Wynagrodzenia nauczycieli to niezwykle złożone zagadnienie. Przede wszystkim należy zauważyć, że przepisy przewidują około 30 różnych składników pensji pedagogów, które przysługują w zależności od pełnionej funkcji, statusu nauczyciela, stażu pracy, doświadczenia, warunków zatrudnienia oraz wielu innych czynników. To powoduje, że sporządzanie list płac dla pracowników oświaty budzi wątpliwości co do samego prawa do poszczególnych składników, a także wliczania ich do innych świadczeń, oraz zasad oskładkowania czy opodatkowania.

Pojęcie wynagrodzenia nauczycieli zawarto w art. 30 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 4, dalej: KN). Składa się ono z:
1) wynagrodzenia zasadniczego;
2) dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego, w tym z tytułu sprawowania funkcji wychowawcy klasy, oraz za warunki pracy;
3) wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw;
4) nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, jednorazowego świadczenia na start i dodatku wiejskiego.
O ile pkt 1–3 nie budzą wątpliwości, o tyle pkt 4 wymaga wyjaśnienia. Do nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy zalicza się następujące elementy płacy, wynikające z innych przepisów KN lub innych ustaw:
1) wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,
2) wynagrodzenie za pracę w niedziele i święta,
3) wynagrodzenie za dzień wolny od pracy,
4) nagrody jubileuszowe,
5) dodatkowe wynagrodzenie roczne,
6) odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy oraz odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę,
7) nagrody ze specjalnego funduszu nagród,
8) wynagrodzenie chorobowe.
Organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego corocznie sporządza sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu zawodowego w szkołach i placówkach prowadzonych przez tę JST. Należy zauważyć, że KN dzieli składniki pensji na te, które wliczane są do średnich (z nich liczymy m.in. jednorazowy dodatek uzupełniający czy świadczenia chorobowe) oraz te, które nie powinny być do nich przyjmowane. Ponadto przepisy wykonawcze do KN zawierają zasady ich uwzględniania w wynagrodzeniu urlopowym lub ekwiwalencie za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, a przepisy zasiłkowe – zasady przyjmowania do świadczeń chorobowych. tabela 1
Tabela 1. Rodzaje składników wynagrodzenia nauczycieli
Lp. Składnik Podstawa prawna Zaliczanie składnika do obliczania:
jednorazowego dodatku uzupełniającego wynagrodzenia urlopowego/ekwiwalentu/ odpraw/nagród jubileuszowych świadczeń chorobowych
1. Wynagrodzenie zasadnicze • art. 30 ust. 1 i 2 KN• załącznik do rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń1 tak tak tak
2. Dodatek za wysługę lat • art. 30 ust. 1 i 2, art. 33 KN• par. 7 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń• uchwała organu prowadzącego tak tak w zależności od postanowień regulaminu wynagradzania nauczycieli
3. Dodatek funkcyjny • art. 30 ust. 1 i 2 KN• par. 5 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń• uchwała organu prowadzącego tak tak tak – jeżeli w chwili rozpoczęcia zwolnienia lekarskiego pracownik ma do niego prawo
4. Dodatek motywacyjny • art. 30 ust. 2 KN• par. 6 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń• uchwała organu prowadzącego tak tak – jeżeli w chwili nabycia prawa lub przebywania na urlopie pracownik go otrzymuje tak – jeżeli w chwili rozpoczęcia zwolnienia lekarskiego pracownik ma do niego prawo
5. Dodatek za warunki pracy • art. 30 ust. 1 i 2, art. 34 KN• par. 8 i 9 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń• uchwała organu prowadzącego tak tak tak
6. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw • art. 30 ust. 1, art. 35 KN• uchwała organu prowadzącego tak tak tak
7. Nagroda ze specjalnego funduszu nagród • art. 49 ust. 3 KN• uchwała organu prowadzącego• rozporządzenie w sprawie nagród2 tak nie tak
8. Dodatek za pracę w porze nocnej • art. 42b ust. 2 KN tak tak tak
9. Dodatkowe wynagrodzenie roczne • art. 48 KN• ustawa o trzynastce3 nie nie tak
10. Odprawa emerytalna/rentowa • art. 87 KN tak nie nie
11. Odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy • art. 20 ust. 2, art. 28, 70 ust. 2 KN tak nie nie
12. Nagroda jubileuszowa • art. 47 KN• rozporządzenie w sprawie nagród jubileuszowych4 tak nie nie
13. Wynagrodzenie za pracę w dniu wolnym od pracy lub święto • art. 42c ust. 3 i 4 KN• par. 10 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń tak tak tak
14. Jednorazowa gratyfikacja pieniężna za uzyskanie tytułu honorowego profesora oświaty • art. 31 KN nie nie nie
15. Jednorazowy dodatek uzupełniający • art. 30a ust. 3 KN nie tak tak
16. Dodatek wiejski • art. 54 ust. 5 KN nie nie nie
17. Świadczenie urlopowe • art. 53 ust. 1a KN nie nie nie
18. Świadczenie na start • art. 53a KN nie nie nie
19. Świadczenia z ZFŚS • art. 53 ust. 1 i 2 KN• ustawa o ZFŚS5• regulamin funduszu obowiązujący w jednostce nie nie nie
20. Wynagrodzenie wypłacane za godziny poświęcone na zajęcia w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu UE • art. 35a KN nie tak tak
1 rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1491)
2 rozporządzenie ministra edukacji narodowej z 10 sierpnia 2009 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli (Dz.U. z 2009 r. nr 131, poz. 1078; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 795)
3 ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1872)
4 rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz.U. z 2001 r. nr 128, poz. 1418)
5 ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1070; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1070)

wynagrodzenie zasadnicze

Nauczyciele uprawnieni są do wynagrodzenia zasadniczego wypłacanego w stawce miesięcznej. Jego wysokość uzależniona jest od stopnia awansu zawodowego, posiadanych kwalifikacji oraz wymiaru zajęć obowiązkowych. tabela 2 Wysokość minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli corocznie określa minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw pracy oraz po zasięgnięciu opinii Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego w drodze rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1491; dalej rozporządzenie w sprawie wynagrodzeń nauczycieli). W drodze regulaminu organy prowadzące szkoły będące JST mogą zwiększać środki na wynagrodzenia nauczycieli, w tym podwyższać minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego.
Tabela 2. Obecnie obowiązujące wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego ©℗
Poziom wykształcenia Stopnie awansu zawodowego nauczyciela
nauczyciel stażysta nauczyciel kontraktowy nauczyciel mianowany nauczyciel dyplomowany
1 Tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym 2949 zł 3034 zł 3445 zł 4046 zł
2 Tytuł zawodowy magistra bez przygotowania pedagogicznego, tytuł zawodowy licencjata (inżyniera) z przygotowaniem pedagogicznym 2818 zł 2823 zł 3002 zł 3523 zł
3 Tytuł zawodowy licencjata (inżyniera) bez przygotowania pedagogicznego, dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego lub nauczycielskiego kolegium języków obcych, pozostałe wykształcenie 2800 zł 2818 zł 2841 zł 3079 zł
Wynagrodzenie zasadnicze wraz z przyznanymi dodatkami jest wypłacane nauczycielowi miesięcznie z góry w pierwszym dniu miesiąca, ale jeżeli jest to dzień ustawowo wolny od pracy, wówczas jest ono wypłacane w dniu następnym. Termin wypłaty z góry przysparza w praktyce sporo problemów, gdyż niejednokrotnie zdarza się, że nauczyciele nie świadczą pracy przez pełny miesiąc z powodu choroby czy innych absencji. W takim przypadku nadpłacone pedagogowi wynagrodzenie należy odliczyć przy kolejnym terminie płatności. przykład 1 Jednak przeoczenie odliczenia w kolejnej głównej liście płac powoduje, że rozliczenie zwolnienia lekarskiego wymaga pisemnej zgody pracownika i staje się potrąceniem dobrowolnym (art. 87 par. 7 i art. 91 kodeksu pracy, dalej: k.p.).

