Przy jego obliczaniu ważne jest, kiedy dzieci kończą 6 oraz 7 lat. Jeśli stałoby się to w okresie urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego, zwolnienie od pracy ulega odpowiedniemu skróceniu. I nie ma znaczenia stan na dzień złożenia wniosku

Zgodnie z ogólnymi zasadami wynikającymi z kodeksu pracy (dalej: k.p.) rodzicom adopcyjnym oraz tworzącym rodzinę zastępczą, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, przysługują podobne uprawnienia urlopowe związane z rodzicielstwem co rodzicom biologicznym. Wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz rodzicielskiego jest zależny od liczby dzieci przyjętych na wychowanie, które nie przekroczyły określonego wieku. W przypadku gdy dzieci osiągają limity wieku (7 lat dla urlopu macierzyńskiego oraz 6 lat dla urlopu rodzicielskiego) w trakcie korzystania z uprawnień, powstają jednak wątpliwości, jaki wymiar urlopu ma w takim przypadku zastosowanie. O ich wyjaśnienie zwróciliśmy się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Zdaniem resortu w przypadku adoptowania kilkorga dzieci długość urlopu należy dopasować do liczby dzieci aktualnie spełniających limity wieku.
Tak jak rodzice biologiczni
Podobnie jak w przypadku urodzenia dziecka także przy adopcji wymiar urlopu jest uzależniony od liczby dzieci. I tak zgodnie z art. 183 par. 1 pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze:
  • 20 tygodni - w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
  • 31 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
  • 33 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
  • 35 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
  • 37 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.
Urlop przysługuje jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia.
Rodzice adopcyjni mogą skorzystać także z urlopu rodzicielskiego. Zgodnie z art. 1824 k.p. pracownik nie później niż 21 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza może złożyć pisemny wniosek o udzielenie mu - bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego - urlopu rodzicielskiego. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.
Artykuł 183 par. 4 k.p. określa maksymalny wymiar tego urlopu. Wynosi on:
  • 32 tygodni - w przypadku gdy przyjął na wychowanie jedno dziecko;
  • 34 tygodni - w przypadku gdy przyjął na wychowanie dwoje lub więcej dzieci;
  • 29 tygodni - w przypadku, o którym mowa w art. 183 par. 3, tj. wówczas gdy dziecko zostało przyjęte na wychowanie na krócej niż dziewięć tygodni przed ukończeniem 7. roku życia (urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego ulega wówczas wydłużeniu poza 7. urodziny dziecka, jego minimalny wymiar wynosi bowiem dziewięć tygodni).
Podobnie jak w przypadku rodziców biologicznych, także rodzice adopcyjni mogą korzystać jednocześnie z tego rodzaju urlopu. Wskazane limity są dla nich wspólne. Możliwe jest także korzystanie przez jedno z rodziców z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przy jednoczesnym korzystaniu przez drugiego z urlopu rodzicielskiego (art. 1821a par. 4 k.p.). Do urlopu rodzicielskiego dla rodziców adopcyjnych mają zastosowanie ogólne przepisy określone w art. 1821c-1g k.p. Wynika z ich m.in., że urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. Ponadto żadna z części urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż osiem tygodni, jednak z kilkoma wyjątkami. Jednym z takich wyjątków jest przyjęcie dziecka na wychowanie w wieku do lat 7 (10) - wówczas żadna z części nie może być krótsza niż trzy tygodnie.
Tylko do urodzin
Tyle przepisy ogólne. Problematyczne są jednak sytuacje, gdy dziecko lub dzieci osiągają limity wieku w trakcie okresu, w których ich rodzice korzystaliby z urlopów związanych z rodzicielstwem. Chodzi o takie sytuacje, gdy w chwili przyjmowania dzieci na wychowanie i składania wniosku do sądu opiekuńczego nie ukończyły one jeszcze 7. roku życia, ale osiągną ten wiek w trakcie korzystania z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Jak wówczas obliczać limit urlopu - z uwzględnieniem liczby dzieci, które na dzień składania wniosku miały mniej niż 7 lat, czy liczby dzieci, które do końca urlopu nie ukończyłyby tego wieku? Przy jednym dziecku nie ma wątpliwości - urlop kończy się z dniem, w którym dziecko osiąga ten wiek, z tym zastrzeżeniem, że urlop ten musi trwać przynajmniej dziewięć tygodni. Zdaniem MRiPS w przypadku kilkorga dzieci, z których niektóre kończą 7 lat w trakcie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlop należny jest w wymiarze dla liczby dzieci poniżej tej liczby. Podobna zasada ma zastosowanie w przypadku urlopu rodzicielskiego. Trzeba jednak pamiętać, że limit wieku dla korzystania z urlopu rodzicielskiego to 6 lat - urlop przysługuje do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończyło ten wiek. ©℗

