Jestem zatrudniona na podstawie umowy--zlecenia zawartej na rok. To moje jedyne źródło utrzymania. Z powodu problemów rodzinnych i finansowych nie spłacałam kredytu, więc komornik ma zająć mi wynagrodzenie. Czy może zabrać całą kwotę i czy mogę się jakoś bronić, aby zostały mi środki do życia? – pyta pani Joanna.
Co do zasady wynagrodzenie z umowy-zlecenia nie podlega ochronie przed potrąceniami, ściągnięcie długu od zleceniobiorcy jest zatem znacznie prostsze niż od pracownika. Nie oznacza to jednak, że zawsze komornik będzie mógł zająć 100 proc. wynagrodzenia. Inaczej traktowane są jednorazowe umowy-zlecenia, a inaczej takie, z których dochód jest regularny i stanowi podstawę codziennego, bieżącego utrzymania na przeciętnym, a nawet na minimalnym poziomie – te podlegają egzekucji w zakresie określonym w przepisach kodeksu pracy. Jest to możliwe, gdy łącznie spełnione są następujące warunki:
● zleceniobiorca otrzymuje świadczenia powtarzające się – pobierane okresowo w regularnych odstępach czasu, np. co miesiąc,
● umowa ma charakter ciągły i jest odnawiana przez strony,
● wynagrodzenie z umowy zapewnia utrzymanie, czyli przynosi korzyść majątkową pozwalającą na nabywanie dóbr i usług.
W odniesieniu do tego typu zleceń obowiązują granice potrąceń (patrz: tabela). Zajmując wynagrodzenie ze zlecenia z powodu niespłacania kredytu, komornik może potrącić je do wysokości połowy kwoty. I uwaga! Potrąceń dokonuje się z kwoty wynagrodzenia netto, tj. po odliczeniu obciążeń podatkowo-składkowych. Gdyby więc pani Joanna otrzymywała wynagrodzenie netto w wysokości 1200 zł, to maksymalna dopuszczalna kwota potrącenia wyniosłaby 600 zł (1200 zł : 2).
Przy egzekucji z wynagrodzenia ze zlecenia nie stosuje się natomiast kwoty wolnej od potrąceń, która jest typowo pracowniczym instrumentem ochrony. Ustalając ją, uwzględnia się minimalne wynagrodzenie, a także wymiar etatu, więc jej obliczenie dla zleceniobiorcy jest niemożliwe. Jednak Sąd Najwyższy w uchwale z 17 grudnia 1981 r. postanowił, że kwoty pobrane z umów-zleceń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, podlegają egzekucji z ograniczeniem wynikającym z odpowiedniego zastosowania art. 829 pkt 5 k.p.c.
Chodzi o to, że zleceniobiorcy dłużnikowi pobierającemu periodyczną stałą płacę trzeba pozostawić jednorazowo minimum egzystencji, czyli pieniądze w kwocie, która odpowiada części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty. Gdyby np. zleceniodawca wypłacał zleceniobiorcy wynagrodzenie (1200 zł netto) do ostatniego dnia miesiąca, a zajęcie komornicze z tytułu niespłaconego kredytu nastąpiłoby 22 września, to minimum egzystencji wyniosłoby 320 zł [(1200 zł : 30 dni) x 8 dni pozostałych do terminu wypłaty wynagrodzenia]. Możliwa do potrącenia kwota wyniosłaby natomiast 880 zł (1200 zł – 320 zł), ale ponieważ byłaby ona wyższa od maksymalnej dopuszczalnej kwoty potrącenia (600 zł), należałoby ograniczyć do tej kwoty. Wysokość potrącenia z tytułu kredytu wyniosłaby 600 zł i tyle samo zleceniobiorca dostałby na rękę.
Ale uwaga! Stałoby się tak, o ile komornik w piśmie o zajęciu wierzytelności zastrzegłby granice potrąceń. Jeżeli w zajęciu nie będzie takiej klauzuli, na poczet długu będzie przekazywane wynagrodzenie ze zlecenia w pełnej wysokości. W takiej sytuacji nie podlegają egzekucji jednorazowo pieniądze niezbędne dla zleceniobiorcy i jego rodziny na utrzymanie przez dwa tygodnie.
Coraz częściej komornicy gdy stwierdzają, że dochód ze zlecenia jest regularny i stanowi podstawę codziennego utrzymania, dokonują zapisu w zajęciu, że egzekucja jest ograniczona według zasad obowiązujących w kodeksie pracy. Gdyby jednak komornik zignorował konieczność zastosowania ograniczenia przy potrąceniach z wynagrodzenia ze zlecenia i zajął je w całości, bez analizy przebiegu i charakteru formy zatrudnienia, można to zakwestionować. Przysługuje bowiem prawo wniesienia skargi na czynności komornika oraz żądania ograniczenia egzekucji do limitów obowiązujących przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia za pracę. Skargę składa się w sądzie rejonowym, przy którym działa komornik, w ciągu tygodnia od dokonania zajęcia. Opłata od skargi na czynności komornika jest stała i wynosi 100 zł.
Inaczej traktowane jest jednorazowe zlecenie, a inaczej umowy, które się powtarzają

Podstawa prawna
Art. 767, art. 829, art. 833 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.). Art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). Art. 25 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1025).