przykład 1

Rozliczenie absencji chorobowej
Nauczycielowi 1 kwietnia 2021 r. wypłacono z góry za kwiecień pensję zasadniczą w kwocie 3523 zł. Oprócz tego otrzymał on 9-proc. dodatek za wysługę lat – 317,07 zł, dodatek z tytułu pełnienia funkcji wychowawcy klasy – 300 zł, dodatek motywacyjny – 200 zł. Tymczasem od 6 do 9 kwietnia nauczyciel przebywał na zwolnieniu lekarskim. Termin wypłaty pensji za maj 2021 r. przypada 4 maja. Zakładając, że w kwietniu była to jedyna nieobecność pracownika, szkoła rozliczy absencję chorobową pracownika na majowej liście płac. Ponieważ zwolnienie lekarskie rozliczane jest w terminie, nie jest wymagana zgoda nauczyciela na dokonanie odliczenia. Jednak gdyby z jakichś przyczyn przeoczono ten termin i absencję rozliczono później, wówczas zgoda pracownika będzie już konieczna.
Fragment rozliczeń do listy płac za maj 2021 r.
Lp. Wyszczególnienie Obliczenia Kwota
1. Wynagrodzenie zasadnicze 3523 zł : 30 = 117,43 zł117,43 zł × 4 dni zwolnienia lekarskiego = 469,72 zł3523 zł – 469,72 zł = 3053,28 zł 3053,28 zł
2. Dodatek za wysługę lat za czas przepracowany 3053,28 zł × 9 proc. = 274,80 zł 274,80 zł
3. Dodatek za wysługę lat za czas choroby 317,07 zł - 274,80 zł = 42,27 zł 42,27 zł
4. Dodatek za wychowawstwo 300 zł : 30 = 10 zł10 zł × 4 dni zwolnienia lekarskiego = 40 zł300 zł – 40 zł = 260 zł 260 zł
5. Dodatek motywacyjny 200 zł : 30 = 6,67 zł6,67 zł × 4 dni zwolnienia lekarskiego = 26,68 zł200 zł – 26,68 zł = 173,32 zł 173,32 zł
Niekiedy jednak nadpłacone wynagrodzenie nie podlega zwrotowi. Dzieje się tak wtedy, gdy nauczyciel kończy pracę w trakcie miesiąca. Wówczas zwrot nadpłaconego wynagrodzenia następuje dobrowolnie, gdyż pedagodzy w takim przypadku są chronieni art. 40 KN, zgodnie z którym prawo do wynagrodzenia gaśnie z ostatnim dniem miesiąca kalendarzowego, w którym nastąpiło wygaśnięcie lub rozwiązanie stosunku pracy. Na podstawie tego przepisu nauczyciel zachowuje zatem prawo do pobranego wynagrodzenia nawet wówczas, gdy w trakcie miesiąca kalendarzowego zakończył się jego stosunek pracy. W takiej sytuacji pracodawca nie może więc żądać od niego zwrotu wynagrodzenia otrzymanego pierwszego dnia miesiąca (por. wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 6 czerwca 2019 r., sygn. akt VII Pa 23/19). przykład 2

przykład 2

Wypłata i wypowiedzenie
1 kwietnia 2021 r. szkoła dokonała na rzecz nauczycielki przelewu pełnego wynagrodzenia za kwiecień. Tego samego dnia nauczycielka złożyła na piśmie wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem 14-dniowego okresu wypowiedzenia. Kierownictwo szkoły 26 kwietnia wezwało nauczycielkę do zwrotu kwoty 1752,78 zł, stanowiącej część wynagrodzenia za kwiecień. Ta jednak, powołując się na art. 40 KN, odmówiła zwrotu. Szkoła może odwołać się do sądu. Wówczas ten rozstrzygnie zasadność zwrotu nadpłaconej pensji. Powinien jednak przyznać rację nauczycielce.
W literaturze przedmiotu można jednak spotkać się także z odmienną opinią. Jej zwolennicy podkreślają, że czym innym jest prawo do wynagrodzenia, a czym innym sposób jego wypłaty, zaś konstrukcja wypłaty wynagrodzenia z góry polega na jego wypłaceniu przed świadczeniem pracy, ale pod warunkiem, że pracownik będzie wykonywał swoje obowiązki w okresie, za który z góry otrzymał wypłatę. Zatem przed spełnieniem świadczenia (w postaci wykonania pracy) pedagog ma prawo do wypłaty wynagrodzenia, natomiast prawo do niego powstanie już po wykonaniu pracy. Nastąpi to na koniec miesiąca, gdy okaże się, że świadczył pracę w wymaganym od niego wymiarze. Artykuł 40 KN jest przy tym przepisem szczególnym w stosunku do art. 80 k.p., który w przypadkach określonych w odrębnych przepisach dopuszcza zachowanie prawa do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy.

dodatek za wysługę lat

Nauczycielom przysługuje dodatek za wysługę lat (nazywany też dodatkiem stażowym) w wysokości 1 proc. wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy. Jest on wypłacany w okresach miesięcznych, poczynając od czwartego roku pracy, z tym że dodatek ten nie może przekroczyć 20 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Zatem prawo do pierwszego dodatku stażowego – w wysokości 3 proc. – nauczyciel uzyskuje po przepracowaniu trzech lat. Przy czym do okresów pracy uprawniających do tego dodatku wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia we wszystkich zakładach pracy (także w zakładach pracy niebędących oświatowymi, zarówno w sektorze budżetowym, jak i prywatnym) oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. W efekcie wszędzie, gdzie powstają wątpliwości co do wliczania określonych rodzajów aktywności zawodowej, należy sięgnąć do przepisów je regulujących. tabela 3 W aktualnym stanie prawnym do stażu uprawniającego do dodatku nie wlicza się m.in. zatrudnienia w ramach umów cywilnoprawnych, prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej czy okresu pobierania zasiłków po ustaniu zatrudnienia.
Tabela 3. Wybrane okresy aktywności wliczane do pracowniczego stażu pracy ©℗
Lp. Rodzaj aktywności zawodowej Podstawa prawna
1. Prowadzenie indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka. ustawa z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz.U. z 1990 r. nr 54, poz. 310)
2. Pobieranie zasiłku dla bezrobotnych i stypendium otrzymywanego przez bezrobotnego w trakcie szkolenia, na które został skierowany przez starostę, a także stypendium otrzymywanego bądź w trakcie odbywania stażu na podstawie skierowania starosty, bądź przez uczestnika przygotowania zawodowego dorosłych. art. 79 ust. 1, art. 86 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1409; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2400, dalej: ustawa o promocji zatrudnienia)
3. Praca za granicą u pracodawcy zagranicznego. art. 86 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia
4. Czynna i zawodowa służba w wojsku. art. 120–122 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 372)
Nauczycielowi pozostającemu jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy okresy uprawniające do omawianego dodatku ustala się odrębnie dla każdego stosunku pracy. Do uprawniającego stażu nie wlicza się jednak okresu pracy w innym zakładzie, w którym nauczyciel jest lub był zatrudniony jednocześnie. Ponadto nauczycielowi pozostającemu w stosunku pracy jednocześnie w kilku szkołach w wymiarze łącznie nieprzekraczającym obowiązującego nauczyciela wymiaru zajęć do okresów uprawniających do dodatku za wysługę lat w każdej ze szkół wlicza się zakończone okresy zatrudnienia, co oznacza, że jeśli nauczyciel świadczy pracę w kilku szkołach, łącznie ponad etat, dodatki nie są takie same. przykład 3

