nowego pracodawcy w okresie krótszym niż okres ważności zmienianego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. W praktyce oznacza to, że cudzoziemiec, któremu np. zostały jeszcze dwa lata ważności zezwolenia na pobyt i pracę, uzyska zmianę posiadanego zezwolenia na pobyt i pracę przez wpisanie nowego pracodawcy tylko wtedy, gdy pracodawca ten zgodzi się zadeklarować, że chce go zatrudnić co najmniej na te dwa pozostałe lata (lub np. na czas nieokreślony).
Ponadto, inaczej niż w przypadku postępowania o zmianę Niebieskiej Karty UE, urząd rozpatrujący wniosek o wpisanie nowego pracodawcy w zezwoleniu na pobyt i pracę będzie staranniej przyglądać się nowemu pracodawcy. Po pierwsze, urząd będzie wymagać przedłożenia odpowiedniego oświadczenia podpisanego przez nowego pracodawcę, potwierdzającego, że pracodawca ten spełnia wymogi niekaralności za czyny zabronione związane z zatrudnianiem pracowników. Po drugie, urząd może badać, czy nowy pracodawca faktycznie posiada środki na zatrudnienie cudzoziemca i czy prowadzi rzeczywistą działalność, a w razie negatywnych ustaleń w tym zakresie może odmówić zmiany zezwolenia na pobyt i pracę. W przypadku Niebieskiej Karty UE wymóg przedłożenia oświadczenia o niekaralności pracodawcy niezmiennie obowiązuje tylko przy wniosku o nowe zezwolenie, natomiast nie dotyczy wniosku o zmianę zezwolenia przez wpisanie nowego pracodawcy. Możliwość wydania odmownej decyzji w razie ustalenia, że pracodawca nie posiada środków lub nie prowadzi rzeczywistej działalności, na gruncie przepisów o Niebieskiej Karcie UE w ogóle zaś nie występuje. Wydaje się, że w obu przypadkach taki kształt regulacji o Niebieskiej Karcie UE to raczej niedopatrzenie ustawodawcy niż celowe rozwiązanie.
Co więcej, odmiennie niż w przypadku postępowania o zmianę Niebieskiej Karty UE (przy czym tym razem korzystniej dla cudzoziemca), urząd rozpatrujący wniosek o wpisanie nowego pracodawcy w zezwoleniu na pobyt i pracę nie będzie badał, ile razy cudzoziemiec zmieniał pracę i jak długo pozostawał bez pracy w okresie ważności posiadanego zezwolenia (w przypadku Niebieskiej Karty UE przekroczenie pewnych limitów pozostawania bez pracy wyklucza możliwość uzyskania jej zmiany).
Ostatnią różnicą postępowania o wpisanie nowego pracodawcy w zezwoleniu na pobyt i pracę w porównaniu do postępowania o zmianę Niebieskiej Karty UE jest to, że do wniosku o wpisanie nowego pracodawcy w zezwoleniu na pobyt i pracę przewidziano specjalny formularz (według wzoru ustalonego osobnym rozporządzeniem). Do zmiany Niebieskiej Karty UE nie przewidziano formularza - występuje się o nią zwykłym pismem.
Nowy tryb zmiany zezwolenia na pobyt i pracę przez wpisanie nowego pracodawcy można ocenić jako pozytywną zmianę z punktu widzenia cudzoziemców posiadających ten rodzaj zezwolenia. W razie zmiany pracodawcy cudzoziemcy ci nie będą zmuszeni przechodzić kolejny raz przez uciążliwy proces uzyskiwania nowego zezwolenia na pobyt (choć zachowają tę możliwość) - wystarczy, że uzyskają zmianę istniejącego zezwolenia. Nie jest to jednak rewolucyjne ułatwienie. Jakkolwiek postępowanie w sprawie zmiany istniejącego zezwolenia na pobyt najprawdopodobniej będzie trwać znacznie krócej niż postępowanie w sprawie wydania nowego zezwolenia na pobyt, to należy się liczyć z tym, że i tak może to zająć parę miesięcy. Zmiana zezwolenia na pobyt i pracę przez wpisanie nowego pracodawcy raczej nie stanie się więc wygodnym instrumentem pozwalającym cudzoziemcowi na szybką zmianę pracy bez dodatkowych formalności. Do szybkiej zmiany pracy prawdopodobnie i tak będzie potrzebne równoległe wystąpienie o dodatkowy dokument uprawniający do wykonywania pracy, np. zezwolenie na pracę lub (w przypadku obywateli sześciu uprawnionych krajów: Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji, Ukrainy) oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Wartość nowego trybu dla cudzoziemców leży więc przede wszystkim w tym, że zmiana zezwolenia na pobyt nie będzie wymagać żadnych osobistych wizyt w urzędzie (w celu składania odcisków palców lub odbierania karty pobytu) - wszystko będzie można załatwić listownie.
Z perspektywy cudzoziemców, którzy nie mają jeszcze zezwolenia na pobyt, a dopiero zamierzają o takie wystąpić (np. stosunkowo niedawno przyjechali do Polski i wciąż przebywają tu na podstawie wizy udzielonej im przed podróżą do Polski przez polski konsulat), wprowadzenie nowego trybu zmiany zezwolenia na pobyt i pracę może być argumentem na rzecz rezygnacji z ubiegania się o popularną Niebieską Kartę UE i w zamian wystąpienia o zezwolenie na pobyt i pracę. Zezwolenie na pobyt i pracę łatwiej uzyskać (np. nie trzeba dokumentować wyższych kwalifikacji zawodowych, jak w przypadku Niebieskiej Karty UE), a jedna z jego wad na tle Niebieskiej Karty UE, czyli brak elastyczności na wypadek zamiaru zmiany pracodawcy, po zmianie przepisów wyraźnie blednie.
Oceniając wprowadzenie nowego trybu zmiany zezwolenia na pobyt i pracę przez wpisanie nowego pracodawcy z punktu widzenia samych polskich pracodawców, będzie ono miało nieduże znaczenie. Oczywiście zatrudnienie cudzoziemca już mającego zezwolenie na pobyt i pracę może wydawać się teraz łatwiejsze - jedną z prowadzących do niego ścieżek jest teraz zmiana zezwolenia na pobyt i pracę poprzez wpisanie nowego pracodawcy, która to ścieżka wcześniej nie była dostępna. Jednak, jak wskazano wyżej, ta nowa ścieżka, choć krótsza i łatwiejsza do pokonania niż uzyskanie zupełnie nowego zezwolenia na pobyt i pracę, prawdopodobnie i tak będzie zbyt długotrwała na potrzeby polskich pracodawców. W konsekwencji pracodawca chcący szybko zatrudnić cudzoziemca mającego zezwolenie na pobyt i pracę dla innego pracodawcy i tak będzie musiał liczyć się z koniecznością uzyskania dodatkowego dokumentu uprawniającego cudzoziemca do wykonywania pracy, np. zezwolenia na pracę lub (w przypadku obywateli sześciu uprawnionych krajów) oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi. Z innej strony należy dostrzec, że część cudzoziemców, którzy na gruncie dotychczasowych przepisów byli zmuszeni występować o nowe zezwolenie na pobyt i pracę w związku ze zmianą pracy, teraz będzie uruchamiać mniej pracochłonne postępowania o zmianę istniejącego zezwolenia na pobyt i pracę. To może przełożyć się na odciążenie urzędów i w konsekwencji zmniejszenie opóźnień w innych sprawach. Zmniejszenie opóźnień byłoby zaś z korzyścią dla wszystkich.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że żadnych dodatkowych ułatwień w zakresie możliwości zmieniania warunków wydanego zezwolenia dodatkową decyzją urzędu nie wprowadzono w stosunku do innych dokumentów niż zezwolenie na pobyt i pracę. W szczególności nie zostały zmienione przepisy dotyczące Niebieskiej Karty UE, zezwolenia na pracę czy oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy (jakkolwiek co do każdego z tych dokumentów nowelizacja wprowadziła mniejsze lub większe zmiany w innych aspektach). przykład 6
przykład 6
Dwie możliwości
Spółka Jan-War chciałaby zatrudnić na stanowisku kasjera obywatela Ukrainy przebywającego w Polsce na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wydanego dla innej firmy. Jakich formalności powinna dopełnić?
Istnieją dwie drogi. Pierwsza zakłada uzyskanie przez spółkę Jan-War oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Jest to najszybsza droga legalizacji pracy cudzoziemca. Po uzyskaniu oświadczenia obywatel Ukrainy będzie mógł rozpocząć pracę dla spółki Jan-War. Będzie musiał jednak dodatkowo poinformować urząd o zmianie pracodawcy i wystąpić o zmianę swojej obecnej decyzji pobytowej, gdyż decyzja wskazuje poprzedniego pracodawcę. Alternatywnie cudzoziemiec może tylko złożyć wniosek o zmianę swojej decyzji pobytowej, ale będzie mógł rozpocząć pracę dopiero po uzyskaniu od wojewody zmienionej decyzji. Procedura ta może potrwać nawet kilka miesięcy.
• W jakim terminie wojewoda powinien wydać decyzję o zmianę dotychczasowego zezwolenia na pobyt i pracę?
Przepisy nie wskazują wprost terminu, w którym powinna zostać wydana decyzja zmieniająca dotychczasowe zezwolenie na pobyt i pracę. Wydaje się zatem, że powinno się stosować w drodze analogii przepisy, które dotyczą wydania samego zezwolenia na pobyt i pracę, tj. obecnie 60 dni. Z praktyki wynika jednak, że terminy te nie są przestrzegane przez urzędy, gdyż mają jedynie charakter instrukcyjny. W praktyce czas oczekiwania na zmienioną decyzję może wynosić kilka miesięcy.
• Czy został zdefiniowany termin na złożenie wniosku o wydanie zmiany do decyzji po zmianie pracodawcy?
