Pracownik, który ukończył 50 lat, od 10 grudnia przebywa w szpitalu, wcześniej, tj. w 2021 r., nie przebywał na zwolnieniu lekarskim. Choroba zapewne potrwa do 2022 r. Jakie świadczenia związane z chorobą będą przysługiwały pracownikowi, w jakiej wysokości płacić ewentualny zasiłek? Jaka będzie podstawa wymiaru chorobowego w razie przerwy w niezdolności do pracy, tzn. kiedy ustalić ją na nowo, a kiedy pozostanie taka jak dla poprzedniej choroby?

Od 1 stycznia 2022 r. zaczną obowiązywać dość liczne zmiany w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa). Dotyczą one m.in. wysokości zasiłku chorobowego za czas pobytu w szpitalu lub ustalania okresu zasiłkowego. Ustawodawca przewidział jednak przepisy przejściowe dla osób, które na przełomie roku będą przebywały na zasiłkach. Zmiany ich nie obejmą, dopóki okres niezdolności do pracy będzie nieprzerwany.
Płatnik albo ZUS
Zgodnie z art. 92 par. 1 pkt 1 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego, a w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia – trwającej łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Począwszy od 34. dnia lub odpowiednio 15. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego finansowanego ze środków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W danym roku kalendarzowym prawo do zasiłków ustalają oraz zasiłki te wypłacają:
1) płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych – swoim ubezpieczonym w czasie trwania ubezpieczenia;
2) oddziały ZUS m.in. – ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych.
Liczbę ubezpieczonych ustala się na 30 listopada poprzedniego roku. Może się zdarzyć, że pracownik rozchoruje się w grudniu i jego niezdolność przeciąga się do stycznia kolejnego roku. W takim przypadku zasada jest taka, że jeżeli nieprzerwana niezdolność do pracy z powodu choroby przypada na przełomie roku kalendarzowego, a 31 grudnia pracownik ma prawo do wynagrodzenia chorobowego, od 1 stycznia pracownikowi temu nadal przysługuje wynagrodzenie. Jednak okres 33 (14) dni, za który w nowym roku kalendarzowym przysługuje wynagrodzenie, powinien być liczony od 1 stycznia. Innymi słowy, liczba dni niezdolności przypadającej, począwszy od 1 stycznia, wchodzi do limitu już na ten kolejny rok.
Jeżeli natomiast nieprzerwana niezdolność do pracy przypada na przełomie roku kalendarzowego, a 31 grudnia pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego, to od 1 stycznia pracownikowi przysługuje nadal zasiłek chorobowy za cały okres tej nieprzerwanej niezdolności do pracy. Jeżeli oddział ZUS, będąc upoważnionym, rozpoczął wypłatę zasiłku przed 1 stycznia (a więc jeszcze w starym roku), to kontynuuje tę wypłatę za nieprzerwany okres niezdolności do pracy także w nowym roku kalendarzowym. Nawet wtedy, gdy od 1 stycznia płatnik składek stał się płatnikiem zasiłków. W przypadku zmiany rodzaju pobieranego zasiłku po 1 stycznia wypłaty kolejnego zasiłku dokonuje już płatnik składek. [przykład 1]

przykład 1

Więcej ubezpieczonych
Ciężarna pracownica jest niezdolna do pracy od 11 grudnia 2021 r. do 10 stycznia 2022 r. Przysługuje jej zasiłek chorobowy, którego wypłatę w grudniu podjął ZUS. Pracownica urodzi dziecko 7 stycznia 2022 r. Za okres od 11 grudnia do 6 stycznia przysługuje jej zasiłek chorobowy płatny przez ZUS. Od 7 stycznia należny jest już zasiłek macierzyński wypłacany przez zakład pracy, który w 2022 r. został płatnikiem zasiłków ze względu na wzrost liczby ubezpieczonych na 30 listopada 2021 r.

przykład 2

Podwyżka bez znaczenia
Pracownik zachorował w lutym danego roku. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego ustalono z okresu luty roku poprzedniego – styczeń roku bieżącego. Po raz kolejny pracownik poszedł na zwolnienie lekarskie w kwietniu, aby opiekować się chorym dzieckiem w wieku pięciu lat. Dla zasiłku opiekuńczego podstawa wymiaru pozostanie niezmieniona, nawet gdyby w tym czasie doszło do podwyżki lub obniżki pensji w wyniku modyfikacji warunków płacowych (bez zmiany wymiaru czasu pracy). Pracodawca musiałby obliczyć nową podstawę, gdyby pracownik zachorował w sierpniu.

przykład 3

Konieczny miesiąc kalendarzowy
Załóżmy, że pracownik zachoruje w styczniu 2022 r. Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego zostanie ustalona z okresu styczeń – grudzień 2021. Ponownie stanie się niezdolny do pracy w lutym. Ponieważ od ostatniej choroby nie minie miesiąc kalendarzowy, podstawa wynagrodzenia chorobowego pozostanie taka jak przy chorobowym za styczeń 2022.

przykład 4

Zasady obowiązujące od stycznia
Pracownica choruje od 27 stycznia do 4 lutego 2022 r. Od 14 do 18 kwietnia 2022 r. przebywa na zasiłku opiekuńczym na chore dziecko. Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego za styczeń i luty została ustalona z wynagrodzeń wypłaconych za styczeń – grudzień 2021. Natomiast podstawą wymiaru zasiłku opiekuńczego będzie średnia wynagrodzeń wypłaconych za okres od kwietnia 2021 do marca 2022 r.
PIP sprawdzi umowy i pensje
PIP sprawdzi umowy i pensje