przykład 3

Inaczej w szkole, inaczej w przedszkolu
Nauczyciel zatrudniony w szkole w ramach pensum 18/18 podjął też pracę na 4/25 etatu w przedszkolu. Szkoła jest jego głównym miejscem pracy i z tego tytułu wypłacana jest mu wysługa w wysokości 15 proc. W przedszkolu, czyli dodatkowym miejscu pracy, nauczyciel otrzyma dodatek po przepracowaniu trzech lat. ©℗
Dodatek stażowy jest składnikiem oskładkowanym i opodatkowanym. Przepisy oświatowe nie przewidują prawa do niego za okres absencji chorobowej. Ponieważ jednak, podobnie jak w przypadku pracowników administracji i obsługi, przez lata ugruntowała się praktyka zachowania prawa do niego za czas choroby, to zazwyczaj w regulaminach wynagradzania obowiązujących w jednostkach stosuje się zapisy regulujące takie uprawnienie (jeśli takiego zapisu nie ma, dodatek ten powinien być obniżony za czas choroby i wliczony do podstawy świadczeń chorobowych – wynagrodzenia chorobowego i zasiłków).
Dodatek w części przysługującej za czas choroby nauczyciela nie podlega oskładkowaniu zarówno w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego, jak i za czas otrzymywania przez niego zasiłku. Wynika to z par. 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949). Zgodnie bowiem z tym przepisem „nie stanowią podstawy wymiaru składek składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku”. Podobnie jest w przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne, co potwierdza m.in. stanowisko wyrażone w decyzji ZUS z 17 lipca 2018 r. (nr 275, DI/100000/43/693/2018), w której czytamy „(…) W zakresie ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zastosowanie znajdzie art. 81 ust. 1 ustawy zdrowotnej, który stanowi, że do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób (…) stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10. Przepis ten formułuje zasadę, zgodnie z którą podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, tj. kwota, od której należy obliczyć składkę na to ubezpieczenie, jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników.
Skoro, jak dowodzi Wnioskodawca, kwoty wynagrodzeń nie będą stanowiły tytułu do objęcia ich ubezpieczeniami społecznymi, to tym samym nie będą też stanowiły podstawy wymiaru składki zdrowotnej (…)”. przykład 4

przykład 4

Wyłączenie z podstawy wymiaru składek
Nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 4046 zł i procentowo ustalany od niego dodatek za wysługę lat w wysokości 20 proc., czyli 809,20 zł. W okresie od 6 do 23 kwietnia 2021 r. przebywa on na zwolnieniu lekarskim, za który przysługuje mu zasiłek chorobowy. Podstawę zasiłku pracownika ustaloną z 12 miesięcy poprzedzających październik stanowi kwota 4652,80 zł (zgodnie z regulaminem wynagradzania szkoła nie doliczyła do niej dodatku za wysługę lat, który wypłaca również za czas choroby).
Obliczenia należności brutto:
KROK 1. Ustalenie kwoty wynagrodzenia zasadniczego za przepracowaną część miesiąca:
4046 zł : 30 = 134,87 zł
134,87 zł × 18 dni zwolnienia lekarskiego = 2427,66 zł
4046 zł – 2427,66 zł = 1618,34 zł
KROK 2. Ustalenie kwoty dodatku stażowego za przepracowaną część miesiąca:
1618,34 zł × 20 proc. = 323,67 zł
KROK 3. Ustalenie kwoty dodatku stażowego za czas choroby:
809,20 zł – 323,67 zł = 485,53 zł
KROK 4. Ustalenie kwoty zasiłku chorobowego:
4652,80 zł : 30 = 155,09 zł
155,09 zł × 80 proc. = 124,07 zł
124,07 zł × 18 dni zwolnienia lekarskiego = 2233,26 zł
Przyjmujemy, że koszty uzyskania przychodów wynoszą 250 zł i nauczyciel nie złożył pracodawcy PIT-2 (nie stosujemy ulgi). Pracodawca na majowej liście płac rozliczy uzyskane przez nauczyciela w kwietniu wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca, zasiłek chorobowy i dodatek stażowy przysługujący za czas choroby.
Lista płac nauczyciela za maj 2021 r.
Lp. Wyszczególnienie Wartość
1. Wynagrodzenie zasadnicze za przepracowaną część miesiąca 1618,34 zł
2. Dodatek za wysługę lat za przepracowaną część miesiąca 323,67 zł
3. Dodatek za wysługę lat za czas choroby 485,53 zł
4. Zasiłek chorobowy 2233,26 zł
5. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (poz. 1 + poz. 2) 1942,01 zł
6. Składka na ubezpieczenie emerytalne (poz. 5 × 9,76 proc.) 189,54 zł
7. Składka na ubezpieczenie rentowe (poz. 5 × 1,5 proc.) 29,13 zł
8. Składka na ubezpieczenie chorobowe (poz. 5 × 2,45 proc.) 47,58 zł
9. Łącznie składki na ubezpieczenia społeczne (poz. 6 + 7 + 8) 266,25 zł
10. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (poz. 5 - 9) 1675,76 zł
11. Składka na ubezpieczenie zdrowotne do pobrania (poz. 10 × 9 proc.) 150,82 zł
12. Składka na ubezpieczenie zdrowotne do odliczenia od podatku (poz. 10 × 7,75 proc.) 129,87 zł
13. Podstawa obliczenia zaliczki na podatek dochodowy (poz. 1 + 2 + 3 + 4 - 9 - 250 zł), po zaokrągleniu 4145 zł
14. Zaliczka na podatek dochodowy przed odliczeniem składki zdrowotnej (poz. 13 × 17 proc.) 704,65 zł
15. Zaliczka na podatek dochodowy do pobrania (poz. 14–12), po zaokrągleniu 575 zł
16. Kwota do wypłaty (poz. 1 + 2 + 3 + 4 - 9 - 11 - 15) 3668,73 zł
Jak wynika z obliczeń z powyższej tabeli, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi tylko wynagrodzenie zasadnicze i dodatek stażowy za przepracowaną część miesiąca. Dodatek stażowy przysługujący za czas zasiłku chorobowego, podobnie jak zasiłek chorobowy, jest również wyłączony z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe.