Nie, ustawa nie precyzuje takiego terminu. Sprecyzowany jest jedynie termin na poinformowanie urzędu o zakończeniu pracy ‒ 15 dni roboczych od momentu zakończenia pracy dla poprzedniego pracodawcy.
zmiana stanowiska bez zmiany zezwolenia
Kolejną ważną zmianą wprowadzoną od 29 stycznia 2022 r. jest dopuszczenie możliwości podjęcia przez cudzoziemca pracy na stanowisku innym niż wskazane w posiadanym zezwoleniu bez dopełnienia jakichkolwiek formalności imigracyjnych. Takie rozwiązanie przewidziano w przypadku posiadaczy zezwolenia na pobyt i pracę oraz w przypadku posiadaczy zezwolenia na pracę. Jak wskazano wyżej, uprzednio w przypadku posiadaczy zezwolenia na pobyt i pracę do zmiany stanowiska niezbędne było uzyskanie formalnej zmiany zezwolenia na pobyt i pracę, a w przypadku posiadaczy zezwoleń na pracę konieczne było uzyskanie zupełnie nowego dokumentu.
Możliwość podjęcia pracy na zmienionym stanowisku na gruncie nowych przepisów została jednak obwarowana istotnym zastrzeżeniem - zarówno w przypadku posiadaczy zezwolenia na pobyt i pracę, jak i w przypadku posiadaczy zezwolenia na pracę taka zmiana stanowiska jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy niezmieniony pozostanie zakres obowiązków cudzoziemca. Rozwiązanie to budzi wątpliwości i w praktyce należy podchodzić do niego ostrożnie. Wydaje się, że możliwość zmiany stanowiska bez dopełnienia jakichkolwiek formalności będzie niekwestionowana tylko w kilku przypadkach, w tym awansu cudzoziemca na stanowisko analogiczne do zajmowanego uprzednio, a różniące się jedynie starszeństwem. Można w ten sposób np. awansować cudzoziemca ze stanowiska specjalisty ds. kadrowych na stanowisko starszego specjalisty ds. kadrowych, o ile na nowym stanowisku będzie zajmować się takimi samymi zadaniami co na poprzednim stanowisku. Nie będzie też konieczne uzyskanie nowego zezwolenia, jeżeli zmiana stanowiska stanowi tylko zmianę nazwy, np. ze specjalisty ds. kadrowych na specjalistę ds. HR. Jeśli jednak zmiana stanowiska będzie pociągać za sobą jakąś zmianę w zakresie obowiązków (np. samodzielne zadania pracownika zostaną rozszerzone o sprawowanie jakichś funkcji kierowniczych lub nadzór nad młodszymi kolegami), to dopuszczalność sprawowania przez cudzoziemca tego stanowiska bez uzyskania uprzednio odpowiedniej decyzji urzędu może zostać podważona.
Mimo wątpliwości co do tego, w jakim zakresie korzystanie z możliwości swobodnej zmiany stanowiska będzie bezpieczne, omawiane uelastycznienie zezwoleń na pracę i zezwoleń na pobyt należy ocenić pozytywnie - z punktu widzenia zarówno pracodawców, jak i samych cudzoziemców.
Ponadto obecnie w przypadku zezwolenia na pobyt i pracę oraz w przypadku zezwolenia na pracę dopuszczone zostało podwyższenie wymiaru czasu pracy cudzoziemca (z zastrzeżeniem proporcjonalnego podniesienia jego wynagrodzenia) bez konieczności dopełniania jakichkolwiek formalności imigracyjnych. Wcześniej w przypadku posiadaczy zezwolenia na pobyt i pracę zmiana wymiaru czasu pracy wymagała uprzedniego uzyskania formalnej zmiany zezwolenia na pobyt i pracę. W przypadku posiadaczy zezwolenia na pracę zmiana wymiaru czasu pracy nie była możliwa (z pewnymi wyjątkami) bez uzyskania nowego zezwolenia. Jest to korzystna zmiana - z perspektywy zarówno pracodawców, jak i cudzoziemców.
Niestety, nowych rozwiązań w zakresie możliwości zmiany warunków zatrudnienia cudzoziemca bez konieczności dopełniania dodatkowych formalności imigracyjnych nie wprowadzono w odniesieniu do posiadaczy Niebieskiej Karty UE oraz oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy. Oznacza to, że obecnie zmiana stanowiska przy zachowaniu niezmienionego zakresu obowiązków jest od strony formalności imigracyjnych łatwiejsza w przypadku posiadacza zezwolenia na pobyt i pracę niż w przypadku posiadacza Niebieskiej Karty UE. Posiadacz Niebieskiej Karty UE przez pierwsze dwa lata jej posiadania do zmiany stanowiska, nawet przy niezmienionym zakresie obowiązków, potrzebuje uprzedniej decyzji urzędu zmieniającej jego Niebieską Kartę UE. Po upływie dwóch lat może zmienić stanowisko (także ze zmianą zakresu obowiązków) bez dopełnienia jakichkolwiek uprzednich formalności, ale powinien pamiętać o obowiązku zawiadomienia o takiej zmianie urzędu w terminie 15 dni roboczych. To porównanie warunków zezwolenia na pobyt i pracę i Niebieskiej Karty UE może przemawiać na korzyść aplikowania o zezwolenie na pobyt i pracę zamiast aplikowania o Niebieską Kartę UE w przypadku cudzoziemców, którzy stoją przed takim wyborem - oceniając z perspektywy zarówno samych cudzoziemców, jak i pracodawcy, który zapewnia cudzoziemcowi wsparcie przy dopełnieniu formalności związanych z legalizacją pobytu w Polsce.
Brak możliwości swobodnej zmiany stanowiska w przypadku cudzoziemca pracującego na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy może z kolei stanowić w niektórych sytuacjach jeden z argumentów na rzecz uzyskiwania przez pracodawców zezwoleń na pracę zamiast oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy nawet w przypadku tych cudzoziemców z krajów, do których oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy ma zastosowanie. Mimo radykalnych zmian na korzyść pracodawców, jakie nowelizacja przepisów wprowadziła w odniesieniu do oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy (tj. wydłużenia maksymalnego okresu ważności oświadczeń do 24 miesięcy i zlikwidowania okresu karencji po wykorzystaniu maksymalnego okresu ważności oświadczenia), wybór między oświadczeniem a zezwoleniem na pracę pozostaje nieoczywisty. przykłady 7 i 8
przykład 7
Zmiana nazwy
Dział personalny spółki Jan-Pol jest w trakcie opracowywania nowego systemu awansów w firmie. W trakcie prac zauważono, że w nazewnictwie stanowisk w spółce panuje pewien chaos i są pracownicy, którzy wykonując takie same obowiązki, mają różne nazwy stanowisk. Dział kadr chciałby uporządkować tę kwestię i zmienić nazwy stanowisk pracowników, by je ujednolicić. Czy taka zmiana wymaga jakichkolwiek formalności imigracyjnych?
W opisanej sytuacji zmiana dokumentów legalizujących zatrudnienie nie będzie wymagana, jeżeli pracownicy świadczą pracę na podstawie zezwolenia na pracę lub jednolitego zezwolenia na pobyt i pracę. Wówczas będą beneficjentami nowej regulacji, która zezwala na zatrudnianie cudzoziemców bez nowego zezwolenia lub zmiany do decyzji, jeżeli zmianie ulega wyłącznie nazwa stanowiska bez zmiany w obrębie zakresu obowiązków. Jeżeli jednak którykolwiek z pracowników świadczy pracę na podstawie Niebieskiej Karty UE, to konieczne będzie uzyskanie nowego zezwolenia i/lub zmiany do decyzji, zanim w umowie o pracę zostanie zmieniona nazwa stanowiska.
przykład 8
Awans cudzoziemca
Spółka Jan-Pol zatrudnia cudzoziemca na stanowisku eksperta ds. księgowości. Spółka chce awansować cudzoziemca na stanowisko starszego eksperta ds. księgowości. Na nowym stanowisku cudzoziemiec zachowa swoje wszystkie dotychczasowe obowiązki, jednak zostanie mu przekazanych także kilka nowych - związanych z kontrolą nad jakością pracy pozostałych członków zespołu. Czy w takiej sytuacji będzie konieczne uzyskanie zezwolenia na pracę lub zmiany decyzji?
Tak, w takiej sytuacji trzeba będzie uzyskać nowy dokument legalizujący pracę cudzoziemca. W opisanej sytuacji mamy do czynienia z sytuacją, gdzie zmienia się nie tylko nazwa stanowiska cudzoziemca, ze zmianą związane są także nowe obowiązki na stanowisku pracy (mimo że poprzednie także zostały zachowane).
Pierwszeństwo dla zatrudnionych w podmiotach o strategicznym znaczeniu dla gospodarki
Jednym z głównych założeń komentowanej nowelizacji jest uproszczenie i skrócenie procedur imigracyjnych. W jej ramach ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie trybu priorytetowego dla cudzoziemców pracujących lub zamierzających wykonywać pracę w podmiotach o szczególnym znaczeniu strategicznym dla polskiej gospodarki. Priorytetowy tryb może mieć zastosowanie zarówno do postępowań o uzyskanie zezwolenia na pracę, jak i o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.
Jest to absolutna nowość na gruncie polskich przepisów imigracyjnych. Regulacje prawne w tym zakresie są jednak bardzo skąpe - są to art. 88ca i 88cb ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1100; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 91). Pierwszy z nich wskazuje, że wojewoda rozpatruje wnioski o wydanie zezwolenia z uwzględnieniem pierwszeństwa cudzoziemców mających wykonywać pracę u przedsiębiorców określonych w wykazie. Drugi z nich zawiera tylko upoważnienie dla ministra właściwego do spraw gospodarki do określenia w drodze rozporządzenia wykazu przedsiębiorców prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej.
