Tyle przepracują osoby zatrudnione na pełny etat w różnych systemach czasu pracy niezależnie od długości przyjętego okresu rozliczeniowego. Najdłużej popracujemy w marcu, bo aż 184 godziny, a najkrócej w styczniu, gdzie ze względu na dwa święta wymiar czasu pracy wyniesie tylko 152 godziny. W pozostałych dziesięciu miesiącach wymiar czasu pracy będzie się wahał od 160 do 176 godzin. W 2022 r. jedno święto – Nowy Rok przypadnie w sobotę, a więc będzie obowiązek wyznaczenia w zamian dodatkowego dnia wolnego od pracy. Dwa święta ruchome przypadną w niedzielę, co oznacza, że nie będą powodowały obniżenia wymiaru czasu pracy.

Łukasz Prasołek, były pracownik PIP i SN, specjalista z zakresu czasu pracy
Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy określonym w art. 94 pkt 2 kodeksu pracy (dalej: k.p.) jest zapewnienie załodze pracy zgodnej z wymiarem zatrudnienia. Realizacji tego celu służy wymiar czasu pracy, który definiuje liczbę godzin, jaką pracownik powinien przepracować w skali obowiązującego go okresu rozliczeniowego. Przyjęty algorytm ustalania wymiaru czasu pracy dotyczy osób zatrudnionych w pełnym wymiarze, a więc dla zatrudnionych na część etatu należy wielkości wymiarów zmniejszyć proporcjonalnie do obowiązującego ich wymiaru etatu.
Obliczanie wymiaru
Wymiar czasu pracy obliczamy co do zasady dla okresów rozliczeniowych, a nie dla poszczególnych miesięcy, ale w praktyce suma wymiarów miesięcznych musi dawać taki sam wynik jak wymiar ustalony np. dla trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego. Można więc w taki sposób sprawdzić, czy nie doszło do popełnienia błędu w wyliczeniach.
Obliczając wymiar czasu pracy obowiązujący pracownika w ramach przyjętego okresu rozliczeniowego (art. 130 par. 1 k.p.):
  • ustalamy liczbę pełnych tygodni okresu rozliczeniowego (liczonych po siedem dni od pierwszego dnia w okresie, a nie kalendarzowych) i mnożymy ją przez tygodniową normę czasu pracy, czyli 40 godz. (z opisanymi poniżej wyjątkami dotyczącymi pracowników niepełnosprawnych i podmiotów leczniczych, w których obowiązują krótsze normy czasu pracy);
  • ustalamy liczbę dni wystających poza pełne tygodnie – czyli pozostałych w przedziale czasu od ich zakończenia do końca okresu rozliczeniowego, ale bierzemy pod uwagę tylko dni robocze przypadające od poniedziałku do piątku – i mnożymy ją przez normę dobową wynoszącą 8 godz.;
  • sumujemy obydwa wyniki.
Ze względu na inny układ tygodni i weekendów wymiar czasu pracy będzie się różnić dla poszczególnych okresów rozliczeniowych, co oznacza konieczność jego odrębnego ustalania dla każdego z nich.
Wpływ świąt
Minimalne wynagrodzenie za pracę, stawka godzinowa i inne świadczenia
Minimalne wynagrodzenie za pracę, stawka godzinowa i inne świadczenia

Zobacz również
Przedstawiony powyżej sposób obliczenia wymiaru jest wystarczający dla okresów rozliczeniowych, w których nie wypadają święta. W okresach, w których przypadną święta w inny dzień niż niedziela, trzeba je uwzględnić przy ustalaniu wymiaru czasu pracy, zmniejszając go dodatkowo o 8 godz. z tytułu każdego ze świąt (art. 130 par. 2 k.p.). Neutralne z punktu widzenia wymiaru czasu pracy są tylko święta przypadające w niedziele, gdyż te nie wpływają na wymiar czasu pracy, w 2022 r. będzie to dotyczyło Święta Pracy (1 maja) oraz pierwszego dnia Bożego Narodzenia (25 grudnia). Dlatego obliczając wymiary w maju i grudniu, odejmowane będzie tylko jedno, a nie dwa święta.