dodatki funkcyjne

Zgodnie z par. 5 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono:
1) stanowisko dyrektora lub wicedyrektora przedszkola, szkoły, placówki lub innej jednostki organizacyjnej, o której mowa w art. 1 ust. 1 KN albo inne stanowisko kierownicze przewidziane w statucie szkoły;
2) sprawowanie funkcji:
a) wychowawcy klasy,
b) doradcy metodycznego lub nauczyciela-konsultanta,
c) opiekuna stażu,
d) nauczyciela opiekującego się oddziałem przedszkolnym.
Co do zasady wysokość stawek dodatków funkcyjnych w drodze regulaminu określa organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego, uwzględniając przewidywaną strukturę zatrudnienia. Jedynie w stosunku do nauczyciela, któremu powierzono sprawowanie funkcji wychowawcy klasy, ustawowo zagwarantowano kwotę dodatku nie mniejszą niż 300 zł (art. 34a KN). Należy wspomnieć, że dodatek ten przysługuje za każdą powierzoną funkcję, także wtedy gdy nauczyciel sprawuje pieczę nad kilkoma klasami. przykład 5

przykład 5

Opieka nad kilkoma klasami
W regulaminie wynagradzania nauczycieli wprowadzono zapis, zgodnie z którym nauczycielom przysługuje dodatek za wychowawstwo tylko za jedną klasę lub oddział, niezależnie od liczby klas lub oddziałów, w których pełnią funkcję wychowawcy. Taki zapis jest niezgodny z przepisami. Uprawnienie do dodatku funkcyjnego przysługuje bowiem z tytułu pełnienia każdej z funkcji wymienionych w par. 5 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń. Zgodnie z rozstrzygnięciem nadzorczym wojewody wielkopolskiego z 25 listopada 2019 r. (sygn. akt KN-I.4131.1.446.2019.10) „przepisy rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń nie zawierają regulacji ograniczających prawo do dodatku funkcyjnego w przypadku zbiegu uprawnień z kilku tytułów, nie istnieje też ustawowe upoważnienie dla rady gminy do wprowadzenia takich ograniczeń. Należy zauważyć, że do uzyskania dodatku funkcyjnego uprawnieni są nauczyciele, którym powierzono stanowisko i sprawują funkcje określone w par. 5 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń, a zatem dodatek funkcyjny przysługuje nauczycielowi za zajmowanie stanowiska i sprawowanie każdej z tych funkcji oddzielnie i niezależnie od siebie”.
Nauczyciele opiekujący się oddziałami przedszkolnymi, w tym także wychowawcy zerówek – bez względu na to, czy są zatrudnieni w przedszkolach jako odrębnych jednostkach oświatowych, czy też w szkołach z oddziałami przedszkolnymi – są uprawnieni do otrzymywania dodatku dla opiekunów oddziałów przedszkolnych, którego minimalna wysokość nie została ustalona w KN. Oznacza to, że wysokość dodatku funkcyjnego takiego nauczyciela określa organ prowadzący w regulaminie wynagradzania. Nie ma przeszkód, aby była to taka sama wartość jak dla wychowawców klas, ale równie dobrze można go ustalić na poziomie niższym.
Z dodatkiem funkcyjnym związana jest również problematyka wliczania go do podstawy wymiaru zasiłków chorobowych. Może się zdarzyć, że choć w okresie przyjmowanym do podstawy wymiaru świadczeń dodatek ten był wypłacany, to z podstawy należy go wyłączyć. Ma to związek z zastosowaniem art. 41 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 870; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2112), zgodnie z którym składników wynagrodzenia przysługujących – w myśl umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy – tylko do określonego terminu nie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należnego za okres po tym terminie. Dodatek powierzony pedagogowi zawsze ma charakter terminowy. Jeżeli po ustaniu prawa do niego nie zostanie ponownie przyznany, wtedy z podstawy wymiaru zasiłku należy go wyłączyć. przykład 6 Tę samą zasadę należy stosować także do dodatku motywacyjnego.

przykład 6

Wstrzymanie wypłaty
Od 1 września 2020 r. nauczycielce przyznano dodatek z tytułu sprawowania funkcji opiekuna stażu w wysokości 250 zł. Z końcem marca 2021 r. nauczyciel odbywający staż zrezygnował z dalszej pracy w szkole, w związku z czym od kwietnia dyrektor jednostki wstrzymał wypłatę dodatku dla opiekuna (zrobił to na piśmie). Przy czym nauczycielka będąca opiekunem stażu na przełomie marca i kwietnia przebywa na zwolnieniu lekarskim. W takiej sytuacji podstawę jej świadczeń chorobowych stanowi wynagrodzenie z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc zachorowania, tj. od marca 2020 r. do lutego 2021 r. Mimo że zwolnienie lekarskie jest ciągłe, to dla części przypadającej w marcu należy ustalić podstawę, wliczając do niej dodatek z tytułu pełnienia funkcji opiekuna stażu, natomiast dla części kwietniowej podstawa jest wprawdzie kontynuowana i z tego samego okresu, lecz nie powinno się do niej wliczać dodatku.

dodatek motywacyjny

Jednym ze składników wynagrodzenia nauczyciela – przysługującym za wyniki pracy – jest dodatek motywacyjny. Ma on charakter fakultatywny. Odnosi się do jakości świadczonej pracy i wykonywania dodatkowych zadań lub zajęć i nie jest ustawowym „bonusem” związanym z powierzonym stanowiskiem lub sprawowaną funkcją. Ogólne warunki przyznawania tego dodatku określone są w par. 6 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń. Należą do nich:
1) osiągnięcia w realizowanym procesie dydaktycznym;
2) osiągnięcia wychowawczo-opiekuńcze;
3) wprowadzanie innowacji pedagogicznych skutkujących efektami w kształceniu i wychowaniu;
4) zaangażowanie w realizację czynności i zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły, w tym zajęć opiekuńczych i wychowawczych uwzględniających potrzeby i zainteresowania uczniów;
5) szczególnie efektywne wypełnianie zadań i obowiązków związanych z powierzonym stanowiskiem;
6) realizowanie w szkole zadań edukacyjnych, wynikających z przyjętych przez organ prowadzący priorytetów w realizowanej lokalnej polityce oświatowej.
Stosownie do upoważnienia ustawowego organ prowadzący szkołę (samorząd) określa w regulaminie:
1) wysokość stawek dodatku motywacyjnego oraz
2) szczegółowe warunki jego przyznawania. ramka
Czego nie może ustalić rada gminy, uchwalając zasady przyznawania dodatku motywacyjnego
• Organ prowadzący nie może delegować kompetencji do ustalenia regulaminu określającego zasady wypłacania dodatku motywacyjnego na dyrektora szkoły oraz współdziałające z nim organizacje związkowe.
• W uchwale organu prowadzącego szkołę nie można określać ilości środków finansowych przeznaczonych na dodatki do wynagrodzeń w poszczególnych szkołach podlegających temu organowi.
• Nieprawidłowe jest określanie w uchwałach organów samorządowych, kiedy dodatek motywacyjny ma być wypłacany lub kiedy nie przysługuje, gdyż te zagadnienia regulują przepisy KN.
• Błędem jest uzależnienie wypłaty dodatku motywacyjnego od posiadanych przez gminę środków finansowych, gdyż prawo do takiego dodatku zostało przyznane nauczycielom z mocy ustawy.
• Nie można regulować w uchwale zasad cofania dodatku motywacyjnego, gdyż nie mieści się to w delegacji ustawowej, która dotyczy tylko warunków przyznawania świadczenia.
• Nie należy wstrzymywać wypłaty dodatku motywacyjnego w sytuacji, gdy wobec nauczyciela wszczęto postępowanie dyscyplinarne.
• Nie można ustalić jednakowej wysokości dodatku dla wszystkich nauczycieli zatrudnionych w poszczególnych jednostkach podlegających organowi prowadzącemu.
• Nieprawidłowe jest określenie wysokości dodatku w kwocie rażąco niskiej np. 1 zł. ©℗

godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw

W szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel zgodnie z posiadaną specjalnością może być zobowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za zgodą nauczyciela, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.
Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Artykuł 42 ust. 3 KN zawiera tabelę, w której podane są tygodniowe obowiązkowe wymiary godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych (tzw. pensa) nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze. W zależności od stanowiska nauczyciela wynoszą one od 15 do 30 godzin. przykład 7

przykład 7

Stawka za jedną godzinę
Nauczyciel zatrudniony jest w wymiarze 20/20 i osiąga wynagrodzenie 4046 zł. Zgodnie z arkuszem organizacyjnym przyznano mu trzy godziny ponadwymiarowe w tygodniu. Obliczając stawkę za jedną godzinę ponadwymiarową, należy:
KROK 1. Obliczyć średnią miesięczną liczbę godzin nauczyciela
20-godzinne pensum × 4,16 = 83,2 ≈ 83 godzin (czas zajęć do 0,5 godziny pomija się)
KROK 2. Podzielić stawkę wynagrodzenia przez miesięczną liczbę godzin
4046 zł ÷ 83 = 48,75 zł ©℗
Nauczycielom realizującym w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin zajęć, tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć ustala się jako iloraz łącznej liczby realizowanych godzin i sumy części etatów realizowanych w ramach poszczególnych tygodniowych wymiarów godzin, przy czym wynik zaokrągla się do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej liczy się za pełną godzinę. Godziny obliczone ponad ten wymiar stanowią godziny ponadwymiarowe. przykład 8

przykład 8

Dodatkowe zajęcia
Nauczyciel w ramach stosunku pracy realizuje zajęcia z matematyki w wymiarze 5/18 oraz zajęcia w bibliotece w wymiarze 23/30. Ma on tytuł magistra z przygotowaniem pedagogicznym i stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego. W celu obliczenia liczby godzin ponadwymiarowych należy:
KROK 1. Obliczyć wymiar etatu
5/18 + 23/30 = 0,2778 + 0,7667 = 1,0445
KROK 2. Obliczyć uśrednione pensum
(5 + 23) ÷ 1,0445 = 28 ÷ 1,0445 = 26,8071 ≈ 27
KROK 3. Obliczyć liczbę godzin ponadwymiarowych
28 godzin – 27 godzin w pensum = 1 godzina
Wynagrodzenie za godzinę ponadwymiarową w takim przypadku wyniesie:
27 godzin tygodniowo × 4,16 = 112,32 ≈ 112 godzin miesięcznie
4046 zł ÷ 112 = 36,13 zł
Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw to składniki płacy nauczycielskiej, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac. Wynagrodzenie to wypłaca się miesięcznie, jednorazowo z dołu w ostatnim dniu miesiąca (art. 39 ust. 4 KN). Jeżeli ostatni dzień miesiąca jest dniem ustawowo wolnym od pracy, wynagrodzenie jest wypłacane w dniu poprzedzającym ten dzień, a w przypadkach szczególnie uzasadnionych wynagrodzenie może być wypłacone w jednym z ostatnich pięciu dni miesiąca lub w dniu wypłaty miesięcznego wynagrodzenia.
W związku z tym dla nauczycieli w ciągu miesiąca sporządza się co najmniej dwie listy płac:
  • wypłatę z góry – główną, oraz
  • wypłatę za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw.
Do pierwszej wypłaty należy stosować koszty uzyskania przychodów zgodnie z deklaracją pracownika oraz kwotę zmniejszającą zaliczkę na podatek dochodowy, jeśli nauczyciel złożył PIT-2, w którym wskazał jednostkę jako głównego pracodawcę, a na kolejnej wypłaca się wynagrodzenie za zrealizowane godziny bez stosowania ww. parametrów podatkowych. przykład 9

przykład 9

Dwie listy płac
Nauczyciel liceum ogólnokształcącego zatrudniony jest w wymiarze 18/18 i otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 3445 zł. Ma prawo do dodatku za wysługę lat w wysokości 11 proc. – 378,95 zł oraz z tytułu pełnienia funkcji wychowawcy klasy – 350 zł (organ prowadzący w regulaminie wynagradzania ustalił wysokość dodatku wyższą od ustawowej kwoty), dodatek motywacyjny – 5 proc. wynagrodzenia zasadniczego, tj. 172,25 zł. W kwietniu 2021 r. przepracuje 12 godzin ponadwymiarowych oraz 4 godziny z tytułu zastępstwa, za co otrzyma 734,88 zł, zgodnie z obliczeniami:
• 18 pensum × 4,16 = 74,88 ≈ 75 – przeciętna miesięczna liczba godziny
• 3445 zł ÷ 75 = 45,93 zł – stawka za godzinę ponadwymiarową i zastępstwo
• 45,93 zł × 12 godzin ponadwymiarowych = 551,16 zł
• 45,93 zł × 4 godziny doraźnych zastępstw = 183,72 zł
• 551,16 zł + 183,72 zł = 734,88 zł
Szkoła ma obowiązek sporządzić dwie listy płac: wypłatę główną na 1 kwietnia oraz rozliczenie godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw – na 30 kwietnia. Pracownik ma podstawowe koszty uzyskania przychodów – 250 zł oraz upoważnił szkołę do stosowania ulgi podatkowej, dlatego zaliczka na podatek dochodowy jest pomniejszana o kwotę 43,76 zł. Z uwagi na możliwość ujęcia pojedynczych kosztów uzyskania przychodów oraz pojedynczej kwoty zmniejszającej podatek wypłata dwóch wynagrodzeń w jednym miesiącu powoduje, że kwota zaliczki na podatek dochodowy będzie się różnić.
Rozliczenie zaliczki podatkowej na dwóch listach płac
Lp. Elementy Lista płac 1 kwietnia Lista płac 30 kwietnia
1. Składniki wynagrodzenia • 3445 zł – wynagrodzenie zasadnicze• 378,95 zł – dodatek stażowy• 350 zł – dodatek za wychowawstwo• 172,25 zł – dodatek motywacyjny • 551,16 zł – godziny ponadwymiarowe• 183,72 zł – godziny doraźnych zastępstw
2. Przychód 3445 zł + 378,95 zł + 350 zł + 172,25 zł = 4346,20 zł 551,16 zł + 183,72 zł = 734,88 zł
3. Składki na ubezpieczenia społeczne [pkt 2 × (9,76 proc. + 1,5 proc. + 2,45 proc.)] 4346,20 × 13,71 proc. = 595,86 zł 734,88 zł × 13,71 proc. = 100,74 zł
4. Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (pkt 2 – pkt 3) 4346,20 zł – 595,86 zł = 3750,34 zł 734,88 zł – 100,74 zł = 634,14 zł
5. Składka na ubezpieczenie zdrowotne (pkt 4 × 9%) 3750,34 zł × 9 proc. = 337,53 zł 634,14 zł × 9 proc. = 57,07 zł
6. Składka na ubezpieczenie zdrowotne podlegająca odliczeniu (pkt 4 × 7,75 proc.) 3750,34 zł × 7,75 proc. = 290,65 zł 634,14 zł × 7,75 proc. = 49,15 zł
7. Koszty uzyskania przychodów 250 zł 0 zł
8. Podstawa obliczenia zaliczki na podatek w zaokrągleniu (pkt 2 – pkt 3 – pkt 7) 4346,20 zł – 595,86 zł – 250 zł = 3500,34 zł ≈ 3500 zł 734,88 zł – 100,74 zł – 0 zł = 634,14 zł ≈ 634 zł
9. Zaliczka na podatek (pkt 8 × 17 proc.) 3500 zł × 17 proc. = 595 zł 634 zł × 17 proc. = 107,78 zł
10. Kwota zmniejszająca podatek 43,76 zł 0 zł
11. Zaliczka do urzędu skarbowego (pkt 9 – pkt 10 – pkt 6) w zaokrągleniu 595 zł – 43,76 zł – 290,65 zł = 260,59 zł ≈ 261 zł 107,78 zł – 0 zł – 49,15 zł = 58,63 zł ≈ 59 zł
12. Do wypłaty (pkt 2 – pkt 3 – pkt 5 – pkt 11) 4346,20 zł – 595,86 zł – 337,53 zł – 261 zł = 3151,81 zł 734,88 zł – 100,74 zł – 57,07 zł – 59 zł = 518,07 zł
©℗