Tryb ten rodzi wiele pytań. W szczególności nie ma ustawowej definicji podmiotu o strategicznym znaczeniu dla polskiej gospodarki. Ustawodawca założył, że o tym, jakie podmioty w tym uprzywilejowanym gronie się znajdą, będzie mógł zdecydować minister właściwy do spraw gospodarki w drodze rozporządzenia. Powinien on kierować się przy tym dwoma przesłankami: potrzebami gospodarki narodowej oraz przedmiotem działalności przedsiębiorcy. Oczywiście takie rozwiązanie rodzi niepewność. Po pierwsze, minister może realizację tego upoważnienia odwlec w czasie lub całkowicie z niego zrezygnować. Na dzień przygotowania opracowania takie rozporządzenie ani jego projekt nie zostały opublikowane. W takiej sytuacji w zasadzie nie będzie żadnego podmiotu, który z preferencyjnego traktowania mógłby skorzystać. Po drugie, kryteria wpisania danego pracodawcy do wykazu podmiotów strategicznych są bardzo ogólne i w praktyce mogą prowadzić do arbitralnego i nierównego traktowania przedsiębiorców.
Potrzeby gospodarki, które są brane pod uwagę przy uwzględnianiu danego podmiotu w rozporządzeniu, są czynnikiem niezwykle zmiennym, co pokazała m.in. pandemia koronawirusa. Dana branża lub sektor mogą stać się kluczowe z punktu widzenia gospodarki narodowej w wyniku różnych czynników zewnętrznych, co oznacza konieczność stałej aktualizacji listy i jej dostosowywania do bieżących trendów i potrzeb. Ponadto wiele firm może dopiero planować wejście na rynek polski. Powyższe wymaga, aby minister właściwy do spraw gospodarki regularnie aktualizował rozporządzenie.
Także i druga przesłanka - przedmiot działalności przedsiębiorcy - nie pozostaje wolna od wątpliwości interpretacyjnych. Czy przynależność do danego (docelowo - objętego preferencyjnymi warunkami) sektora badać się będzie tylko na podstawie wskazanych w rejestrze kodów Polskiej Klasyfikacji Działalności? Jeżeli tak, to może to prowadzić do potencjalnych nadużyć. Zmiana kodu PKD w rejestrze nie jest procedurą skomplikowaną i w praktyce nieweryfikowaną przez urzędy. Może się tak zdarzyć, że przedsiębiorcy chcąc skorzystać z preferencyjnego traktowania, będą zmieniać kod PKP w rejestrze.
Warto wskazać, że nowelizacja w żadnym stopniu nie różnicuje samych cudzoziemców (np. według przydatności ich konkretnych stanowisk dla realizacji potrzeb gospodarki narodowej), a jedynie podmioty zatrudniające. Oznacza to, że preferencyjne traktowanie otrzyma każdy cudzoziemiec ubiegający się o zatrudnienie w firmie wpisanej do wykazu.
Założonym efektem skorzystania z tego trybu priorytetowego ma być to, że wojewoda rozpatrzy preferencyjny wniosek z uwzględnieniem pierwszeństwa uprzywilejowanego cudzoziemca. Na próżno szukać odpowiedzi na pytanie, jak przytoczone sformułowanie przekładać się ma na faktyczny termin rozpoznania sprawy i czy pierwszeństwo będzie się przekładało na rzeczywiście krótszy termin rozpatrzenia sprawy.
• Czy ustawa wprowadza termin, w którym rozporządzenie ministra do spraw gospodarki zawierające wykaz przedsiębiorców prowadzących działalność o znaczeniu strategicznym dla gospodarki narodowej powinno zostać wydane?
Nie. Minister nie jest ograniczony żadnym terminem. Ponieważ stosowanie preferencyjnego trybu jest uzależnione od wprowadzenia przepisów wykonawczych, można przyjąć, że do czasu ich wydania art. 88ca ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy będzie przepisem martwym. Przedsiębiorcy nie dysponują żadnym oficjalnym mechanizmem, aby wymusić na ministrze wydanie takiego rozporządzenia.
• Czy przedsiębiorcy będą mogli występować o zastosowanie w stosunku do nich preferencyjnego trybu, w sytuacji gdy uważają, że sektor, w którym operują, ma strategiczne dla gospodarki narodowej znaczenie, mimo iż nie zostali objęci rozporządzeniem albo to nie zostało jeszcze wydane?
Wykładnia przepisów w ich obecnym kształcie prowadzi do wniosku, że nie. Artykuł 88ca ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy mówi bowiem o przedsiębiorcach określonych w wykazie, wprost odsyłając do art. 88cb. Uzasadnienie wniosku o zastosowanie preferencyjnego trybu w stosunku do przedsiębiorcy z branży nieuwzględnionej w wykazie będzie prawnie irrelewantne - przepisy nie pozostawiają bowiem przestrzeni argumentacyjnej i nie pozwalają na indywidualne zakwalifikowanie podmiotu do kategorii podmiotów ustawowo uprzywilejowanych. Mechanizm jest tu zero-jedynkowy: pracodawcy z sektorów znajdujących się na obowiązującej aktualnie liście będą objęci preferencyjnym trybem, pozostali będą musieli liczyć na objęcie ich w wykazanie w kolejnym rozporządzeniu.
• Czy zmiana rozporządzenia będzie miała wpływ na rozpatrywanie złożonych już wniosków?
Przepisy przejściowe nie regulują tej kwestii w sposób szczególny. Zgodnie z ogólną zasadą znaczenie będzie mieć moment złożenia wniosku - ten dzień wyznaczać będzie przepisy obowiązujące. Ewentualna zmiana rozporządzenia już po złożeniu wniosku, nawet na korzyść przedsiębiorcy, nie powinna wywołać skutków prawnych. Być może kwestia ta zostanie doprecyzowana przez ustawodawcę - apelujemy o stosowną regulację. Obecnie zachodzi obawa, że praktyka może się skrajnie różnić w zależności od urzędu, który rozpatruje dany wniosek.
• Czy pracodawcy będący spółkami prawa handlowego mogą dowolnie kształtować swoje kody PKD, tak aby zagwarantować sobie miejsce na liście?
Obecny ich limit w Krajowym Rejestrze Sądowym wynosi 10, a procedura ich zmiany jest przystępna. Koszt takiej zmiany wynosi 300 zł. Przypominamy jednak o odpowiedzialności przedsiębiorcy za nieaktualne i niezgodne ze stanem faktycznym informacje w KRS - kod PKD powinien odpowiadać faktycznie prowadzonej działalności.
Tryb specjalny dla wniosków o zezwolenie na pobyt złożonych przed 1 stycznia 2021 r.
Nowelizacja wprowadza także specjalny uproszczony tryb dla wszystkich wniosków o zezwolenia na pobyt czasowy i pracę złożonych przed 1 stycznia 2021 r. Celem tego wyjątkowego rozwiązania jest szybkie zakończenie przewlekłych postępowań, które trwają ponad rok. W konsekwencji wnioski dla postępowań wszczętych przed 1 stycznia 2021 r. będą rozpatrywane z pominięciem analizy spełnienia przez cudzoziemca większości zwykle obowiązujących wymagań. Zmiana ta wiąże się jednak z pewnymi zagrożeniami dla cudzoziemców i pracodawców, które omówimy poniżej.
Zezwolenia na pobyt i pracę w trybie specjalnym będą wydawane na okres krótszy niż standardowy, gdyż tylko na dwa lata. Co jednak istotne, cudzoziemiec będzie musiał następnie w ciągu 60 dni od doręczenia decyzji przekazać urzędowi oświadczenie zawierające potwierdzenie warunków wykonywania pracy podpisane przez pracodawcę. Sankcją za spóźnione złożenie oświadczenie lub błędy w oświadczeniu będzie wygaśnięcie zezwolenia. Cudzoziemiec w niektórych wypadkach nie zostanie nawet oddzielnie zawiadomiony o utracie ważności zezwolenia. Natomiast błędów w oświadczeniu nie będzie można korygować ze względu na wyłączenie stosownych przepisów.
Zezwolenia wydane w trybie specjalnym będą zatem obarczone rygoryzmem rzadko spotykanym w systemie prawa. W większości postępowań administracyjnych nawet profesjonalni pełnomocnicy mają prawo do korekty błędów we wnioskach. Jak wspomnieliśmy, oświadczeń zawierających potwierdzenie warunków wykonywania pracy nie będzie można korygować. Można je będzie złożyć tylko raz, w nieprzekraczalnym terminie 60 dni, i nie będzie możliwe przywrócenie terminu np. w wypadku nagłej choroby cudzoziemca.
Zatem cudzoziemca, który nawet ubiegając się o obywatelstwo polskie, nie musi wykazać znajomości języka na zaawansowanym poziomie, obciążono rygorem braku prawa do korekty. W ten sposób od cudzoziemca, który może nawet nie rozumieć pouczeń urzędu, przepisy dotyczące trybu specjalnego wymagają więcej niż od profesjonalnych pełnomocników. Rygor ten tylko trochę łagodzi to, że sam formularz oświadczenia wypełni pracodawca. Jednak z powodu braku możliwości korekty oświadczenia cudzoziemiec ponosi niejako odpowiedzialność za ewentualne błędy pracodawcy (pod sankcją utraty prawa do pobytu w Polsce).
• Tryb specjalny może być zastosowany w przypadku wniosków będących w toku, które zostały złożone przed 1 stycznia 2021 r. oraz nie zawierały braków formalnych. Czy jeśli cudzoziemiec uzupełnił braki formalne wniosku już po 1 stycznia 2021 r., to tryb specjalny będzie miał zastosowanie?
Tak. Po uzupełnieniu braków formalnych w terminie uważa się, że wniosek był skutecznie złożony w dacie jego złożenia, a nie dopiero w dacie uzupełnienia. W praktyce cudzoziemiec powinien otrzymać stempel w paszporcie, potwierdzający złożenie wniosku pobytowego - z umieszczoną datą odpowiadającą złożeniu wniosku (czyli w tym wypadku datą wsteczną). Jeśli cudzoziemiec złożył niekompletny wniosek przed 1 stycznia 2021 r., to tryb specjalny w dalszym ciągu będzie miał zastosowanie do rozpatrzenia jego sprawy o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, jeśli jego wniosek był następnie prawidłowo uzupełniony.
• Nowe przepisy umożliwiają zmianę zezwolenia na pobyt czasowy i pracę bez konieczności składania wniosku o wydanie nowego zezwolenia w przypadku zmiany pracodawcy. Czy taka możliwość dotyczy również zezwoleń wydanych w trybie specjalnym?
