W 2022 r. czeka nas dziewięć dni świątecznych wpływających na czas pracy, gdyż dwa święta – 1 maja i 25 grudnia wypadną w niedzielę i nie obniżą wymiaru czasu pracy. Liczba świąt ma ponadto znaczenie dla wielkości współczynnika ekwiwalentowego, który wyniesie 20,92, czyli będzie o 0,08 niższy niż w 2021 r.
I. DNI USTAWOWO WOLNE OD PRACY
Problematykę dni ustawowo wolnych od pracy niezmiennie równo od 70 lat reguluje ustawa o dniach wolnych od pracy z 1951 r., z której wynika, że są nimi wszystkie niedziele oraz 13 wymienionych enumeratywnie świąt. Święta należy podzielić na dwie kategorie: stałe – przypadające w konkretne dni kalendarzowe, czyli takie gdzie data święta jest zawsze taka sama, lecz może się różnić dzień tygodnia, w jaki takie święto wypada, oraz ruchome – mogące mieć miejsce w różnych datach i dniach tygodnia. Jednak w przypadku Niedzieli Wielkanocnej oraz Zielonych Świątek narzucona jest zasada, że wypadają one w niedziele, choć w różnych datach. W 2022 r. w niedziele jednak będą obchodzone aż cztery święta, gdyż w ten dzień także wypadają Święto Pracy – 1 maja oraz pierwszy dzień Bożego Narodzenia – 25 grudnia.
Tak więc z 13 świąt tylko 9 wpłynie na ustalanie wymiarów czasu pracy pracowników, gdyż zgodnie z art. 130 k.p. tylko święta przypadające w inne dni niż niedziele są brane pod uwagę przy obliczaniu wymiaru czasu pracy w poszczególnych okresach rozliczeniowych. Co ważne, dni takich nie policzymy także przy ustalaniu współczynnika do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy obowiązującego w 2022 r., gdyż tam obowiązuje podobna reguła i bierze się pod uwagę jedynie dni obniżające wymiar czasu pracy. W 2022 r. sytuację dodatkowo komplikuje jedno święto przypadające w sobotę, jakim jest Nowy Rok. Układ świąt w 2022 r. jest dosyć proporcjonalny, gdyż święta ruchome nie przypadną tym razem w maju i nie będzie nasilenia świąt w żadnym miesiącu kalendarzowym, gdyż równo po dwa będą one przypadały w styczniu, kwietniu, maju, czerwcu, listopadzie i grudniu, zaś w sierpniu będzie jedno. [tabela]
Tabela. Dni ustawowo wolne od pracy w 2022 r.
| Lp. | Data | Dzień tygodnia | Nazwa |
| 1 | 1 stycznia 2022 r. | sobota | Nowy Rok |
| 2 | 6 stycznia 2022 r. | czwartek | Trzech Króli |
| 3 | 17 kwietnia 2022 r. | niedziela | Wielkanoc |
| 4 | 18 kwietnia 2022 r. | poniedziałek | Poniedziałek Wielkanocny |
| 5 | 1 maja 2022 r. | niedziela | Święto Pracy |
| 6 | 3 maja 2022 r. | wtorek | Święto Narodowe Trzeciego Maja |
| 7 | 5 czerwca 2022 r. | niedziela | Zielone Świątki |
| 8 | 16 czerwca 2022 r. | czwartek | Boże Ciało |
| 9 | 15 sierpnia 2022 r. | poniedziałek | Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny |
| 10 | 1 listopada 2022 r. | wtorek | Wszystkich Świętych |
| 11 | 11 listopada 2022 r. | piątek | Święto Niepodległości |
| 12 | 25 grudnia 2022 r. | niedziela | Boże Narodzenie |
| 13 | 26 grudnia 2022 r. | poniedziałek | Boże Narodzenie |
Niedziele i święta są jedynymi dniami, których czas trwania został określony ustawowo, a nie pozostawiony układowi wynikającemu z harmonogramów czasu pracy. Standardowe godziny trwania niedzieli i święta to przedział od godz. 6 w niedzielę (święto) do godz. 6 w poniedziałek (dzień następny). Pracodawcy mają jednak możliwość dostosowania czasu trwania niedzieli do swoich potrzeb organizacyjnych. Taki czas trwania niedziel nie dotyczy jednak placówek handlowych, gdyż obowiązująca od dnia 1 marca 2018 r. ustawa z 10 styczna 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. poz. 305 ze zm.) wprowadzająca zakaz handlu w niedziele i święta ustanowiła sztywne ramy niedziel, zgodne z ich kalendarzowym trwaniem. A więc dla pracowników wykonujących czynności związane z handlem niedziela trwa od godz. 0.00 z soboty na niedzielę do godz. 24.00 w niedzielę.
