Poświęcenie czy wyzysk? Zdania na temat wolontariatu są podzielone. Kto może zostać wolontariuszem i na jakich zasadach powinien wykonywać swoje obowiązki?

W okresie PRL wolontariat w naszym kraju znany był tylko w Związku Harcerstwa Polskiego oraz w strukturach związanych z Kościołem. Po przemianach ustrojowych stał się jednym z symboli organizacji pozarządowych. Chociaż nad Wisłą jest to zjawisko znacznie mniej powszechne na zachodzie, to dorosłych wolontariuszy liczy się w milionach.

Działalność wolontariuszy w Polsce reguluje Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie uchwalona 24 kwietnia 2003 roku (Dz.U. 2003 Nr 96 poz. 873). Dokument ten definiuje takie pojęcia jak "wolontariusz", "organizacja pozarządowa" i "działalność pożytku publicznego".

Zgodnie z dokumentem, wolontariuszem jest osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie. Wolontariusz to osoba, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie. Zostać nim może każdy, kto świadomie i dobrowolnie działa na rzecz innych. Świadomość ta rozumiana jest jako dobry stan psychiczny umożliwiający działanie na rzecz własnego środowiska.

Określono w niej także podmioty, które mogą korzystać z pomocy wolontariuszy, a także wylicza obowiązki, które ciążą na organizacji korzystającej z wolontariatu. Ustawa m. in. nakłada na nie obowiązek zawarcia umowy woluntarystycznej i zapewnienia ubezpieczenia od następstw i nieszczęśliwych wypadków. To jak postanowienia ustawy są realizowane kontroluje działający przy Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Departament Pożytku Publicznego.

Wolontariusze mogą wykonywać świadczenia na rzecz:
- organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej
- organów administracji publicznej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej
- jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanych przez te organy, z wyłączeniem prowadzonej przez te jednostki działalności gospodarczej
- podmiotów leczniczych w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej w zakresie wykonywanej przez nie działalności leczniczej- zwanych dalej "korzystającymi".



Z pomocy wolontariuszy korzystać nie mogą podmioty uprawnione, jeżeli chcą zaangażować wolontariusza przy pracach związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz pPodmioty komercyjne – nastawione na zysk, takie jak przedsiębiorstwa.

Zgodnie z ustawą, wolontariusz powinni mieć kwalifikacje i spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, jeżeli obowiązek posiadania takich kwalifikacji i spełniania stosownych wymagań wynika z odrębnych przepisów.

Ustawa nakłada na korzystającego z wolontariatu obowiązek informowania wolontariusza o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa, które mogą pojawić się podczas jego pracy, a także obowiązek zapewnienia wolontariuszowi, na dotyczących pracowników zasadach określonych w odrębnych przepisach, bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania przez niego świadczeń, w tym. Korzystający z wolontariatu musi także pokrywać koszty podróży służbowych i diet, co określają odrębne przepisy. Z tego obowiązku korzystający może zostać zwolniony przez wolontariusza.

Ponadto, jak czytamy w ustawie: "wolontariuszowi mogą przysługiwać świadczenia zdrowotne na zasadach przewidzianych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych". Ten sam artykuł mówi także, że wolontariuszowi przysługuje zaopatrzenie z tytułu wypadku przy wykonywaniu świadczeń, a także, że wolontariuszowi, który wykonuje świadczenia przez okres nie dłuższy niż 30 dni, korzystający zobowiązany jest zapewnić ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków.

To nie jedyny dokument, który reguluje tę kwestię. O pracy wolontariuszy w placówkach opiekuńczo-wychowawczych mówi odpowiednie rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z 1 września 2000 r. Tryb angażowania wolontariuszy w pedagogicznych poradniach psychologicznych określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 11 grudnia 2002 r.