Tak. Istnieje możliwość zmiany zezwolenia na pobyt i pracę uzyskanego również w trybie specjalnym. Jeśli po uzyskaniu decyzji w tym trybie cudzoziemiec znajdzie pracę u innego pracodawcy (niż wskazany wcześniej w obowiązkowym zawiadomieniu do urzędu po wydaniu decyzji), to możliwe jest złożenie wniosku o zmianę zezwolenia, bez konieczności ubiegania się o wydanie zupełnie nowej decyzji.
Koniec ważności zmienianego zezwolenia będzie równy końcowej dacie wskazanej w zezwoleniu pierwotnym (nie jest możliwa zmiana zezwolenia, by było krótsze lub dłuższe). Mimo że zezwolenie w trybie specjalnym będzie wydawane na dwa lata, podczas gdy zezwolenia w trybie zwykłym mogą być ważne do trzech lat, zmiana zezwolenia nie pozwoli odzyskać roku różnicy. Jeśli np. cudzoziemiec uzyskał decyzję ważną do 15 lutego 2024 r., na podstawie której wykonuje pracę u pracodawcy A, to po zmianie zezwolenia w celu pracy dla pracodawcy B zezwolenie będzie mogło być ważne również do 15 lutego 2024 r.
Tryb uproszczony budzi wiele zastrzeżeń, jednak co najważniejsze - ani pracodawca, ani cudzoziemiec nie mają możliwości złożenia wniosku o niestosowanie tego trybu. Tym ważniejsza staje się świadomość wymogów, jakie należy spełnić w przypadku otrzymania zezwolenia w trybie specjalnym.
Po pierwsze cudzoziemiec, którego wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę zostanie rozpatrzony w trybie specjalnym (tj. w przypadku złożenia go przed 1 stycznia 2021 r.), powinien zadbać o aktualność adresu przekazanego urzędowi. Zgodnie z przepisami postępowania administracyjnego decyzja przesłana na nieaktualny adres (jeśli cudzoziemiec nie zawiadomił urzędu o zmianie) może także być uznana za doręczoną cudzoziemcowi, niezależnie czy faktycznie trafiła w jego ręce. Doręczenie decyzji pod nieaktualny adres nie zwolni cudzoziemca od obowiązku zachowania terminu 60 dni na zawiadomienie urzędu o warunkach pracy w Polsce. Brak złożenia zawiadomienia powoduje wygaśnięcie decyzji z mocy prawa, bez wydania kolejnej decyzji czy dodatkowego zawiadomienia cudzoziemca.
Po drugie pracodawca cudzoziemca musi wypełnić prawidłowo oświadczenie dotyczące warunków powierzonej pracy, które cudzoziemiec przekaże do urzędu. Oświadczenie musi być wypełnione na specjalnym formularzu. Błędem będzie np. użycie formularza takiego samego jak załącznik 1 do wniosku o zezwolenie na pobyt, tj. formularza używanego przy ubieganiu się o zezwolenie na pobyt i pracę w zwykłym trybie. Niekompletnie wypełnione oświadczenie (z pominięciem niektórych pól) także może prowadzić do wygaśnięcia zezwolenia cudzoziemca - w związku z brakiem złożenia prawidłowego oświadczenia.
Pracodawca będzie musiał także dopilnować, by warunki powierzonej pracy odpowiadały nowym wymogom ustawowym, tj. otrzymywane wynagrodzenie nie jest niższe niż minimalne wynagrodzenie za pracę (bez względu na wymiar czasu pracy oraz rodzaj stosunku prawnego stanowiącego podstawę do wykonywania pracy przez cudzoziemca) oraz cudzoziemiec musi być zatrudniony w ramach stosunku pracy lub na podstawie umowy zlecenia. Informacja o dopuszczalnych rodzajach umów znajduje się zresztą przy odpowiednim polu w formularzu oświadczenia pracodawcy, co jest korzystną poprawką. Pierwotny projekt formularza umożliwiał wpisanie także rodzajów umowy, na podstawie których nie można powierzyć pracy posiadaczowi zezwolenia wydanego w trybie specjalnym. Złożenie przez cudzoziemca oświadczenia zawierającego np. zamiar zatrudnienia cudzoziemca na podstawie umowy o dzieło doprowadzi do wygaśnięcia zezwolenia - w tym wypadku wojewoda wyda oddzielną decyzję stwierdzającą wygaśnięcie. Podobnie nie będzie możliwe powierzenie pracy za wynagrodzeniem niższym niż minimalne, nawet jeśli cudzoziemiec jest zatrudniony na część etatu. W przypadku zatrudnienia przez kilku pracodawców suma wynagrodzeń musi łącznie osiągać poziom minimalnego wynagrodzenia.
Oświadczenie pracodawcy musi być podpisane przez osobę odpowiednio umocowaną, np. pracownik spółki posiadający pełnomocnictwo w tym zakresie. Do oświadczenia należy wtedy dołączyć dokumenty potwierdzające umocowanie, np. pełnomocnictwo oraz odpis KRS pracodawcy, w którym ujawniony jest członek zarządu, który udzielił pełnomocnictwa pracownikowi spółki.
Cudzoziemiec powinien podpisane oświadczenie przekazać jak najszybciej do urzędu (tj. do wojewody, który wydał decyzję lub prowadził sprawę w I instancji, jeśli decyzja została wydana w wyniku rozpatrzenia odwołania). Termin złożenia zawiadomienia - 60 dni od doręczenia decyzji ‒ będzie nieprzekraczalny, tj. nie będzie możliwe występowanie o jego przedłużenie lub przywrócenie. Termin zostanie zachowany, jeśli pismo zostanie nadane za pośrednictwem Poczty Polskiej przed upływem terminu. Skutku nie będzie miała wysyłka za pośrednictwem prywatnych firm kurierskich, jeśli nie dotrze do urzędu przed końcem terminu.
Ze składania zawiadomienia będą zwolnieni cudzoziemcy, którzy są uprawnieni do wykonywania pracy bez zezwolenia na pracę na podstawie odrębnych przepisów. Dotyczy to w praktyce przede wszystkim absolwentów polskich szkół policealnych i wyższych. W ich przypadku otrzymają oni kartę pobytu bez składania informacji od pracodawcy. W przypadku pozostałych cudzoziemców karta zostanie wydana dopiero po przekazaniu oświadczenia do urzędu. W ten sposób otrzymanie karty potwierdzi niejako dochowanie przez cudzoziemca obowiązków związanych ze złożeniem oświadczenia od pracodawcy.
Jeśli cudzoziemiec otrzymał kartę pobytu na podstawie decyzji wydanej w trybie specjalnym, nie oznacza to końca jego dodatkowych obowiązków. Tak długo, jak jego zezwolenie pozostaje ważne, musi w ciągu 15 dni roboczych zawiadomić wojewodę o każdej zmianie swojego adresu. Jest to o tyle istotne, że cudzoziemiec może zostać wezwany do urzędu w celu przedstawienia dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy (na warunkach zgodnych ze wskazanymi we wcześniejszym oświadczeniu pracodawcy).
Dwukrotne nieusprawiedliwione niestawiennictwo uzasadni cofnięcie jego zezwolenia, podobnie jak w przypadku wykrycia niezgodności warunków zezwolenia. Fakt braku możliwości zapoznania się z pismem wysłanym pod nieaktualny adres nie usprawiedliwi cudzoziemca, który zaniedbał zawiadomienie urzędu o zmianie adresu. Z obowiązku informowania o zmianie adresu i stawiania się na ewentualne kontrole nie będą zwolnieni nawet cudzoziemcy, którzy mają odrębne prawo do pracy bez zezwolenia na pracę.
Jeśli cudzoziemiec (lub jego pracodawca) dopuścił się błędów, które doprowadzą do wygaśnięcia lub cofnięcia zezwolenia, ten pierwszy będzie musiał opuścić Polskę. Termin opuszczenia Polski wynosi 30 dni od wygaśnięcia decyzji. Natomiast w przypadku jej cofnięcia - termin jest uzależniony od doręczenia decyzji w sprawie cofnięcia, jego dokładny sposób obliczenia określa art. 299 ustawy o cudzoziemcach.
W przypadku cudzoziemców, których decyzja wydana w trybie specjalnym straciła ważność (niezależnie od trybu, w jakim to nastąpiło), znajdą zastosowanie inne przepisy przywołanego art. 299 ustawy o cudzoziemcach, tj. pobyt w okresie przeznaczonym na wyjazd jest uważany za legalny. Oznacza to, że cudzoziemiec nie będzie np. objęty zakazem ponownego wjazdu do Polski.
Nie jest jednak możliwe złożenie w tym czasie nowego wniosku o pobyt czasowy - wojewoda będzie musiał odmówić wszczęcia postępowania, jeśli cudzoziemiec przebywa w Polsce w terminie przeznaczonym na opuszczenie Polski. Cudzoziemiec nie musi ponadto wyjeżdżać z Polski, jeśli posiada prawo do pobytu wynikające z innego dokumentu, np. uzyskanej wizy.
W przypadku cudzoziemca, który ma ważne zezwolenie wydane w trybie specjalnym, możliwe jest korzystanie z uprawnień przyznanych posiadaczom zezwoleń na pobyt i pracę. Oznacza to, że cudzoziemiec będzie mógł zarówno złożyć wniosek o zmianę decyzji w przypadku zamiaru zmiany pracodawcy, jak i np. złożyć wniosek o wydanie innego zezwolenia na pobyt. przykłady 9, 10, 11, 12 i 13
przykład 9
Praca nie była nielegalna
Załóżmy, że cudzoziemiec otrzyma decyzję o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę 13 maja 2022 r. W tym dniu rozpocznie wykonywanie pracy na jego podstawie i podpisze umowę o pracę. Oświadczenie pracodawcy zostanie jednak wysłane do urzędu dopiero 25 czerwca 2022 r. Czy w okresie poprzedzającym złożenie oświadczenia praca cudzoziemca będzie nielegalna?