godziny „unijne”

Nauczycielom, którzy w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej prowadzą zajęcia za swoją zgodą z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, za każdą godzinę prowadzenia tych zajęć przysługuje wynagrodzenie w wysokości ustalonej jak w przypadku godzin ponadwymiarowych. Zajęcia te nie są wliczane do tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz. Godziny „unijne” nie są godzinami ponadwymiarowymi, a jedynie, dla ustalenia wynagrodzenia za nie, stosowane są zasady ustalania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, co oznacza, że wypłaca się je według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. przykład 10

przykład 10

Niepełny wymiar etatu
Nauczyciel dyplomowany posiadający dyplom magistra jest zatrudniony w szkole w wymiarze 4/22. Realizuje dodatkowo trzy godziny w tygodniu w ramach projektu unijnego. W celu obliczenia stawki za godzinę „unijną” należy:
KROK 1. Obliczyć średnią miesięczną liczbę godzin nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze etatu
22-godzinne pensum × 4,16 = 91,52 ≈ 92 godzin (czas zajęć do 0,5 godziny się pomija)
KROK 2. Podzielić miesięczną stawkę wynagrodzenia dla pełnego etatu przez miesięczną liczbę godzin
4046 zł ÷ 92 godziny = 43,98 zł.
Stawka za godzinę realizowaną w ramach projektu unijnego wynosi dla tego nauczyciela 43,98 zł.
W tym przykładzie na uwagę zasługuje to, że choć pedagog jest zatrudniony w niepełnym wymiarze etatu i jego miesięczne wynagrodzenie zasadnicze ustalone jest proporcjonalnie do pensum 4/22, to stawkę za godzinę „unijną” należy obliczać analogicznie do osób zatrudnionych w pełnym wymiarze – dla pełnoetatowców i niepełnoetatowców stawka za jedną godzinę pracy wynosi tyle samo. Podobne zasady należy stosować dla nauczycieli świadczących pracę na zastępstwo.
W myśl art. 35a ust. 4 KN przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli nie uwzględnia się wynagrodzenia uzyskanego z tytułu realizacji programów finansowanych ze środków UE. W związku z tym nasuwają się wątpliwości, czy wynagrodzenie za godziny płatne ze środków unijnych powinno być wliczane do:
  • średniej urlopowej z godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw,
  • podstawy nagrody jubileuszowej,
  • podstawy dodatkowego wynagrodzenia rocznego, oraz
  • podstawy wymiaru świadczeń chorobowych.
Odpowiedź jest twierdząca – tak, należy wliczać, co poparte jest opiniami resortu edukacji i ZUS. stanowiska
Stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej z 18 stycznia 2019 r.
(…) W opinii Ministerstwa przysługujące na podstawie art. 35a ust. 1 KN wynagrodzenie za prowadzenie zajęć realizowanych w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej należy traktować tak jak wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, a co za tym idzie – należy je uwzględniać w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela, a jeżeli nauczyciel nabył prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego – wliczać do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego. (…)
Stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 26 lutego 2019 r.
(…) W związku z tym, że ten składnik wynagrodzenia stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz że pracownicy nie zachowują do niego prawa za okresy pobierania zasiłku (przysługuje za każdą godzinę prowadzenia zajęć i analogicznie jak wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe nie przysługuje za dni nieobecności w pracy), składnik ten powinien być wliczony do podstawy wymiaru zasiłku w wysokości faktycznie wypłaconej.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku nie ma znaczenia, że zajęcia, za które pracownik otrzymuje wynagrodzenie, nie są wliczane do tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych nauczyciela, ani źródło finansowania tego wynagrodzenia. (…)

dodatki za warunki pracy

Wykaz trudnych i uciążliwych warunków zawarto w par. 8 i 9 rozporządzenia w sprawie wynagrodzeń nauczycieli. I tak osoby pracujące we wskazanych warunkach otrzymują dodatek rekompensujący specyfikę pracy z określoną grupą uczniów lub wychowanków. Natomiast w aktualnym stanie prawnym praca w warunkach szkodliwych określona w ustawie z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1924) nie uprawnia nauczycieli do otrzymania dodatku.
Karta nauczyciela i akty wykonawcze do niej nie określają wysokości dodatków za warunki pracy. Ich wysokość ustalają samorządy w uchwałach – regulaminach wynagradzania nauczycieli. W tego typu dokumentach powinny zostać wyszczególnione wszystkie sytuacje i przypadki, które mają miejsce w obszarze obowiązywania danego regulaminu. Oznacza to, że w danym regulaminie należy wskazać sytuacje, które faktycznie występują w jednostkach nadzorowanych przez dany samorząd. Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 34 KN dodatek za warunki pracy przysługuje nie dlatego, że nauczyciel wykonuje zadania w danej szkole, ale w związku z tym, że pracuje w trudnych lub uciążliwych warunkach. Regulamin powinien więc przewidywać i rozróżniać takie sytuacje. Dodatek przysługuje zatem za pracę faktycznie wykonaną w warunkach trudnych i uciążliwych.
Tymczasem okres epidemii oraz związane z nim wprowadzenie nauki i pracy zdalnej spowodowały niejasność co do zasad przyznawania dodatków za warunki tych nauczycieli, którzy wcześniej świadczyli taką pracę stacjonarnie. Jak podnosi Ministerstwo Edukacji Narodowej w stanowisku opublikowanym na swojej stronie internetowej: „kompetencja w zakresie ustalania zasad zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia (…) należy do dyrektora jednostki systemu oświaty. Do kompetencji dyrektora należy również ustalenie zasad dokumentowania tej pracy (…)”, (źródło: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/wynagradzanie-nauczycieli-pracownikow-administracji-i-obslugi). Z powyższego należy wywnioskować, że dyrektor jako pracodawca i organizator pracy nauczyciela świadczącego pracę w trudnych lub uciążliwych warunkach decyduje o uznaniu pracy w określonej specyfice zatrudnienia oraz o przyznaniu i wypłacie dodatku. przykłady 11 i 12