Wymiar czasu pracy obniżają jednak święta przypadające w terminach dni wolnych od pracy wynikających z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Dotyczy to świąt przypadających w soboty, które nadal w wielu branżach są dniem wolnym od pracy. Wystąpienie dnia świątecznego w sobotę zwiększa pulę dni wolnych od pracy, gdyż powinna być ona policzona dwukrotnie, czyli jako święto oraz jako dzień wolny z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy, co zmusza pracodawców do wyznaczenia załodze innego dnia wolnego od pracy w trakcie takiego okresu rozliczeniowego. Taka wykładnia jest efektem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 października 2012 r. (sygn. akt K 27/11, Dz.U. z 2012 r. poz. 1110) stwierdzającego sprzeczność art. 130 par. 21 k.p. z konstytucją w zakresie, w jakim dopuszczał on różnicowanie sytuacji pracowników dotyczącej czasu pracy w oparciu o stosowane rozkłady czasu pracy. W 2022 r. sytuacja taka będzie miała miejsce raz i to w dniu 1 stycznia, gdyż Nowy Rok przypadnie w sobotę.
Tydzień pracowniczy inny niż kalendarzowy
Pierwszym krokiem przy obliczaniu wymiaru czasu pracy musi być ustalenie liczby pełnych tygodni przypadających w trakcie okresu rozliczeniowego. Tygodnie w kodeksie pracy nie są jednak liczone kalendarzowo, bo przyjęto ich inną definicję, a tydzień pracowniczy to okres, który obejmuje siedem kolejnych dni kalendarzowych, licząc od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego (art. 128 par. 3 pkt 2 k.p.). [przykład 1]

przykład 1

Od soboty lub wtorku
W przypadku miesięcznego okresu rozliczeniowego obejmującego styczeń 2022 r. każdy tydzień będzie się rozpoczynał w sobotę, a kończył w piątek. Z kolei w lutym 2022 r. tygodnie będą trwały od wtorku do poniedziałku.

przykład 2

Liczymy godziny pracy
Obliczając wymiar czasu pracy w miesięcznym okresie rozliczeniowym obejmującym styczeń 2022 r., należy pomnożyć 4 tygodnie przez 40 godz., co daje 160 godz., za 31 stycznia (poniedziałek) doliczymy do wymiaru po 8 godz., nie doliczamy nic za 29 i 30 stycznia, gdyż jest to weekend, a następnie z tytułu świąt odejmiemy 16 godz., gdyż 1 stycznia (Nowy Rok) przypada w sobotę, a 6 stycznia (święto Trzech Króli) w czwartek.
W efekcie wymiar czasu pracy w styczniu 2022 r. wyniesie tylko 152 godz. i będzie najkrótszy w całym 2022 r. ©℗
W efekcie w miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadają zawsze cztery pełne tygodnie trwające od 1. do 28. dnia każdego miesiąca. Obliczenie wymiaru dla miesięcznego okresu rozliczeniowego będzie więc wymagało ustalenia, czy w danym miesiącu występują dni przypadające od poniedziałku do piątku, które nie mieszczą się w pełnych tygodniach, a więc przypadających od 29 do 31 dnia, oraz czy nie występują w jego ramach święta przypadające w innym dniu niż niedziela. Pierwsza okoliczność wpłynie bowiem na podwyższenie wymiaru, z kolei druga spowoduje jego obniżenie. [przykład 2]
W przypadku trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych liczba tygodni nie jest stała, gdyż może wynosić 25 lub 26 tygodni. Stałą wielkość tygodni mają jednak okresy rozliczeniowe trwające 4 miesiące, gdyż wynosi ona 17 tygodni.