Nie. Jeżeli oświadczenie zostanie złożone w ciągu 60 dni od dnia otrzymania decyzji, pracę oraz pobyt cudzoziemca będzie uważać się za legalne również w okresie poprzedzającym jego złożenie, jeśli cudzoziemiec będzie pracował dla tego samego pracodawcy i na tych samych warunkach jak później wskazane w oświadczeniu. Innymi słowy, cudzoziemiec może rozpocząć pracę zaraz po otrzymaniu decyzji udzielającej pozwolenia na pobyt czasowy i pracę, a oświadczenie dostarczyć do urzędu później.
przykład 10
Rozpatrzenie wniosku się przedłuża
Przy złożeniu wniosku o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę pracodawca w załączniku 1 określił czas, na jaki cudzoziemcowi zostanie powierzona praca, jako dwa lata od dnia złożenia wniosku. Złożenie wniosku nastąpiło 12 listopada 2020 r., a okres zakończenia pracy został wyznaczony na 11 listopada 2022 r. Pracodawca spodziewał się, że decyzja zostanie wydana najpóźniej w czerwcu 2021 r., natomiast wniosek wciąż jest rozpatrywany. Czy w takiej sytuacji zezwolenie wydane w 2022 r. będzie ważne wyłącznie na okres pozostałych kilku miesięcy, tj. do 11 listopada 2022 r.?
Nie. Zgodnie z przepisami dotyczącymi trybu specjalnego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę są wydawane na okres dwóch lat od dnia wydania decyzji. Oznacza to, że jeśli decyzja udzielająca zezwolenia zostanie wydana 15 kwietnia 2022 r., to cudzoziemiec będzie mógł wykonywać pracę oraz przebywać na terytorium Polski przez okres następujących dwóch lat, tj. do 14 kwietnia 2024 r.
przykład 11
Trzeba wskazać autora
Cudzoziemiec mieszka w Warszawie przy ulicy A. Po wydaniu zezwolenia zmienił adres zamieszkania, natomiast wciąż mieszka w województwie mazowieckim. Na jego karcie pobytu nie widnieje adres zamieszkania. Czy w takiej sytuacji wciąż musi poinformować urząd o zmianie adresu?
Tak. Taka informacja powinna zostać dostarczona do urzędu w terminie 15 dni od dnia zmiany miejsca pobytu (np. przeprowadzki). Natomiast brak jej przekazania nie skutkuje utratą ważności zezwolenia. Jedynym skutkiem jest przerwanie ciągłości korespondencji, jako że będzie ona uważana za skutecznie doręczoną na adres uprzednio wskazany przez cudzoziemca. Cudzoziemiec ryzykuje, że nie otrzyma korespondencji dotyczącej stawienia się w urzędzie w celu kontroli wykonywania pracy w Polsce, a w konsekwencji jego zezwolenie może zostać cofnięte. W związku z tym powinien zawiadomić urząd, nawet jeśli przeprowadził się pod inny adres w ramach tego samego województwa.
przykład 12
Nie ma widełek
Cudzoziemiec jest zatrudniony na czas nieokreślony i ubiega się o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę na okres trzech lat. Składając wniosek o wydanie zezwolenia w grudniu 2020 r., przedstawił umowę o pracę, załącznik 1 oraz posiadane przez siebie zezwolenie na pracę potwierdzające zatrudnienie. Po wejściu w życie przepisów regulujących tryb specjalny pracodawca przedstawił w urzędzie pismo wskazujące, że cudzoziemiec jest zatrudniony na czas nieokreślony, a samo zezwolenie powinno być wydane na okres trzech lat (zgodnie z przepisami trybu zwykłego). Czy w takiej sytuacji urząd może wyjątkowo przychylić się do prośby pracodawcy i wydać zezwolenie na okres trzech lat?
Nie. Przepisy wprost wskazują, że procedury dotyczące zezwoleń na pobyt czasowy i pracę wszczęte przed 1 stycznia 2021 r. regulowane są trybem specjalnym. W ich przypadku zezwolenia są wydawane na okres dwóch lat. Regulacja ta nie przewiduje widełek w zakresie długości trwania zezwolenia, jak dzieje się to w przypadku trybu zwykłego. Nie jest więc możliwe wydanie zezwolenia na okres krótszy lub dłuższy niż dwa lata.
przykład 13
Wezwanie na kontrolę
Cudzoziemiec ukończył polską uczelnię wyższą na studiach stacjonarnych. Po otrzymaniu zezwolenia na pobyt i pracę nie przedłożył oświadczenia podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi, uważając, że nie musi tego robić, jako że jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę i w tej sytuacji dalszy udział jego pracodawcy w procesie nie jest potrzebny. Czy miał rację?
Tak. Jeżeli pracownik jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, to przedstawianie oświadczenia podmiotu powierzającego pracę w urzędzie nie jest obowiązkiem dla zezwoleń wydanych w trybie specjalnym. Cudzoziemiec musi natomiast zawiadamiać urząd o zmianie adresu do korespondencji, bo w okresie ważności zezwolenia może być wezwany do urzędu na kontrolę w celu przedstawienia dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy w Polsce.
• Po otrzymaniu zezwolenia na pobyt i pracę w trybie specjalnym cudzoziemiec pracował u pracodawcy A (którego wskazał w zawiadomieniu do urzędu po otrzymaniu zezwolenia). Po siedmiu miesiącach postanowił zmienić pracę oraz rozpocząć ją u pracodawcy B. Czy w takiej sytuacji musi ubiegać się o nowe zezwolenie na pobyt i pracę?
Nie. Zgodnie z nowymi przepisami cudzoziemiec może wystąpić o zmianę posiadanego przez siebie zezwolenia. Wniosek powinien zostać uzupełniony na specjalnym formularzu wraz z dokumentami potwierdzającymi zatrudnienie (np. załącznik numer 1 uzupełniony przez nowego pracodawcę oraz umowa o pracę). W tym przypadku złożenie oświadczenia podmiotu powierzającego pracę podpisanego przez pracodawcę B po otrzymaniu decyzji zmieniającej zezwolenie nie jest możliwe - oświadczenie może być złożone tylko raz po otrzymaniu decyzji w trybie specjalnym. Cudzoziemiec musi przejść przez procedurę zmiany zezwolenia.
• Dotychczas podpisywaniem dokumentów związanych z pobytem czasowym pracowników (głównie załącznika nr 1) zajmował się pracownik działu HR pracodawcy posiadający pełnomocnictwo. Czy oświadczenie dotyczące zezwolenia w trybie specjalnym musi zostać podpisane przez osobę widniejącą w KRS jako uprawniona do reprezentacji?
Nie. Oświadczenie podmiotu powierzającego pracę może zostać podpisane przez pełnomocnika. Warto jednak w tej sytuacji uzyskać nowe pełnomocnictwo, w którym wprost zostanie wskazane, że jest on uprawniony również do podpisania tego rodzaju oświadczenia. Biorąc pod uwagę różną praktykę urzędów w tym zakresie, rozszerzenie zakresu pełnomocnictwa o podpisanie oświadczenia pozwoli na uniknięcie ryzyka, że urząd uzna oświadczenie za nieprawidłowo podpisane. Przepisy nie pozwalają na korektę oświadczenia, brak złożenia prawidłowego oświadczenia z kolei wiąże się z wygaśnięciem zezwolenia wydanego w trybie specjalnym.
• Czy istnieje termin, do którego powinny być rozpatrzone wnioski w trybie specjalnym?
Nie. Chociaż do zezwoleń w trybie specjalnym też będą miały zastosowanie nowe terminy załatwiania spraw pobytowych (60/90 dni), to prawdopodobnie nie będą zachowane dla wszystkich spraw. Wydanie decyzji w sprawie wniosku sprzed 1 stycznia 2021 r. będzie wciąż możliwe np. pod koniec 2022 r. Przepisy o wydawaniu zezwoleń w ramach trybu specjalnego będą miały zastosowanie tak długo, jak nie zostaną rozpatrzone wszystkie objęte nim wnioski, bez ograniczenia w czasie.
• Cudzoziemiec po złożeniu przez pracodawcę oświadczenia w urzędzie stracił pracę. Czy w takiej sytuacji pracodawca musi złożyć oświadczenie informujące urząd o utracie przez cudzoziemca pracy?
Nie. W sytuacji utraty przez cudzoziemca pracy znajdują zastosowanie przepisy ogólne. To cudzoziemiec, a nie pracodawca, ma obowiązek poinformować urząd o utracie pracy (i tym samym podstawy wydania decyzji) w terminie 15 dni od dnia zaistnienia tej sytuacji. Pracodawca nie musi składać żadnych dodatkowych dokumentów.
Niebieska Karta UE - nowe zasady dotyczące wynagrodzenia
Jak wskazywaliśmy powyżej, omawiane wcześniej zmiany w zakresie dokumentów wymaganych na potrzeby wniosków o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę nie dotyczą wniosków o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, czyli Niebieskiej Karty UE. Natomiast nowe przepisy zmieniały zasady dotyczące jednego z warunków ubiegania się o Niebieską Kartę UE, tj. wymaganej wysokości wynagrodzenia. W praktyce zmiana ta stanowi podniesienie progu wynagrodzenia niezbędnego do jej uzyskania.
Wynagrodzenie cudzoziemca aplikującego o Niebieską Kartę UE powinno być nie niższe niż 150 proc. kwoty przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z roku poprzedzającego, ogłaszanego przez prezesa Głównego Urzędu Statycznego (na dzień publikacji wymagana kwota to 7751,20 zł). Zgodnie z nowymi zasadami urząd nie bada już jednak wysokości wynagrodzenia z dnia zawarcia umowy, jak do tej pory, lecz z dnia złożenia wniosku o wydanie tego zezwolenia. To, czy w dniu zawarcia przez cudzoziemca umowy o pracę wymagana wysokość wynagrodzenia była inna i jego wynagrodzenie mieściło się wówczas w określonym progu, nie będzie już miało znaczenia. przykłady 14 i 15
przykład 14
Nie trzeba kolejnego zezwolenia
Obywatel Chin Bai jest posiadaczem Niebieskiej Karty UE. Zgodnie z umową o pracę, którą podpisał w 2020 r., wysokość jego wynagrodzenia wynosi 7500 zł brutto, co mieści się w wymogach obowiązujących w momencie jej zawarcia, ale już nie w aktualnie wymaganej kwocie. Czy Bai będzie mógł ubiegać się po wejściu w życie nowych przepisów o kolejne zezwolenie na podstawie tej samej umowy, z tym samym wynagrodzeniem?