przykład 11

Nadal wypłacamy
W związku z pandemią nauczyciele szkoły specjalnej realizują zdalne nauczanie. Jeżeli zatrudnieni prowadzą zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, a metody te nie zmieniają istoty pracy z uczniem szkoły specjalnej, to nie ma podstaw prawnych, aby nie wypłacać dodatku za warunki pracy. Pamiętajmy jednak, że wypłata dodatku za warunki pracy musi być każdorazowo rozważona, z uwzględnieniem okoliczności danego stanu faktycznego.

przykład 12

Istota pracy się nie zmienia
Nauczyciel prowadzi zajęcia dydaktyczne w języku obcym w szkole z obcym językiem wykładowym. Nie są to zajęcia z języka obcego, a szkoła i klasa nie są dwujęzyczne. Pedagog ma więc prawo do dodatku za trudne warunki. Organ prowadzący w drodze regulaminu ustalił, że tak świadczący pracę nauczyciel otrzymuje dodatek za trudne warunki pracy w wysokości 10 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Realizacja zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość w szkołach z obcym językiem wykładowym stanowi pracę w warunkach trudnych, bowiem istota tej pracy się nie zmieniła i zajęcia są realizowane w języku obcym.

wynagrodzenie za pracę w porze nocnej

Na podstawie art. 42b KN pedagog może być zobowiązany do realizowania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych także w porze nocnej. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej nauczycielowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15 proc. godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego, jednakże nie niższej niż ustalona na podstawie art. 1518 par. 1 k.p. przykład 13

przykład 13

Spełnienie wymogu
Wychowawca zatrudniony w internacie w pensum 30/30, posiadający tytuł magistra i będący nauczycielem mianowanym oraz otrzymujący miesięczne wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3445 zł, świadczy pracę w porze nocnej i z tego tytułu otrzymuje dodatek w wysokości 15 proc. godzinowej stawki wynagrodzenia. W celu obliczenia dodatku należy:
KROK 1. Obliczyć średnią miesięczną liczbę godzin nauczyciela
30-godzinne pensum × 4,16 = 124,8 ≈ 125 godzin (czas zajęć do 0,5 godziny pomija się)
KROK 2. Podzielić stawkę wynagrodzenia przez miesięczną liczbę godzin
3445 zł ÷ 125 = 27,56 zł
Krok 3. Obliczyć procent przysługującego dodatku
27,56 zł × 15 proc. = 4,13 zł
Wartość otrzymywanego przez nauczyciela dodatku za pracę w porze nocnej spełnia wymóg zapewnienia minimalnej kwoty nie niższej od ustalanej na podstawie art. 1518 par. 1 k.p., gdyż w 2021 r. w zależności od miesiąca roku kalendarzowego dodatek ten wynosi od 3,04 zł do 3,68 zł.
Szkoły i przypadki, w których nauczyciel może być zobowiązany do realizowania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych w porze nocnej, oraz warunki, na jakich praca w porze nocnej może się odbywać, określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 17 maja 2001 r. w sprawie realizowania przez nauczycieli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych w porze nocnej (Dz.U. nr 52, poz. 550). Regulacja ta zawiera zamknięty wykaz sytuacji, gdy można powierzyć pedagogowi pracę w nocy, co oznacza, że w innych przypadkach takiej pracy nie można zlecać. Dodatkowo należy podkreślić, że tak zatrudnionym nauczycielom dyrektor szkoły ma obowiązek zapewnić:
1) dzień wolny od pracy po zakończeniu pracy w porze nocnej trwającej co najmniej osiem godzin;
2) korzystanie co najmniej raz na dwa tygodnie z dwóch kolejnych nocy wolnych od pracy przypadających w sobotę i w niedzielę lub w niedzielę i w poniedziałek;
3) równomierne obciążenie nauczycieli pracą w porze nocnej.
Ponadto nauczyciel wychowujący dziecko w wieku do lat 4 oraz nauczyciel samotnie wychowujący dziecko w wieku do lat 14 może być zobowiązany do zapewnienia opieki wychowawczej w porze nocnej wyłącznie za swoją zgodą.

wynagrodzenie za dzień wolny od pracy

Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje 5-dniowy tydzień pracy. Nauczycielom dokształcającym się, odbywającym szkolenie branżowe, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole – dyrektor szkoły może ustalić 4-dniowy tydzień pracy. W szkołach, w których praca odbywa się we wszystkie dni tygodnia, nauczyciel korzysta co najmniej raz na dwa tygodnie z dwóch kolejnych dni wolnych od pracy, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Nie dotyczy to nauczyciela pracującego w systemie kształcenia zaocznego. Za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. Dnia wolnego udziela dyrektor szkoły w porozumieniu z nauczycielem. Jednak w szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie, w wysokości ustalonej w sposób adekwatny do godzin ponadwymiarowych. przykład 14

przykład 14

Praca w sobotę
Pedagog zatrudniony w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym w wymiarze 5 godzin świadczył pracę w sobotę, która grafikowo była dla niego dniem wolnym od pracy. W związku z brakami kadrowymi, w porozumieniu z dyrektorem, nauczyciel ustalił, że nie odbierze dnia wolnego i za przepracowane godziny otrzyma wynagrodzenie. Posiada on tytuł zawodowy licencjata i jest nauczycielem kontraktowym zatrudnionym w wymiarze 24/24 oraz otrzymującym pensję zasadniczą 2823 zł. W celu obliczenia wynagrodzenia za pracę w sobotę należy:
KROK 1. Obliczyć średnią miesięczną liczbę godzin nauczyciela
24-godzinne pensum × 4,16 = 99,84 ≈ 100 godzin (czas zajęć do 0,5 godziny pomija się)
KROK 2. Podzielić stawkę wynagrodzenia przez miesięczną liczbę godzin
2823 zł ÷ 100 = 28,23 zł
KROK 3. Obliczoną stawkę za godzinę pracy pomnożyć przez liczbę godzin pracy w sobotę
28,23 zł × 5 godzin = 141,15 zł
Do okoliczności szczególnych można zaliczyć m.in. braki kadrowe uniemożliwiające udzielanie dni wolnych.