Okres rozliczeniowy od 1 do 12 miesięcy
Wymiar czasu pracy ustalamy na okres rozliczeniowy, a więc jego długość, będzie jednym ze wskaźników wpływających także na liczbę godzin możliwych do przepracowania przez załogę. Mimo możliwości wydłużania okresów rozliczeniowych w wielu firmach stosowane są ciągle jednomiesięczne okresy, gdyż są najprostsze w obsłudze kadrowej. A taki okres rozliczeniowy może być stosowany we wszystkich systemach czasu pracy, z wyjątkiem pracy w ruchu ciągłym, w którym przewidziano jedynie czterotygodniowy okres rozliczeniowy, a więc okres krótszy niż okres miesiąca. [tabela 1]
Tabela 1. Wymiary czasu pracy dla miesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Miesiąc Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Styczeń (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 2 dni) 152 19
2. Luty (40 godz. x 4 tyg.) 160 20
3. Marzec (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) 184 23
4. Kwiecień (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 1 dzień) 160 20
5. Maj (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 1 dzień) 168 21
6. Czerwiec (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 1 dzień) 168 21
7. Lipiec (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) 168 21
8. Sierpień (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) – (8godz. x 2 dni) 176 22
9. Wrzesień (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) 176 22
10. Październik (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) 168 21
11. Listopad (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 2 dni) 160 20
12. Grudzień (40 godz. x 4 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 1 dzień) 168 21
Łącznie 2008 251
W 2021 r. wymiar czasu pracy wynosił 2016 godz., co oznaczało 252 dni pracy, a więc w roku 2022 r. roczny czas pracy będzie krótszy o 8 godz. niż w roku poprzednim.
Pracodawcy, którym zależy na bardziej elastycznym zarządzaniu czasem pracy, mogą wprowadzić w swoich regulaminach pracy (układach zbiorowych, obwieszczeniach) dłuższe, np. dwu-, trzy- i czteromiesięczne okresy rozliczeniowe. W przypadku potrzeby wydłużenia okresu rozliczeniowego konieczne będzie już zawarcie porozumienia ze związkami zawodowymi lub z przedstawicielami załogi, gdyż okresy wydłużane powyżej 4 miesięcy – maksymalnie do 12 miesięcy – wymagają takich dodatkowych uzgodnień, a uzasadnieniem do ich wprowadzenia będą przyczyny obiektywne, techniczne lub dotyczące organizacji pracy (art. 129 par. 3 k.p.). Wśród przedłużonych okresów w praktyce największą popularnością cieszą się jednak okresy trzy- lub czteromiesięczne. Wynika to m.in. z tego, że trzymiesięczny okres rozliczeniowy może być w szczególnie uzasadnionych przypadkach stosowany łącznie z równoważnym czasem pracy (art. 135 par. 2 k.p.). [przykład 3, tabela 2]

przykład 3

Równoważny czas
Pracodawca stosuje wobec pracowników ochrony mienia równoważny czas pracy pozwalający na planowanie 12-godz. dniówek. Pracę organizuje w ramach trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych.
Obliczając wymiar dla okresu obejmującego przedział od kwietnia do czerwca 2022 r., powinien:
• pomnożyć 13 pełnych tygodni od 1 kwietnia do 30 czerwca przez 40 godzin, co daje 520 godz. (do uzyskanego wyniku nie dodaje się żadnej wielkości, gdyż tygodnie kończą się 30 czerwca i w tym okresie nie ma dni wystających poza pełne tygodnie),
• odjąć po 8 godz. za trzy święta przypadające w innym dniu niż niedziela (18 kwietnia – Poniedziałek Wielkanocny, 3 maja (wtorek) – święto Narodowe Trzeciego Maja, 16 czerwca – Boże Ciało), obniżając wymiar do 488 godz. Nie obniża wymiaru czasu pracy święto 1 maja, które przypadnie w przyszłym roku w niedzielę. ©℗
Tabela 2. Wymiary czasu pracy dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 31 marca (40 godz. x 12 tyg.) + (8 godz. x 4 dni) – (8 godz. x 2 dni) 496 62