Nie. Jeśli do czasu składania wniosku o wydanie nowego zezwolenia wysokość wynagrodzenia Baia nie ulegnie odpowiedniemu zwiększeniu, to nie powinien on ubiegać się o Niebieską Kartę UE, a w razie złożenia wniosku może otrzymać decyzję odmowną z uwagi na niespełnienie jednego z wymagań.
przykład 15
Jeszcze na starych zasadach
Wniosek o wydanie Niebieskiej Karty UE złożony pod koniec 2021 r. przez Lunę z Brazylii jest w trakcie rozpoznawania. Czy jeśli w trakcie roku wysokość wynagrodzenia wymaganego w przypadku tego zezwolenia ulegnie podwyższeniu, to Luna będzie musiała wykazywać, że spełnia te wyższe wymogi?
Nie. Po pierwsze, wniosek Luny będzie rozpatrywany jeszcze na starych zasadach, tj. badana będzie wysokość wynagrodzenia w umowie o pracę w kontekście wymagań obowiązujących na rok, w którym została ona zawarta. Po drugie, zgodnie z nowymi zasadami osiągnięcie wymaganego wynagrodzenia jest konieczne na moment składania wniosku, a zatem podwyższenie jego wysokości w trakcie roku nie będzie miało znaczenia dla wniosków, które w momencie podwyższenia będą w toku.
• Na jakich zasadach cudzoziemiec będący posiadaczem Niebieskiej Karty UE będzie mógł zmienić stanowisko lub pracodawcę?
Podstawowe zasady w tym zakresie się nie zmieniły. Posiadacze tego zezwolenia mogą ubiegać się o zmianę zezwolenia ze względu na zmianę stanowiska bądź pracodawcy, a po dwóch latach pracy na podstawie Niebieskiej Karty UE mogą dokonać takich zmian bez konieczności zmiany zezwolenia.
• Czy cudzoziemiec może utracić uzyskane już zezwolenie na pobyt w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagających wysokich kwalifikacji, jeśli w dniu wejścia w życie omawianych przepisów nie będzie uzyskiwał wynagrodzenia na wymaganym obecnie poziomie?
Nie. Nowe zasady znajdują zastosowanie jedynie w przypadku wniosków o wydanie Niebieskiej Karty UE złożonych po wejściu w życie nowych przepisów. W przypadku wydanych wcześniej zezwoleń warunek wysokości wynagrodzenia nie będzie podlegał ponownej weryfikacji. Otrzymane zezwolenia pozostaną w mocy.
• Czy zmieniając pracodawcę i składając wniosek o zmianę aktualnej Niebieskiej Karty UE, cudzoziemiec musi spełniać warunek odpowiedniego wynagrodzenia na moment składania wniosku o zmianę decyzji?
Tak, składając wniosek o zmianę przedmiotowego zezwolenia, cudzoziemiec musi otrzymywać wynagrodzenie wymagane do uzyskania Niebieskiej Karty UE na dzień składania wniosku o zmianę zezwolenia.
Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy
Nowe przepisy wprowadzają bardzo istotne zmiany dotyczące oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy. Z jednej strony zmiany nadają zupełnie nowy charakter tej instytucji, z drugiej zaś odnoszą się też do kwestii czysto proceduralnych - do postępowań o wpis takich oświadczeń do ewidencji oraz do postępowań w przedmiocie wydawania wiz cudzoziemcom w celu wykonywania pracy na ich podstawie. Jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów pracodawcy bardzo chętnie korzystali z procedury oświadczeniowej, która w przeciwieństwie do sformalizowanego i nierzadko długotrwałego postępowania o wydanie zezwolenia na pracę była bardzo prosta i pozwalała na szybkie zatrudnianie cudzoziemców. Wprowadzone ostatnio zmiany utrzymują uproszczony charakter tej procedury i dodatkowo czynią instytucję oświadczeń jeszcze atrakcyjniejszą dla pracodawców.
zmiana okresu ważności i nowe oblicze oświadczeń
Najistotniejsze zmiany odnoszą się do okresu, w którym możliwe jest powierzenie pracy na podstawie oświadczenia. Dotychczasowe przepisy pozwalały cudzoziemcowi pracować na tej podstawie przez łącznie sześć miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy niezależnie od liczby podmiotów powierzających wykonywanie pracy. Pracodawca mógł w swoim oświadczeniu określić, że cudzoziemiec będzie wykonywać pracę przez sześć miesięcy bez przerwy albo podzielić ten okres na krótsze, które łącznie nadal nie mogły przekraczać sześciu miesięcy. Jednocześnie okres (okresy) pracy na podstawie oświadczenia był ograniczony okresem rozliczeniowym 12 kolejnych miesięcy.
Wprowadzone ostatnio zmiany zakładają likwidację tego okresu rozliczeniowego i wydłużenie możliwości powierzenia pracy cudzoziemcowi na podstawie oświadczenia aż do 24 miesięcy. Akcentują także silniejszy związek podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi z jego oświadczeniem i pracą cudzoziemca wykonywaną na tej podstawie. W praktyce zmiany te oznaczają, że pracodawca może składać oświadczenia jedno po drugim dla danego cudzoziemca i powierzać mu pracę bez przerwy na podstawie tak kolejno składanych oświadczeń, pod warunkiem uzyskania ich wpisu do ewidencji. Dodatkowo cudzoziemiec może wykonywać pracę na podstawie oświadczeń różnych podmiotów. Przepracowany przez cudzoziemca okres na podstawie oświadczenia jednego pracodawcy nie wykluczy możliwości złożenia oświadczenia przez innego pracodawcę na maksymalny okres pracy dopuszczony przez prawo. Okres ten będzie można określić w oświadczeniu na nie dłużej niż 24 miesiące. Nie będzie go można jednak podzielić na krótsze okresy w ramach jednego oświadczenia. Jeżeli więc pracodawca przewiduje przerwy w okresie pracy cudzoziemca, to powinien rozważyć opcję złożenia nie jednego, lecz kilku oświadczeń odpowiadających okresom pracy między tymi przerwami.
Można więc śmiało stwierdzić, że wprowadzone zmiany nadają instytucji oświadczeń zupełnie nowe oblicze. Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi w praktyce stało się odnawialnym, długoterminowym zezwoleniem na pracę dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy, możliwym do uzyskania w ramach uproszczonego postępowania o jego wpis do ewidencji oświadczeń w powiatowym urzędzie pracy.
Przedstawione wyżej uwagi dotyczą tylko oświadczeń złożonych po wejściu w życie ustawy, tj. 29 stycznia 2022 r. lub później. Oświadczenia złożone wcześniej pozostaną ważne i mogą być podstawą do powierzenia pracy cudzoziemcowi, ale zachowają charakter przyjęty na gruncie starych przepisów. Oznacza to, że na ich podstawie cudzoziemiec będzie mógł pracować przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy.
nowe zasady wpisywania do ewidencji
Zmianie uległa nie tylko długość okresu, na jaki można powierzyć cudzoziemcowi wykonywanie pracy, lecz także zasady uzyskiwania wpisu oświadczeń do ewidencji. Podstawowym nowym warunkiem jest oczywiście to, aby wskazany w oświadczeniu okres pracy nie przekraczał 24 miesięcy.
Uzyskanie wpisu do ewidencji uzależniono także od tego, czy dzień rozpoczęcia pracy wskazany w oświadczeniu nastąpił nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia oświadczenia. Wprowadzenie tego warunku dodatkowo determinuje najwcześniejszy możliwy termin, w którym na podstawie nowych przepisów można złożyć oświadczenie. Pracodawca będzie mógł złożyć oświadczenie nie wcześniej niż na sześć miesięcy przed początkową datą okresu pracy wskazaną w tym oświadczeniu.
Nowością jest także wymóg, by wysokość wynagrodzenia cudzoziemca pracującego na podstawie oświadczenia nie była niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku. Podobnej analizy powiatowy urząd pracy dokonuje na podstawie posiadanych przez siebie danych już w ramach testu rynku pracy. Taki test może być wymagany do uzyskania zezwolenia na pracę lub jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, a zawarte w nim informacje o wysokości wynagrodzenia oferowanego cudzoziemcowi mogą przesądzać o rozstrzygnięciach wydawanych w tych sprawach. Podobne rozwiązania zostaną przeniesione na grunt procedury oświadczeniowej. Jednak w przeciwieństwie do tych spraw zarówno analiza adekwatności wynagrodzenia, jak i proces decyzyjny przeprowadzany na jej podstawie będą odbywać się w ramach jednego postępowania, a nie postępowań odrębnych. W założeniu rozwiązania te mają sprzyjać wzmacnianiu ochrony podobnych standardów na rynku pracy, a w praktyce niezaniżaniu wynagrodzeń oferowanych cudzoziemcom. Ustalenie, że wysokość wynagrodzenia cudzoziemca, który miałby wykonywać pracę na podstawie oświadczenia, będzie niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku będzie skutkować decyzją o odmowie wpisu tego oświadczenia do ewidencji. W praktyce zakwestionowanie takich rozstrzygnięć, które miałyby być podejmowane wyłącznie na podstawie danych znanych PUP z urzędu, może okazać się bardzo trudne. W celu uniknięcia postępowania odwoławczego, które nie będzie w interesie ani pracodawcy, ani samego PUP, przed podjęciem takiego rozstrzygnięcia zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego PUP powinien poinformować pracodawcę o zamiarze jego podjęcia i umożliwić złożenie korekty oświadczenia i wskazanie odpowiedniego wynagrodzenia.
