Pani Anna od kilku lat pracuje w jednej firmie. – Niedawno dowiedziałam się, że prawdopodobnie zostanę delegowana za granicę do jednego z państw Unii Europejskiej. Zastanawiam się, czy w związku ze zmianą miejsca wykonywania pracy zmieni się również kraj, w którym podlegam ubezpieczeniu społecznemu? Czy jest szansa, żebym sama mogła wybrać, gdzie będę zgłoszona do ubezpieczenia – pyta nasza czytelniczka.
Generalną zasadą jest, że pracownicy podlegają ubezpieczeniom społecznym w tym kraju, w którym faktycznie pracują. To zasada terytorialności. Decydujące jest więc miejsce, w którym świadczona jest praca, bez znaczenia jest natomiast siedziba firmy zatrudniającej lub miejsce zamieszkania. Wyjątkiem jest oddelegowanie pracowników, które pozwala to na pozostanie w systemie ubezpieczeń w kraju, z którego zostali oddelegowani.
W przepisach dotyczących oddelegowania obowiązuje również zasada jednego ustawodawstwa. Oznacza to, że jeśli jest się aktywnym zawodowo na terenie państw należących do UE, EOG lub w Szwajcarii, można podlegać zabezpieczeniu społecznemu tylko w jednym państwie. Co więcej, nie można wybrać dowolnie kraju – jest on ustalany zgodnie z obowiązującymi rozporządzeniami unijnymi. Jeśli przewidywany okres wykonywania pracy poza granicami kraju nie przekracza 24 miesięcy i jeśli pracownik nie został oddelegowany za innego, którego okres skierowania upłynął, to podlega ustawodawstwu państwa, z którego został oddelegowany. Jednocześnie pracodawca powinien w naszym kraju prowadzić znaczną część działalności. Przy ocenie bierze się pod uwagę, gdzie znajduje się zarejestrowana siedziba i administracja firmy, ile osób pracuje w Polsce a ile za granicą, jaka liczba umów realizowana jest w danym momencie w kraju lub poza jego granicami. Istotne jest też, w jakim państwie rekrutuje się pracowników, gdzie zawierane są umowy z kontrahentami. Jednocześnie firma, która deleguje do pracy, powinna 25 proc. całkowitych obrotów osiągać w państwie delegującym. Podczas całego okresu delegacji pracownik musi być zatrudniony na umowę o pracę, a o charakterze wykonywanej pracy decyduje firma delegująca. Także zobowiązanie w zakresie wynagrodzenia spoczywa na firmie, z którą dana osoba związana jest umową.
Nie zawsze delegowanie jest możliwe. Ma to miejsce wówczas, gdy przedsiębiorstwo, do którego został oddelegowany pracownik, pozostawia go do dyspozycji innej firmy – w tym samym lub innym państwie. Warunki delegacji nie są spełnione także wtedy, gdy ma ona na celu zastąpienie innej delegowanej osoby, lub pracownik zawarł umowę z firmą, do której został skierowany. Wówczas pracodawca powinien zgłosić taką osobę do ubezpieczenia w tym kraju, w którym wykonywana jest praca. Pracownik nie może też zostać uznany za delegowanego, jeśli podczas pracy za granicą pracodawca udzieli mu bezpłatnego urlopu. Zostanie wówczas zerwany bezpośredni kontakt między pracownikiem a macierzystą firmą i będzie on podlegać ustawodawstwu kraju, w którym wykonuje pracę.
Zgodnie z przepisami, aby podlegać ubezpieczeniu w Polsce, pracownik powinien zostać oddelegowany na okres do 24 miesięcy. Istnieje jednak możliwość zabezpieczenia społecznego w kraju macierzystym przy dłuższym okresie pracy. Pracodawca powinien wtedy wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z wnioskiem o zawarcie porozumienia z instytucją państwa, w którym wykonywana jest praca. Jeśli wyrazi zgodę, to do jej zakończenia można podlegać zabezpieczeniu społecznemu w Polsce. W ramach procedury uzyskania poświadczenia delegowania pracodawca (lub sama osoba zainteresowana) powinna wystąpić z wnioskiem o odpowiedni formularz. Jeśli warunki delegowania są spełnione, ZUS przekazuje poświadczony dokument osobie, która wnioskowała o druk. Formularz wskazuje, że mimo wykonywania pracy za granicą, ubezpieczenia powinny być płacone w kraju stałego dotychczasowego zatrudnienia.
Antoni Skorupski adwokat: PORADA EKSPERTA
Po upływie okresu oddelegowania pracownika za granicę prawo przewiduje ograniczenia w ponownym delegowaniu. Co do zasady nie jest możliwe otrzymanie potwierdzenia nowego okresu delegowania, jeżeli od zakończenia poprzedniego okresu upłynęło mniej niż dwa miesiące, a delegowanie miałoby dotyczyć tego samego pracownika do tego samego państwa członkowskiego i odbywać się z tego samego przedsiębiorstwa. Przykładowo, gdy pracownik został delegowany z polskiego zakładu pracy do wykonywania prac budowlanych w Niemczech w okresie od 15 maja 2011 r. do 15 sierpnia 2011 r., a następnie po powrocie delegowany przez ten sam polski zakład pracy do wykonywania prac w transporcie w Holandii na okres od 1 września 2011 r. do 1 października 2011 r., to delegowanie takie jest możliwe, bowiem zmienił się kraj, do którego pracownik został delegowany. Nie ma w tym przypadku konieczności zachowania dwumiesięcznej przerwy od daty zakończenia poprzedniego okresu delegowania.
Podstawa prawna
Decyzja nr A2 Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego z 12 czerwca 2009 r., dotycząca wykładni art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek, tymczasowo pracujących poza państwem właściwym (Dz.Urz. UE C 106 z 24 kwietnia 2010 r.). Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.Urz. UE L 166 z 30 kwietnia 2004 r., str. 1 ze zm.).