2. Od 1 kwietnia do 30 czerwca (40 godz. x 13 tyg.) – (8 godz. x 3 dni) 496 62
3. Od 1 lipca do 30 września (40 godz. x 13 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 1 zień) 520 65
4. Od 1 października do 31 grudnia (40 godz. x 13 tyg.) – (8 godz. x 3 dni) 496 62
Łącznie 2008 251
Następny w kolejności jest czteromiesięczny okres rozliczeniowy, jaki można stosować wobec pracowników zatrudnionych w systemie podstawowym (art. 129 par. 1 k.p.) tych osób pracujących w systemie równoważnym, które realizują zadania uzależnione od pory roku lub warunków atmosferycznych (art. 135 par. 3 k.p.), a ponadto w systemach zadaniowym (art. 140 k.p.) oraz przerywanym (art. 139 k.p.). [tabela 3]
Tabela 3. Wymiary czasu pracy dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 30 kwietnia (40 godz. x 17 tyg.) – (8 godz. x 3 dni) 656 82
2. Od 1 maja do 31 sierpnia (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 3 dni) – (8 godz. x 3 dni) 680 85
3. Od 1 września do 31 grudnia (40 godz. x 17 tyg.) + (8 godz. x 2 dni) – (8 godz. x 3 dni) 672 84
Łącznie 2008 251
Niektórzy pracodawcy korzystają z możliwości przedłużania okresu rozliczeniowego w drodze porozumienia ze związkami zawodowymi lub w razie ich braku z przedstawicielami załogi, rzadziej na mocy postanowienia układu zbiorowego pracy. Dlatego w praktyce spotykamy jeszcze sześcio- lub dwunastomiesięczne okresy rozliczeniowe wprowadzane w oparciu o art. 129 par. 2 k.p. [tabela 4]
Tabela 4. Wymiary czasu pracy dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 30 czerwca (40 godz. x 25 tyg.) + (8 godz. x 4 dni) – (8 godz. x 5 dni) 992 124
2. Od 1 lipca do 31 grudnia (40 godz. x 26 tyg.) + (8 godz. x 1 dzień) – (8 godz. x 4 dni) 1016 127
Łącznie 2008 251
UWAGA! Z żadnego przepisu kodeksu pracy nie wynika, że okresy rozliczeniowe czasu pracy muszą przypadać w jednym roku kalendarzowym i możliwe jest, że pracodawca – np. ze względów sprzedażowych, produkcyjnych czy innych – zdecyduje, że okresy rozliczeniowe nie będą się zamykały w skali roku. Takie podejście charakteryzuje przede wszystkim branżę handlową, w której wiele firm ma okresy rozliczeniowe od listopada do stycznia albo od grudnia do lutego ze względu na duży ruch klientów przed świętami i wyprzedaże, które ruszają w praktyce w okresie poświątecznym.
Gdy okres rozliczeniowy nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym, metodologia ustalania wymiaru czasu pracy nie różni się od opisanych powyżej zasad. W wielu sytuacjach również firmy, które decydują się na wprowadzenie 12-miesięcznych okresów rozliczeniowych, nie wprowadzają ich od Nowego Roku tylko w innych datach. Idealnym rozwiązaniem jest bowiem rozpoczęcie okresu rozliczeniowego o takiej porze roku, gdy w firmie będzie największe zapotrzebowanie na pracę, a zakończyć roczny okres rozliczeniowy w okresie, gdy pracy będzie najmniej. 12-miesięczny okres rozliczeniowy może się także pokrywać z rokiem finansowym, co może być wygodne z innych względów niezwiązanych z czasem pracy.
Należy pamiętać, że przedstawione powyżej wymiary dotyczą sytuacji, gdy frekwencja jest 100-proc., a więc nie uwzględniają żadnych absencji w pracy. A zgodnie z art. 130 par. 3 k.p. wymiar obniżają wszystkie usprawiedliwione nieobecności w pracy, a każda z nich powoduje zmniejszenie nominału o taką liczbę godzin, jaka była zaplanowana do przepracowania w okresie, w którym miała ona miejsce. Ta reguła ma jednak większe znaczenie na etapie rozliczania czasu pracy, zwłaszcza w ostatnim miesiącu okresu rozliczeniowego, kiedy dokonuje się bilansu czasu pracy w skali całego okresu rozliczeniowego. Wymiaru czasu pracy nie obniżają jednak nieusprawiedliwione nieobecności w pracy (NN), a więc realnie w okresach rozliczeniowych, w których one przypadną, liczba godzin nieobecności, których pracownik nie usprawiedliwi, wpłynie na rozliczenie godzin nadliczbowych pracownika, realnie obniżając ich liczbę.