Bez zmian pozostawiono warunek odpowiedniego obywatelstwa cudzoziemca. Podobnie jak do tej pory, podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi może uzyskać wpis złożonego przez siebie oświadczenia do ewidencji wyłącznie dla obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy. Minister właściwy ds. pracy może jednak w przyszłości wskazać także i inne państwa, do których obywateli procedura oświadczeniowa będzie miała zastosowanie. Minister utracił natomiast prawo do wydania rozporządzenia określającego listę zawodów, w których cudzoziemcy spoza ww. państw mogą wykonywać pracę na podstawie oświadczeń. Praktyczna doniosłość tego prawa była jednak znikoma, gdyż takie rozporządzanie nigdy nie zostało wydane. Wykonywanie pracy w odpowiednim zawodzie nigdy nie uzyskało rangi warunku do uzyskania wpisu.
Bez zmian pozostaje także warunek odpowiedniego profilu wykonywanej pracy. Uzyskanie wpisu oświadczenia do ewidencji nie będzie możliwe, w przypadku gdy cudzoziemiec ma wykonywać prace sezonowe. Dla takich prac pracodawca będzie musiał uzyskać zezwolenie na pracę sezonową. Działalności, dla których zezwolenia te są właściwe, określa szczegółowo załącznik do rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2017 r. w sprawie podklas działalności według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), w których wydawane są zezwolenia na pracę sezonową cudzoziemca (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1845).
Warunki te dotyczą tylko oświadczeń złożonych najwcześniej 29 stycznia 2022 r. Wpis oświadczenia złożonego najpóźniej na dzień przed tą datą będzie odbywać się na podstawie dotychczasowych zasad.
obowiązki informacyjne po nowemu
Kolejną istotną zmianą jest wydłużenie terminu na złożenie powiadomienia o rozpoczęciu pracy na podstawie oświadczenia do siedmiu dni od dnia rozpoczęcia pracy, która zostanie w nim określona. Dla porównania dotychczasowe przepisy zobowiązywały pracodawcę do złożenia tego powiadomienia najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy.
Taki sam termin utrzymano też do złożenia powiadamiania o niepodjęciu pracy na podstawie oświadczenia. W obu przypadkach oświadczenia muszą zostać złożone na piśmie, a ich niezłożenie obarczone jest karą grzywny.
Nowe przepisy likwidują domniemania o rozpoczęciu i zakończeniu pracy cudzoziemca na podstawie oświadczenia. Zarówno cudzoziemiec, jak i pracodawca mają nadal powiadamiać PUP o zakończeniu pracy na tej podstawie.
postępowania wizowe dla cudzoziemców posiadających oświadczenia
Aby legalnie pracować, cudzoziemiec oprócz oświadczenia musi także posiadać tytuł pobytowy uprawniający do pracy w Polsce. Takim tytułem może być wiza krajowa wydana w celu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia. W postępowaniach wizowych cudzoziemcy mogą posługiwać się oświadczeniami, które złożono zarówno na podstawie przepisów dotychczasowych, jak i na podstawie nowych przepisów.
Cudzoziemiec może posłużyć się oświadczeniem złożonym na podstawie przepisów dotychczasowych oraz złożyć wniosek o wydanie wizy krajowej na tej podstawie tylko w terminie sześciu miesięcy od dnia wejście w życie nowych przepisów, czyli najpóźniej do 29 lipca 2022 r. Wiza na podstawie takiego oświadczenia będzie wydana na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Cudzoziemiec może jednak uzyskać wizę z dłuższym okresem pobytu pod warunkiem przedstawienia w postępowaniu wizowym dodatkowego pisemnego oświadczenia pracodawcy o wydłużeniu okresu pracy określonego w oświadczeniu wpisanym do ewidencji. W takim przypadku będzie można uzyskać wizę na okres do jednego roku.
Oświadczenie złożone na podstawie nowych przepisów pozwoli uzyskać wizę na okres odpowiadający okresowi pracy wskazanemu w tym oświadczeniu nie dłuższy jednak niż rok. przykłady 16, 17, 18, 19, 20, 21 i 22
przykład 16
Maksymalnie na 24 miesiące
Nasza firma chce zatrudnić obywatela Gruzji na stanowisku analityka finansowego na podstawie oświadczenia, które będzie mogła złożyć na początku lutego 2022 r. Na jak długo będziemy mogli powierzyć pracę temu cudzoziemcowi na podstawie tego oświadczenia?
Na okres nie dłuższy niż 24 miesiące. Na podstawie nowych przepisów jest to najdłuższy możliwy okres pracy, jaki będzie można określić w oświadczeniu złożonym najwcześniej 29 stycznia 2022 r., uprawniający cudzoziemca do pracy w firmie, która złoży to oświadczenie. Praca ta będzie legalna tylko wówczas, gdy PUP wpisze to oświadczenie do ewidencji, a cudzoziemiec będzie pracować na warunkach określonych w tym oświadczeniu i mieć tytuł pobytowy uprawniający do pracy w Polsce (np. wizę w celu wykonywania pracy).
przykład 17
Nie przy pracach sezonowych
Nasza firma potrzebuje zatrudnić obywateli Mołdawii przy zbiorze jabłek i brzoskwini. Czy firma może powierzyć im pracę na podstawie nowych oświadczeń?
Nie. Podobnie jak pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów, uzyskanie wpisu oświadczenia o powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji nie jest możliwe, w przypadku gdy cudzoziemiec ma wykonywać prace sezonowe, w tym m.in. związane z uprawą jabłoni czy brzoskwiń. Do takich prac firma musi uzyskać dla cudzoziemców zezwolenia na pracę sezonową.
przykład 18
Niewpisanie do ewidencji
Nasza firma złożyła oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy dla kandydata z Ukrainy jeszcze przed 29 stycznia 2022 r. Do tej pory PUP nie wpisał tego oświadczenia do ewidencji. Czy po uzyskaniu takiego wpisu będziemy mogli powierzyć pracę temu cudzoziemcowi na 24 miesiące?
Nie. Do postępowań w sprawach oświadczeń wszczętych i niezakończonych najpóźniej 28 stycznia 2022 r. będą miały zastosowanie przepisy dotychczasowe. W takim przypadku PUP wpisze do ewidencji oświadczenie z okresem wykonywania pracy określonym w tym oświadczeniu, nie dłuższym jednak niż sześć miesięcy. Jest to maksymalny okres pracy, w jakim będzie można powierzyć ją cudzoziemcowi na podstawie takiego oświadczenia.
przykład 19
Wpis przed 29 stycznia 2022 r.
Cudzoziemiec otrzymał oświadczenie naszej firmy o powierzeniu wykonywania mu pracy, które PUP wpisał do ewidencji jeszcze przed 29 stycznia 2022 r. Na podstawie tego oświadczenia cudzoziemiec chce uzyskać wizę krajową. Czy cudzoziemiec może w postępowaniu wizowym posłużyć się tym oświadczeniem, a jeśli tak, to na jaki okres pobytu będzie mógł uzyskać tę wizę?
Cudzoziemiec może posłużyć się oświadczeniem uzyskanym na podstawie przepisów dotychczasowych oraz złożyć wniosek o wydanie wizy krajowej na tej podstawie tylko w terminie sześciu miesięcy od dnia wejście w życie nowych przepisów. W praktyce oznacza to, że w postępowaniach wizowych można posługiwać się starymi oświadczeniami najpóźniej do 29 lipca 2022 r. Cudzoziemiec może uzyskać wizę na okres pobytu odpowiadający okresowi pracy wskazanemu w tym oświadczeniu, czyli co do zasady nadal na okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Cudzoziemiec może jednak uzyskać wizę z dłuższym okresem pobytu pod warunkiem przedstawienia w postępowaniu wizowym dodatkowego pisemnego oświadczenia firmy o wydłużeniu okresu powierzenia wykonywania pracy określonego w oświadczeniu wpisanym do ewidencji. W takim przypadku będzie można uzyskać wizę z okresem pobytu nie dłuższym niż rok.
przykład 20
Bezpośrednio po pierwszym oświadczeniu
Firma planuje złożyć oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Armenii na początku lutego 2022 r. na okres 24 miesięcy. Czy firma będzie mogła złożyć oświadczenie dla tej osoby na okres pracy kolejnych 24 miesięcy, przypadających bezpośrednio po zakończeniu okresu pracy z pierwszego oświadczenia?
Tak. Nowe przepisy pozwalają na powierzanie cudzoziemcowi pracy bez przerwy na podstawie kolejnych oświadczeń.
przykład 21
Dla nowego podmiotu
Nasza firma chce zatrudnić kandydata z białoruskim obywatelstwem i planuje złożyć dla niego oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy na podstawie nowych przepisów. Cudzoziemiec pracuje obecnie na podstawie takiego oświadczenia dla innego podmiotu. Czy będziemy mogli złożyć oświadczenie z okresem pracy 24 miesięcy?
Tak. Cudzoziemiec może wykonywać pracę na podstawie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy złożonych przez różne podmioty. Wykonywanie pracy na podstawie takiego oświadczenia na rzecz jednego podmiotu nie wyklucza możliwości złożenia oświadczeń z najdłuższym możliwym okresem pracy przez inną firmę. Uzyskanie nowego oświadczenia będzie możliwe także wówczas, gdy cudzoziemiec wykonuje obecnie pracę na rzecz innej firmy na podstawie starego oświadczenia. Przepracowany przez niego okres na tej podstawie także nie wpływa na możliwość złożenia nowego oświadczenia przez inny podmiot na 24 miesiące.
przykład 22
Tylko na określonych warunkach
Uzyskaliśmy wpis oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi zgodnie z nowymi zasadami. Czy zmiana nazwy stanowiska, na jakim cudzoziemiec wykonuję tę pracę, przy jednoczesnym zachowaniu zakresu jego obowiązków, lub zwiększenie wymiaru czasu pracy, przy jednoczesnym proporcjonalnym zwiększeniu wynagrodzenia, nie wymagają złożenia nowego oświadczenia? Wiemy, że takie rozwiązania zostały przewidziane dla zezwoleń na pracę.
Nie. Cudzoziemiec może wykonywać pracę wyłącznie na warunkach pracy wskazanych w dotyczącym go oświadczeniu. Zmiana nazwy stanowiska pracy nawet przy zachowaniu dotychczasowego zakresu obowiązków lub zwiększenie wymiaru czasu pracy chociażby przy jednoczesnym proporcjonalnym zwiększeniu wynagrodzenia wymagają uzyskania odrębnych dokumentów uprawniających cudzoziemca do pracy na tych innych warunkach. W razie ich braku firma powinna liczyć się z możliwymi konsekwencjami nielegalnego powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi.