Na czas trwania niedzieli należy zwracać również uwagę przy ustalaniu pracownikowi indywidualnego rozkładu czasu pracy, co następuje na jego pisemny wniosek w związku z prywatnymi potrzebami. Wyrażając zgodę na taki rozkład, pracodawca nie może bowiem naruszać żadnych przepisów o czasie pracy, w tym również dotyczących czasu trwania niedzieli. [przykład]
przykład
Indywidualny rozkład czasu pracy naruszający doby niedzielne
Niedziela u pracodawcy została określona jako przedział czasowy trwający od godz. 6 w niedzielę do godz. 6 w poniedziałek, co zostało skorelowane z porą nocną w firmie trwającą od godz. 22 do godz. 6. Pracownicy magazynu są zatrudnieni u pracodawcy w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku i pracują na dwie zmiany, tj. w godz. 6–14 oraz 14–22, ale jeden z nich wystąpił do pracodawcy o ustalenie dla niego indywidualnego rozkładu czasu pracy w tygodniach, w których pracuje on na pierwszej zmianie od godz. 5.30 do godz. 13.30 ze względu na dogodne połączenie komunikacyjne do i z pracy. Pracodawca nie może wyrazić zgody na taką pracę, gdyż będzie się ona zawsze rozpoczynała w niedzielę, co oznacza, że pracownik poza roszczeniem o dodatkową rekompensatę z tego tytułu, pracowałby we wszystkie niedziele w roku w wymiarze 30 min, naruszając w ten sposób przepis gwarantujący raz na cztery tygodnie niedzielę wolną od pracy. Działanie takie oznaczałoby zaś popełnienie przez pracodawcę wykroczenia.
II. WSPÓŁCZYNNIK DO EKWIWALENTU
Zgodnie z przepisami rozporządzenia urlopowego współczynnik ustala się corocznie i stosuje przy obliczaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, do którego pracownik nabył prawo w danym roku. Co nie oznacza, że chodzi o urlop wypoczynkowy przysługujący za ten rok, gdyż rozwiązanie stosunku pracy w danym roku oznacza nabycie prawa do ekwiwalentu za cały niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy, czyli zarówno zaległy jak i bieżący. Sposób ustalenia współczynnika jest następujący: od liczby dni w roku kalendarzowym odejmujemy liczbę przypadających w trakcie tego okresu niedziel, świąt i dni wolnych z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. Następnie otrzymany wynik dzielimy przez 12, gdyż taka jest liczba miesięcy w roku kalendarzowym. Otrzymany wynik będzie współczynnikiem dla osób zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy, a w przypadku niepełnoetatowców wartość współczynnika obniża się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy danego pracownika.
Jak wyliczyć
Liczba dni kalendarzowych w 2022 r. wynosi 365, zaś niedziel będzie 52 (rok zaczyna i kończy się sobotą, więc ich liczba jest równa liczbie tygodni). W 2022 r. przypada dziewięć świąt wpływających na czas pracy, czyli przypadających w inne dni niż niedziele, i 53 dni wolne wynikające z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. Nowy Rok, czyli dzień 1 stycznia, liczymy podwójnie ze względu na święto przypadające w sobotę, gdyż z tego tytułu pracodawcy muszą wyznaczyć pracownikom inny dzień wolny od pracy w danym okresie rozliczeniowym, który będzie dniem wolnym z tytułu pięciodniowego tygodnia pracy. Zatem współczynnik wyniesie:
365 – (52 + 9 + 53) : 12 = 251 : 12 = 20,92
Współczynnik dla niepełnych etatów, które są stosowane najczęściej, będzie wynosił odpowiednio: dla 3/4 etatu – 15,69, dla 1/2 etatu – 10,46, dla 1/3 etatu – 6,97, a dla 1/4 etatu – 5,23.
Gdy porównamy współczynnik na 2022 r. z tym z 2021 r., to się okazuje, że będzie on mniejszy o 0,08. W 2021 r. współczynnik ten wynosi równo 21, co jest korzystne dla pracowników, gdyż przez współczynnik dzielimy podstawę do ekwiwalentu, a więc gdy dzielnik jest mniejszy to wyższa wychodzi dzienna stawka przysługująca pracownikowi.
Należy pamiętać, że powyższe wielkości wpłyną przede wszystkim na ustalanie ekwiwalentu za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy, ale to niejedyne świadczenie płacowe, które oblicza się w ten sposób. Zasady te stosuje się również przy obliczaniu odszkodowania przysługującego pracownikowi z tytułu skróconego okresu wypowiedzenia umowy bezterminowej, rozwiązania umowy z naruszeniem prawa lub np. odszkodowania należnego pracodawcy w razie niezasadnego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków podmiotu zatrudniającego.
Podstawa prawna
• art. 130, art. 1519 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
• art. 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1920)
• par. 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.)
• par. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 927)