Pracownicy niepełnosprawni
Czas pracy pracowników niepełnosprawnych zależy od stopnia niepełnosprawności, które są trzy: lekki, umiarkowany i znaczny. W pierwszym przypadku długość wymiarów czasu pracy w okresie rozliczeniowym będzie taka sama jak obliczone powyżej, gdyż takich pracowników obowiązują równe z powszechnymi normy czasu pracy. Odmienność tej grupy pracowników będzie polegała na tym, że obowiązuje ich sztywna, a nie przeciętna tygodniowa norma czasu pracy, ponieważ przepis art. 15 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (dalej: ustawa o rehabilitacji) nie posługuje się zwrotem „przeciętnie na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym”. Jednak krótsze normy czasu pracy wynoszące odpowiednio 7 godz. na dobę i 35 godz. w tygodniu dotyczą dwóch kolejnych stopni niepełnosprawności, czyli znacznego i umiarkowanego (art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji). [tabela 5]
Tabela 5. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla miesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Miesiąc Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Styczeń (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 2 dni) 133 19
2. Luty (35 godz. x 4 tyg.) 140 20
3. Marzec (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) 161 23
4. Kwiecień (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 1 dzień) 140 20
5. Maj (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 1 dzień) 147 21
6. Czerwiec (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 1 dzień) 147 21
7. Lipiec (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) 147 21
8. Sierpień (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) – (7 godz. x 1 dzień) 154 22
9. Wrzesień (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) 154 22
10. Październik (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) 147 21
11. Listopad (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 2 dni) 140 20
12. Grudzień (35 godz. x 4 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 1 dzień) 147 21
Łącznie 1757 251
Niepełnosprawność nie ma zatem żadnego wpływu na dopuszczalną liczbę dni pracy w roku kalendarzowym, więc w przypadku jej umiarkowanego lub znacznego stopnia i braku zgody lekarza na pracę przez 8 godz. na dobę i 40 godz. na tydzień niepełnosprawny będzie w stanie przepracować w 2022 r. 1757 godz., czyli 251 godz. mniej od pracownika pełnosprawnego. Przepracuje jednak analogicznie do ogółu zatrudnionych taką samą liczbę dni, czyli 251.
Ustawodawca nie wykluczył możliwości stosowania wobec pracowników niepełnosprawnych dłuższych okresów rozliczeniowych, więc poza miesięcznym pracodawca może stosować również trzy- lub czteromiesięczne okresy. Z uwagi na sztywne tygodniowe normy czasu pracy obowiązujące niepełnosprawnych wydłużanie okresu rozliczeniowego nie przełoży się jednak na większą elastyczność pracy, gdyż w żadnym z tygodni nie można realnie zaplanować większej liczby godzin pracy niż 35. [tabele 6 i 7 s. C5]
Tabela 6. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym lub znacznym dla trzymiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 31 marca (35 godz. x 12 tyg.) + (7 godz. x 4 dni) – (7 godz. x 2 dni) 434 62
2. Od 1 kwietnia do 30 czerwca (35 godz. x 13 tyg.) – (7 godz. x 3 dni) 434 62
3. Od 1 lipca do 30 września (35 godz. x 13 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 1 dzień) 455 65
4. Od 1 października do 31 grudnia (35 godz. x 13 tyg.) – (7 godz. x 3 dni) 434 62
Łącznie 1757 251
Tabela 7. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla czteromiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 30 kwietnia (35 godz. x 17 tyg.) – (7 godz. x 3 dni) 574 82
2. Od 1 maja do 31 sierpnia (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 3 dni) – (7 godz. x 3 dni) 595 85
3. Od 1 września do 31 grudnia (35 godz. x 17 tyg.) + (7 godz. x 2 dni) – (7 godz. x 3 dni) 588 84
Łącznie 1757 251
Z tych samych względów małą popularność wśród pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne zyskały najdłuższe okresy rozliczeniowe, czyli sześcio- i dwunastomiesięczne. [tabela 8]
Tabela 8. Wymiary czasu pracy pracowników niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym albo znacznym dla sześciomiesięcznych okresów rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 30 czerwca (35 godz. x 25 tyg.) + (7 godz. x 4 dni) – (7 godz. x 5 dni) 868 124
2. Od 1 lipca do 31 grudnia (35 godz. x 26 tyg.) + (7 godz. x 1 dzień) – (7 godz. x 4 dni) 889 127
Łącznie 1757 251
Podmioty lecznicze
Czas pracy pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych jest co do zasady uregulowany w odrębnej ustawie o działalności leczniczej, która nie obejmuje jednak zagadnień związanych z wymiarem czasu pracy, co oznacza, że będzie on ustalany na podstawie ogólnie obowiązującej zasady, czyli art. 130 k.p. W tym zakresie trzeba jednak stwierdzić niespójność przepisów kodeksu i ustawy szczególnej, gdyż ta przewiduje trzy rodzaje długości norm czasu pracy dla różnych grup zawodowych zatrudnionych w służbie zdrowia, podczas gdy w algorytmie wymiaru zawsze stosuje się zawsze stałe wielkości, czyli 8 godz. jako normę dobową oraz 40 godz. jako normę tygodniową. W praktyce jednak, obliczając wymiary dla pracowników służby zdrowia, te powszechne normy czasu pracy należy zastąpić szczególnymi, określonymi dla podmiotów leczniczych, gdyż w przeciwnym razie zawyżylibyśmy wymiary i byłyby one niemożliwe do wypracowania.