• Firma chce też zatrudnić obywatela Nepalu. W poprzednich latach głośno było o planach objęcia procedurą oświadczeniową także cudzoziemców spoza Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy (np. z Indii, Nepalu). Wspominano również o możliwości rozszerzenia tej procedury na obywateli innych państw, którzy mieliby wykonywać pracę w zawodach określonych rozporządzeniem ministra właściwego ds. pracy. Czy nowe przepisy przewidują takie rozwiązania i czy znajdą one zastosowanie w naszym przypadku?
Nie. Nowe zasady dotyczące oświadczeń mają zastosowanie tylko do obywateli Armenii, Białorusi, Gruzji, Mołdawii, Rosji i Ukrainy. Minister właściwy ds. pracy może oczywiście w drodze rozporządzenia określić inne państwa, dla których obywateli zasady te znajdą zastosowanie. Na razie jednak ministerstwo nie prowadzi żadnych prac w tym zakresie. Jednocześnie minister właściwy ds. pracy utracił prawo do określenia zawodów, w których cudzoziemcy spoza tych państw mogą wykonywać pracę na podstawie oświadczeń wpisanych do ewidencji. Pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów rozporządzenie takie nigdy nie zostało wydane.
• Czy to oznacza, że takie stare oświadczenie zachowa ważność mimo wejścia w życie nowych przepisów?
Tak. Na podstawie takiego oświadczenia będzie można powierzyć cudzoziemcowi wykonywanie pracy na wskazany w nim okres. Najdłuższy możliwy okres pracy, jaki można w nim wskazać to sześć miesięcy. Wraz z ważnym tytułem pobytowym uprawniającym do pracy w Polsce cudzoziemiec będzie mógł wykonywać pracę w tym okresie.
• Czy dodatkowe pisemne oświadczenie o wydłużeniu okresu powierzenia wykonywania pracy określonego w oświadczeniu wpisanym do ewidencji, które dostarczymy cudzoziemcowi do uzyskania wizy na okres pobytu dłuższy niż sześć miesięcy, wydłuży również jego prawo do pracy?
Nie. To dodatkowe pisemne oświadczenie podmiotu powierzającego pracę cudzoziemcowi nie wydłuża jego prawa do pracy. Po uzyskaniu wizy cudzoziemiec będzie mógł legalnie pracować wyłącznie w okresie pracy wskazanym w oświadczeniu wpisanym do ewidencji. Dodatkowe oświadczenie składane w postępowaniu wizowym służyć ma wyłącznie do uzyskania wizy krajowej z dłuższym okresem pobytu niż okres pracy wskazany w oświadczeniu wpisanym do ewidencji. Aby przedłużyć prawo do pracy, firma powinna na podstawie nowych przepisów uzyskać wpis kolejnego oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy temu cudzoziemcowi lub zezwolenie na pracę. Cudzoziemiec może także uzyskać jednolite zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. W zależności od obranej strategii po spełnieniu dodatkowych warunków cudzoziemiec zachowa prawo do pracy także przed uzyskaniem tych dokumentów, nawet gdy aktualne oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy utraci ważność.
• Cudzoziemiec otrzymał oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy złożone przez naszą firmę i wpisane do ewidencji po 29 stycznia 2022 r. Na jego podstawie cudzoziemiec chce uzyskać wizę krajową. Na jaki okres pobytu może zostać wydana ta wiza?
Oświadczenie uzyskane na podstawie nowych przepisów pozwoli cudzoziemcowi otrzymać wizę z okresem pobytu, który będzie odpowiadał okresowi wykonywania pracy wskazanemu w tym oświadczeniu. Cudzoziemiec nie będzie mógł jednak uzyskać wizy na okres dłuższy niż rok. Jest to maksymalny okres ważności przewidziany dla wiz krajowych.
• Cudzoziemiec otrzymał oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy złożone przez naszą firmę i wpisane do ewidencji po 29 stycznia 2022 r. i chce na jego podstawie uzyskać wizę krajową. Czy jego sprawa wizowa zostanie potraktowana priorytetowo?
Nowe przepisy wprowadzają taką możliwość. Minister właściwy do spraw zagranicznych uzyskał prawo do określenia w drodze rozporządzenia listy państw, których obywatele, wykonujący prace w określonych zawodach, na podstawie określonych rodzajów umów lub na rzecz podmiotów prowadzonych działalność o określonym profilu, będą mogli składać wnioski o wydanie wiz krajowych w celu wykonywania pracy, które będą przyjmowane do rozpatrzenia priorytetowo. Dotyczy to zarówno nowych, jak i starych oświadczeń. Jeżeli warunki wskazane w rozporządzeniu zostaną spełnione, to cudzoziemiec rzeczywiście będzie mógł liczyć na priorytetową obsługę jego sprawy wizowej, w tym możliwość złożenia wniosku z pominięciem elektronicznego kalendarza lub loteryjnego systemu rezerwacji terminów spotkań prowadzonych w portalu E-konsulat. Na dzień dzisiejszy to rozporządzenie nie zostało jeszcze przygotowane i niestety szczegóły przedstawionych rozwiązań nie są znane.
• Kiedy najwcześniej firma może złożyć oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy?
Najwcześniej na sześć miesięcy przed dniem rozpoczęcia pracy na podstawie takiego kolejnego oświadczenia. Zgodnie z nowymi rozwiązaniami PUP wpisze oświadczenie do ewidencji tylko wówczas, gdy dzień rozpoczęcia pracy wskazany w tym oświadczeniu nastąpi nie później niż sześć miesięcy od dnia złożenia tego oświadczenia. W praktyce oznacza to, że złożenie oświadczenia i wniosku o jego wpis do ewidencji oświadczeń może nastąpić nawet z sześciomiesięcznym wyprzedzeniem. Z uwagi na czas trwania postępowania o wpis oświadczenia do ewidencji (w sprawach wymagających postępowania wyjaśniającego - do 30 dni) dla zachowania ciągłości pracy wskazane jest, aby kolejne oświadczenie złożyć nie później niż na 30 dni przed upływem ważności aktualnego oświadczenia.
• Oświadczenie naszej firmy zostało wpisane do ewidencji jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów. Czy także i w tym przypadku firma może złożyć kolejne oświadczenie na okres pracy kolejnych 24 miesięcy, przypadających bezpośrednio po zakończeniu okresu pracy wskazanego w starym oświadczeniu? Jeżeli tak, kiedy należy złożyć to oświadczanie?
Firma będzie mogła uzyskać wpis oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy na podstawie nowych przepisów tak, by wskazany w nim okres pracy przypadał bezpośrednio po okresie pracy wskazanym w starym oświadczeniu. Nowe przepisy nie wykluczają tej możliwości. Podobnie jak w przypadku nowych oświadczeń, wskazane jest, aby złożyć to oświadczenie nie wcześniej niż sześć miesięcy i nie później 30 dni przed dniem rozpoczęcia pracy wskazanym w tym oświadczeniu.
• Czy nowe przepisy wprowadzają dodatkowe warunki dla uzyskaniu wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do ewidencji oświadczeń?
Tak. Zmieniła się długość okresu pracy, na jaki można powierzyć wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Wcześniej wpis oświadczenia do ewidencji był możliwy, pod warunkiem że określony w nim okres (lub okresy) pracy nie przekraczał łącznie sześciu miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy. Nowe rozwiązania zlikwidowały 12-miesięczny okres rozliczeniowy i wydłużyły okres pracy, jaki można określić w oświadczaniu, do 24 miesięcy. Warunkiem uzyskania wpisu do ewidencji jest więc, aby wskazany w nim okres wykonywania pracy nie był dłuższy niż 24 miesiące. Uzyskanie wpisu oświadczenia do ewidencji uzależniono także od tego, aby dzień rozpoczęcia pracy wskazany w oświadczeniu nastąpił nie później niż sześć miesięcy do dnia złożenia oświadczenia i by wysokość wynagrodzenia cudzoziemca nie była niższa od wynagrodzenia pracowników wykonujących prace porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku. Warunki odpowiedniego obywatelstwa i profilu wykonywanej pracy pozostają bez zmian. Te warunki dotyczą tylko oświadczeń składanych od 29 stycznia 2022 r. Wpis oświadczenia złożonego najpóźniej na dzień przed tą datą będzie odbywać się na podstawie dotychczasowych zasad.
• Czy firma może złożyć nowe oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi w kilku nienastępujących bezpośrednio po sobie krótszych okresach?
Nie. Nowe przepisy nie przewidują takiego rozwiązania. Jeżeli jednak cudzoziemiec miałby wykonywać pracę z przerwami, to firma może złożyć kilka oświadczeń odpowiadających okresom pracy między tymi przerwami.
• Czy nowe przepisy wprowadzają zmiany w obowiązkach informacyjnych wobec PUP w sprawach dotyczących oświadczeń?
Tak. Zmienił się termin do powiadomienia PUP o podjęciu pracy przez cudzoziemca, który wynosi obecnie siedem dni od dnia rozpoczęcia pracy wskazanego w oświadczeniu wpisanym do ewidencji. Taki sam termin przewidziano do złożenia powiadomienia o niepodjęciu pracy. W tym zakresie nie wprowadzono jednak żadnej zmiany. W obu przypadkach powiadomienie musi zostać złożone na piśmie. Nowe przepisy nie wprowadzają żadnych dodatkowych obowiązków informacyjnych. Cudzoziemiec lub podmiot powierzający wykonywanie mu pracy będzie jednak nadal musiał powiadamiać PUP o zakończeniu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia. Naruszenie tych obowiązków lub przekazanie nieprawdziwych informacji o podjęciu, niepodjęciu lub zakończeniu pracy przez cudzoziemca na podstawie oświadczenia stanowi wykroczenie karane grzywną.
Kancelaria Paruch Chruściel Schiffter Stępień | Littler Global