przykład

Do końca roku kalendarzowego
Mam zamiar adoptować dwoje dzieci w wieku 4 i 6 lat, przy czym drugie dziecko niedługo skończy 7 lat. W jakim wymiarze będzie mi przysługiwał urlop macierzyński i rodzicielski? Czy ma znaczenie, że starsze dziecko kończy skończy 7 lat niedługo po wystąpieniu z wnioskiem do sądu?
Z odpowiedzi udzielonej przez MRiPS wynika, że jeśli jedno z dzieci ukończyło 7. rok życia w trakcie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego przysługującego za przyjęcie na wychowanie dwoje dzieci (31 tygodni), to urlop ten przyznawany jest w wymiarze przysługującym dla jednego dziecka (20 tygodni). Gdyby jednak 7. urodziny starszego dziecka przypadły już po wykorzystaniu 20 tygodni urlopu (na dzień jego rozpoczynania dwoje dzieci spełniało warunek wieku), to urlop ten ulega zakończeniu z tym dniem.
W przypadku zaś urlopu rodzicielskiego sytuacja jest bardziej skomplikowana, bo urlop rodzicielski przysługuje tylko do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Dlatego znaczenia nie będą miały 7., lecz 6. urodziny. W opisywanej sytuacji rodzicom będzie przysługiwał więc urlop rodzicielski w wymiarze 32 tygodni, a nie 34 tygodni, ponieważ jedno dziecko już skończyło 6 lat. ©℗
Stanowisko Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z 29 listopada 2021 r. w sprawie uprawnień rodzicielskich rodziców adopcyjnych wydane dla DGP
Na podstawie art. 183 par. 1 kodeksu pracy pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w wymiarze 31 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci. Urlop ten przysługuje nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia (w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego ‒ nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia). Z racji wieku dziecka nie zawsze zatem możliwe jest wykorzystanie urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym, określonym wyżej wymiarze. Pracownik może bowiem skorzystać z tego urlopu do ukończenia przez dziecko 7. (10.) roku życia, czyli do końca dnia bezpośrednio poprzedzającego dzień, w którym dziecko kończy 7. (10.) rok życia (art. 112 kodeksu cywilnego w zw. z art. 300 k.p.). Od godz. 0.00 w dniu, w którym dziecko kończy 7. (10.) rok życia, urlop ten pracownikowi już nie przysługuje.
W związku z powyższym, jeżeli w trakcie korzystania z urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego jedno z dwojga przyjętych na wychowanie dzieci kończy np. 7. rok życia, to wymiar przysługującego pracownikowi urlopu ulega zmniejszeniu do wymiaru urlopu przysługującego dla mniejszej liczby dzieci przyjętych na wychowanie (tj. do wymiaru 20 tygodni). W sytuacji gdyby pracownik do dnia ukończenia przez dziecko 7. roku życia wykorzystał już urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w tym zmniejszonym wymiarze (tj. 20 tygodni) lub wyższym od niego, to urlop uległby z tym dniem zakończeniu.
Pogląd taki można wywieść (na zasadzie analogii) z regulacji zawartej w art. 183 par. 2 k.p. W myśl tego przepisu, do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego stosuje się odpowiednio art. 1801 par. 2 k.p. Zgodnie ze zdaniem drugim tego przepisu pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Zatem w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 31 tygodni (art. 180 par. 1 pkt 2 k.p.) i urlop rodzicielski w wymiarze 34 tygodni (art. 1821a par. 1 pkt 2 k.p.). Natomiast w razie zgonu jednego z dzieci urlop macierzyński i urlop rodzicielski ulega skróceniu do wymiaru przysługującego z tytułu urodzenia jednego dziecka (art. 180 par. 1 pkt 1 i art. 1821a par. 1 pkt 1 k.p.).
Zgodnie z art. 183 par. 4 k.p. pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub który przyjął dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, ma prawo do urlopu rodzicielskiego przysługującego po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, w wymiarze 34 tygodni - w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci.
Przy czym należy zaznaczyć, że na podstawie art. 183 par. 5 k.p. do urlopu rodzicielskiego stosuje się odpowiednio przepis art. 1821c par. 1 k.p., zgodnie z którym urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo w częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia. W opinii Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, w przypadku udzielenia pracownikowi urlopu rodzicielskiego z tytułu przyjęcia na wychowanie dwojga dzieci, gdy w danym roku kalendarzowym w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego jedno z dzieci kończy 6. rok życia, pracownikowi przysługuje urlop rodzicielski tylko do końca tego roku; przy czym jego wymiar ulega skróceniu do wymiaru 32 tygodni - stosownie do liczby przyjętych na wychowanie dzieci, które nie ukończyły jeszcze tego wieku (tj. jednego dziecka). Jeżeli natomiast np. dwójka dzieci przyjętych na wychowanie kończy 6 lat w tej samej dacie (tak jak ma to miejsce np. w przypadku bliźniąt), to z tą datą wygasa prawo pracownika do urlopu rodzicielskiego na przyjęte na wychowanie dzieci. Taka opinia znajduje oparcie w literalnym brzmieniu tego ostatniego przepisu.
Przedstawiając powyższe, jednocześnie informujemy, że poglądy prawne Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej nie są wiążące dla stron stosunku pracy, inspektorów pracy oraz sądów.
Podstawa prawna
• par. 22 rozporządzenia ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz.U. poz. 2243)
• Dział VIII ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)