Podstawowa długość norm czasu pracy w służbie zdrowia od wielu lat wynosi 7 godz. 35 min. na dobę oraz 37 godz. i 55 min. przeciętnie na tydzień. Obowiązuje ona cały personel podmiotu leczniczego z wyłączeniem dwóch grup pracowników, których dotyczy regulacja szczególna, a więc pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych oraz pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami. W pierwszym przypadku zastosowanie znajdą bowiem powszechnie obowiązujące normy, czyli 8 godz. na dobę i przeciętnie 40 godz. na tydzień, a w drugim czas pracy niewidomego ulega skróceniu do 6 godz. na dobę i przeciętnie 30 godz. tygodniowo.
Nie można wydłużać
Ustawa o działalności leczniczej reguluje już jednak w sposób autonomiczny problematykę okresów rozliczeniowych czasu pracy, przyjmując ich maksymalne długości na poziomie trzech i czterech miesięcy – w zależności od systemu czasu pracy. Oznacza to, że nie ma podstaw prawnych, aby zastosować do pracowników służby zdrowia dopuszczalności wydłużania okresów rozliczeniowych do 6 lub 12 miesięcy, co umożliwia art. 129 par. 2 k.p. Należy bowiem przyjąć, że regulacja ustawy szczególnej jest w tym obszarze wyczerpująca i nie ma podstaw prawnych do stosowania uregulowań kodeksowych, gdyż te stosuje się przecież jedynie w przypadkach nieuregulowanych w ustawie szczególnej, a tutaj nie mamy do czynienia z taką sytuacją. Wyjątkiem, w porównaniu do regulacji kodeksowych, jest także przyjęcie, że dłuższy okres rozliczeniowy wynoszący do czterech miesięcy jest możliwy do zastosowania w systemie równoważnego czasu pracy, podczas gdy w systemie podstawowym maksymalna długość okresu rozliczeniowego wynosi jedynie trzy miesiące.