Zobacz również
Przed zmianą i po zmianie
Zgodnie z obowiązującymi jeszcze do 31 grudnia 2021 r. przepisami miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku, z tym zastrzeżeniem, że:
  • jeżeli okres pobytu w szpitalu dotyczy pracownicy ciężarnej lub gdy niezdolność powstała w wyniku wypadku w drodze do/z pracy, albo powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów – zasiłek wynosi 100 proc. podstawy;
  • miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu od 15. do 33. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia, wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Okres, za który pracownikowi przysługuje wyższa wysokość zasiłku chorobowego w związku z pobytem w szpitalu, jest liczony, począwszy od pierwszego dnia niezdolności do pracy przypadającej po okresie 14 dni wypłaty przez pracodawcę wynagrodzenia za czas choroby, o którym mowa w art. 92 k.p. Wyższa wysokość zasiłku chorobowego ma zastosowanie do niezdolności do pracy z powodu choroby przypadającej po roku kalendarzowym, w którym pracownik ukończył 50. rok życia. Przy ustalaniu okresu od 15. do 33. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, za który przysługuje wyższa wysokość zasiłku chorobowego w związku z pobytem w szpitalu, powinny być uwzględniane okresy orzeczonej niezdolności do pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie za czas choroby, o którym mowa w art. 92 k.p., oraz zasiłek chorobowy, a także okresy, za które pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku chorobowego z przyczyn określonych w art. 14–17 ustawy.
Od 1 stycznia 2022 r. miesięczny zasiłek chorobowy wyniesie 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku, w tym również za okres pobytu w szpitalu. Stawkę 70-proc. zlikwidowano. W związku z tym w wyniku zmiany pozostaną tylko dwie stawki zasiłku – 100 proc. i 80 proc.
Podstawa ustalana na nowo
Generalnie podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego rocznego okresu, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Zgodnie z art. 43 ustawy zasiłkowej podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Dotyczy to także wynagrodzenia chorobowego od pracodawcy. Przerwę między upływem poprzedniego okresu pobierania danego rodzaju zasiłku (wynagrodzenia chorobowego) i rozpoczęciem okresu kolejnego liczy się w ,,miesiącach kalendarzowych”. Okres trzech miesięcy kalendarzowych przewidziany w omawianym przepisie to okres obejmujący pełne kolejne nazwane miesiące, stanowiące trzy dwunaste części roku kalendarzowego (wyrok SN z 5 kwietnia 2005 r., sygn. akt I UK 372/04). Zatem okres ten należy rozumieć jako okres, od kiedy pracownik nabył prawo do wynagrodze nia/zasiłku i go nie utracił, przy czym nabycie prawa do zasiłku oznacza jednocześnie, że zasiłek jest pobierany. [przykład 2]
Od 1 stycznia 2022 r. podstawa wymiaru zasiłku nie będzie ustalana na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju (w tym wynagrodzenia chorobowego), jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy.
Zmiana polega więc na tym, że skrócony zostanie okres między kolejnymi zasiłkami, przy którym nie trzeba ponownie ustalać podstawy wymiaru. Taka modyfikacja art. 43 ustawy oznacza, że w wielu przypadkach (częściej) podstawa będzie obliczana z nowego okresu. Natomiast pozostanie taka sama jak poprzednio tylko w razie ciągłości między niezdolnościami lub gdy kolejna niezdolność wystąpi w następnym miesiącu. [przykłady 3 i 4]
Przepisy przejściowe
Zazwyczaj zmiany w prawie zaczynają obowiązywać od 1 stycznia danego roku i mają zastosowanie, począwszy od tego dnia. Jednak zdarza się, że ustawodawca wstawi przepisy przejściowe, by w określonych przypadkach można było zastosować jeszcze poprzednie zasady. Tak jest z ustawą nowelizującą ustawę zasiłkową. Osoby, które są niezdolne do pracy na przełomie grudnia i stycznia, a więc nabyły uprawnienia zasiłkowe jeszcze według obecnego stanu prawnego, będą mogły je zachować również w nowym roku, ale pod jednym warunkiem. Otóż zgodnie z ustawą nowelizacyjną z 24 czerwca 2021 r. zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało przed 1 stycznia 2022 r., wypłaca się w wysokości, na zasadach i w trybie określonym w przepisach ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2022 r., za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy.
Podsumowanie
Pracownik w opisywanej sytuacji zachorował 10 grudnia 2021 r. i od tego dnia leży w szpitalu. Załóżmy, że będzie tam do 12 lutego 2022 r. (65 dni), a potem ponownie zachoruje w marcu (1–15 marca). Ponieważ jest to pierwsza niezdolność do pracy pracownika w 2021 r., pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za czas choroby od 10 do 31 grudnia 2021 r. (22 dni). Wynagrodzenie za czas choroby przysługuje pracownikowi także za okres do 1 do 14 stycznia 2022 r. (14 dni), ze względu na wiek. Za dalszy okres niezdolności do pracy pracownik nabędzie prawo do zasiłku chorobowego:
  • od 15 stycznia do 2 lutego (19 dni) – w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru;
  • od 3 do 12 lutego (10 dni) – w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru ze względu na ciągłość choroby i fakt, że powstała ona jeszcze w 2021 r.;
  • od 1 do 15 marca (15 dni) – w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru, ponieważ wystąpiła przerwa między okresami niezdolności; zastosowanie mają więc już nowe przepisy w zakresie wysokości zasiłku, w tym za okresy pobytu w szpitalu.
Ponadto podstawa wymiaru zasiłku marcowego pozostanie bez ponownego ustalania, ponieważ między kolejnymi niezdolnościami przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy.
Podstawa prawna
•art. 8, art. 9, art. 11, art. 43 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
•art. 4, art. 21 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621)