Placówka medyczna, z którą mamy podpisaną umowę na wykonywanie badań pracowników, w dobie pandemii funkcjonuje normalnie. Czy mogę wysłać pracownika na wykonanie badań okresowych mimo zawieszenia badań specjalnymi przepisami? Czy trzeba to umotywować?

Zgodnie z art. 229 kodeksu pracy (dalej: k.p.) pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom, na swój koszt, profilaktyczną opiekę lekarską. Na tę opiekę składają się trzy rodzaje badań:
  • wstępne, dla osób przyjmowanych do pracy lub pracowników młodocianych przenoszonych na inne stanowiska pracy i innych pracowników przenoszonych na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe,
  • okresowe, w terminie wyznaczonym przez lekarza medycyny pracy,
  • kontrolne, w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą.
Zgodnie art. 229 par. 4 k.p. pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Wykonanie badań profilaktycznych stanowi również jeden z podstawowych obowiązków każdego pracownika. Zgodnie z art. 211 pkt 5 k.p. pracownik jest obowiązany poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich. Niedopełnienie tego obowiązku stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, a pracodawca może zastosować wobec pracownika karę porządkową, o której mowa w art. 108 k.p. (karę upomnienia, grzywny lub karę pieniężną w wysokości jednodniowego wynagrodzenia pracownika). Pracodawca może także rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia, z winy pracownika, z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
O ile w typowych warunkach zarówno powyższy obowiązek, jak i jego realizacja nie budzą żadnych wątpliwości, o tyle w okresie panującej epidemii wirusa SAR-CoV-2 wiele osób unika placówek służby zdrowia w obawie przed zagrożeniami, które potencjalnie mogą tam występować.
W jednej z nowelizacji ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych przewidziano dopuszczalność honorowania orzeczeń lekarskich wydanych przez innego lekarza niż lekarz ze specjalizacją medycyny pracy, w przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego. Zgodnie z art. 12a ust. 3 tej ustawy orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza pracodawca powinien przechowywać w aktach osobowych pracownika. Z kolei badania okresowe, zgodnie z art. 12a ust. 1 tej ustawy, są zawieszone od dnia ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Dopiero po odwołaniu tego stanu pracodawcy i pracownicy muszą niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków (wydać skierowanie i wykonać badania), realizując je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania.
Obowiązek zapewnienia pracownikom badań okresowych jest więc zawieszony do odwołania. Tym samym pracodawca nie ma obowiązku kierowania pracownika na takie badania, ale przepisy mu tego nie zabraniają.
Podstawa prawna
• art. 108, art. 211 pkt 5, art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. ‒ Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320)
• art. 12a ustawy z 2 marca 2020 r. szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 1842; ost. zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 694)