Tak więc w podmiotach leczniczych stosowane są jedno-, trzy- i czteromiesięczne okresy rozliczeniowe w stosunku do wszystkich grup zawodowych zatrudnionych u takich pracodawców. [tabele 9, 10 i 11]
Tabela 9. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w jednomiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
Lp. Miesiąc Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Styczeń (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) 144 godz. 5 min 19
2. Luty (37 godz. 55 min x 4 tyg.) 151 godz. 40 min 20
3. Marzec (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) 174 godz. 25 min 23
4. Kwiecień (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) 151 godz. 40 min 20
5. Maj (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) 159 godz. 15 min 21
6. Czerwiec (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) 159 godz. 15 min 21
7. Lipiec (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) 159 godz. 15 min 21
8. Sierpień (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) 166 godz. 50 min 22
9. Wrzesień (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) 166 godz. 50 min 22
10. Październik (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) 159 godz. 15 min 21
11. Listopad (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 2 dni) 151 godz. 40 min 20
12. Grudzień (37 godz. 55 min x 4 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) 159 godz. 15 min 21
Łącznie 1903 godz. 25 min 251
Tabela 10. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 31 marca (37 godz. 55 min x 12 tyg.) + (7 godz. 35 min x 4 dni) – (7 godz. 35 min x 2 dni) 470 godz. 10 min 62
2. Od 1 kwietnia do 30 czerwca (37 godz. 55 min x 13 tyg.) – (7 godz. 35 min x 3 dni) 470 godz. 10 min 62
3. Od 1 lipca do 30 września (37 godz. 55 min x 13 tyg.) + (7 godz. 35 min x 1 dzień) – (7 godz. 35 min x 1 dzień) 492 godz. 55 min 65
4. Od 1 października do 31 grudnia (37 godz. 55 min x 13 tyg.) – (7 godz. 35 min x 3 dni) 470 godz. 10 min 62
Łącznie 1903 godz. 25 min 251
Tabela 11. Wymiary czasu pracy dla pracowników podmiotów leczniczych objętych podstawową normą czasu pracy w czteromiesięcznych okresach rozliczeniowych – w ramach systemu równoważnego ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 30 kwietnia (37 godz. 55 min x 17 tyg.) – (7 godz. 35 min x 3 dni) 621 godz. 50 min 82
2. Od 1 maja do 31 sierpnia (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 3 dni) – (7 godz. 35 min x 3 dni) 644 godz. 35 min 85
3. Od 1 września do 31 grudnia (37 godz. 55 min x 17 tyg.) + (7 godz. 35 min x 2 dni) – (7 godz. 35 min x 3 dni) 637 godz. 84
Łącznie 1903 godz. 25 min 251
Poza normami dla pracowników działalności podstawowej oraz pracowników technicznych, gospodarczych i obsługi ustawodawca – o czym już wspominałem wcześniej – przewidział szczególną normę czasu pracy dla pracowników niewidomych, którzy są zatrudnieni na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami. W przypadku takich osób norma dobowa czasu pracy wynosi tylko 6 godz., a norma tygodniowa 30 godz. Zgodnie z art. 93 ust. 4 ustawy o działalności leczniczej osób takich nie można zatrudniać w systemie równoważnym, co oznacza automatycznie, że obowiązujący je okres rozliczeniowy może wynosić maksymalnie trzy miesiące. [tabele 12 i 13] ©℗
Tabela 12. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w miesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
Lp. Miesiąc Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Styczeń (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 2 dni) 114 19
2. Luty (30 godz. x 4 tyg.) 120 20
3. Marzec (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 3 dni) 138 23
4. Kwiecień (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 1 dzień) 120 20
5. Maj (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 1 dzień) 126 21
6. Czerwiec (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 1 dzień) 126 21
7. Lipiec (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) 126 21
8. Sierpień (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 3 dni) – (6 godz. x 1 dzień) 132 22
9. Wrzesień (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) 132 22
10. Październik (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) 126 21
11. Listopad (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 2 dni) 120 20
12. Grudzień (30 godz. x 4 tyg.) + (6 godz. x 2 dni) – (6 godz. x 1 dzień) 126 21
Łącznie 1506 251
Tabela 13. Wymiar czasu pracy niewidomych pracowników podmiotów leczniczych zatrudnionych w trzymiesięcznych okresach rozliczeniowych ©℗
Lp. Okres rozliczeniowy Wyliczenie czasu pracy Liczba godzin Liczba dni
1. Od 1 stycznia do 31 marca (30 godz. x 12 tyg.) + (6 godz. x 4 dni) – (6 godz. x 2 dni) 372 62
2. Od 1 kwietnia do 30 czerwca (30 godz. x 13 tyg.) – (6 godz. x 3 dni) 372 62
3. Od 1 lipca do 30 września (30 godz. x 13 tyg.) + (6 godz. x 1 dzień) – (6 godz. x 1 dzień) 390 65
4. Od 1 października do 31 grudnia (30 godz. x 13 tyg.) – (6 godz. x 3 dni) 372 62
Łącznie 1506 251
Podstawa prawna
• art. 128–150 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
• art. 15 i 16 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573)
• art. 93 i 94 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 711; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2120)