wynagrodzenie za pracę w święta

Za pracę w święto przypadające poza dwoma dniami w tygodniu wolnymi od pracy nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. Podobnie jak w przypadku świadczenia pracy w innym dniu wolnym, w szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie za godzinę pracy (a więc ze stawki osobistego zaszeregowania), wzbogacone 100-proc. dodatkiem. przykład 15

przykład 15

W wielkanocny poniedziałek
Wychowawca zatrudniony w zakładzie opiekuńczo-leczniczym dla dzieci świadczył pracę w wymiarze 4 godzin w wielkanocny poniedziałek. W związku z niemożnością odbioru wolnego czasu nauczyciel ustalił w porozumieniu z dyrektorem, że nie odbierze dnia wolnego, a za przepracowane godziny otrzyma wynagrodzenie wraz ze 100-proc. dodatkiem. Pedagog posiada tytuł zawodowy magistra i jest nauczycielem dyplomowanym zatrudnionym w wymiarze 26/26 oraz otrzymującym pensję zasadniczą 4046 zł. W celu obliczenia wynagrodzenia za pracę w święto należy:
KROK 1. Obliczyć średnią miesięczną liczbę godzin nauczyciela
26-godzinne pensum × 4,16 = 108,16 ≈ 108 godzin (czas zajęć do 0,5 godziny pomija się)
KROK 1. Podzielić stawkę wynagrodzenia przez miesięczną liczbę godzin
4046 zł ÷ 108 = 37,46 zł
KROK 1. Obliczoną stawkę za godzinę pracy pomnożyć przez liczbę godzin pracy w sobotę
37,46 zł × 4 godziny = 149,84 zł
Krok 4. Obliczyć dodatek za pracę w święto
(37,46 zł × 100 proc.) × 4 godziny = 299,68 zł ©℗

wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy i ekwiwalent

Zgodnie z rozporządzeniem z 26 czerwca 2001 r. ministra edukacji narodowej w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1455; dalej: rozporządzenie urlopowe nauczycieli) w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela uwzględnia się:
1) wynagrodzenie zasadnicze,
2) dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy,
3) wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
4) dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,
5) odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy,
6) wynagrodzenie za pracę w święto,
7) jednorazowy dodatek uzupełniający.
W wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nie uwzględnia się natomiast wynagrodzenia za czas:
1) gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju,
2) urlopu wypoczynkowego oraz wynagrodzenia za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
3) niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.
5 najważniejszych zasad liczenia podstawy wymiaru urlopu wypoczynkowego i ekwiwalentu za urlop
1. Składniki wynagrodzenia określone w stawkach miesięcznych w stałej wysokości oraz składniki wynagrodzenia określone procentowo od tych stawek uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu lub nabycia prawa do ekwiwalentu.
2. W przypadku gdy okres wykonywania zadań lub zajęć uprawniających do dodatku funkcyjnego jest krótszy niż rok szkolny, wysokość dodatku oblicza się, mnożąc otrzymywaną stawkę z tego tytułu przez liczbę miesięcy, w których nauczyciel wykonywał zadania lub prowadził zajęcia. Uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
3. Określone w punktach 1 i 2 składniki oblicza się, dodając wynagrodzenie otrzymane w poszczególnych miesiącach roku szkolnego, a następnie uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.
4. Jednorazowy dodatek uzupełniający uwzględnia się w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty tego dodatku wypłaconego pracownikowi za poprzedni rok kalendarzowy.
5. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oblicza się, mnożąc przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu obejmującego miesiące danego roku szkolnego poprzedzające miesiąc rozpoczęcia urlopu (a jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego – z tego okresu) przez godzinową stawkę wynagrodzenia przysługującą w miesiącu wykorzystywania urlopu.
Na podstawie par. 5 ust. 1 rozporządzenia urlopowego nauczycieli wynagrodzenie za jeden dzień urlopu nauczyciela zatrudnionego w jednostce, w której przewidziano ferie szkolne, ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie obliczone według powyższych pięciu zasad przez liczbę 30. przykład 16

przykład 16

Urlop w szkole
Nauczyciel pracujący w szkole na stanowisku polonisty jest zatrudniony w wymiarze 18/18 i stale otrzymuje:
• 4046 zł – wynagrodzenia zasadniczego,
• 809,20 zł – dodatku za wysługę lat,
• 200 zł – dodatku motywacyjnego,
• 300 zł – dodatku za wychowawstwo.
Skorzysta z ferii letnich w okresie od 26 czerwca do 31 sierpnia 2021 r.
Nauczyciel we wrześniu i w październiku 2020 r. otrzymywał dodatek funkcyjny dla opiekuna stażu w kwocie 150 zł miesięcznie. Jednak dyrektor szkoły wstrzymał wypłatę tego dodatku z powodu długotrwałej choroby nauczyciela odbywającego staż od listopada. Ponadto w okresie poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego pedagog od września 2020 r. do maja 2021 r. (czerwca 2021 r. nie bierzemy pod uwagę, gdyż jest to miesiąc rozpoczęcia urlopu) przepracował 253 godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa.
Przy wyliczaniu wynagrodzenia za urlop należy wziąć pod uwagę następujące zasady:
– okres urlopu nauczyciela feryjnego liczy się w dniach kalendarzowych (inaczej niż w przypadku pozostałych pracowników, gdzie urlopu udziela się w dni robocze);
– szkoła będzie zobowiązana wypłacić pracownikowi wszystkie stałe składniki wynagrodzenia na dzień 1 czerwca, 1 lipca i 1 sierpnia. Powinna też obliczyć średnią ze składników zmiennych.
Obliczając średnią urlopową, należy zatem kolejno:
KROK 1. Ustalić średnią z dodatku funkcyjnego dla opiekuna stażu:
150 zł × 2 miesiące : 9 miesięcy = 33,33 zł
KROK 2. Ustalić średnią z godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw:
253 godzin : 9 miesięcy = 28,11 godziny
4046 : 75 = 53,95 zł
28,11 godzin × 53,95 zł = 1516,53 zł
KROK 3. Ustalić „dniówkę urlopową”:
(33,33 zł + 1516,53 zł) : 30 = 51,66 zł
KROK 4. Obliczyć średnią urlopową przysługującą za poszczególne miesiące:
51,66 zł × 5 dni urlopu w czerwcu = 258,30 zł
51,66 zł × 31 dni urlopu w lipcu = 1601,46 zł
51,66 zł × 31 dni urlopu w sierpniu = 1601,46 zł
Na podstawie par. 5 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia urlopowego nauczycieli wynagrodzenie za jeden dzień urlopu nauczyciela zatrudnionego w jednostce, w której nie przewidziano ferii szkolnych, ustala się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie obliczone według wspomnianych wyżej pięciu zasad przez liczbę 21. przykład 17

przykład 17

Urlop w przedszkolu
Nauczyciel przedszkola zatrudniony w wymiarze 25/25 i otrzymujący stale:
• 3445 zł (wynagrodzenie zasadnicze)
• 344,50 zł (dodatek za wysługę lat)
• 250 zł (dodatek za wychowawstwo)
– skorzysta z ferii letnich w okresach od 5 lipca do 16 sierpnia 2021 r. (31 dni roboczych).
Nauczyciel przedszkola otrzymywał od września do grudnia 2020 r. dodatek motywacyjny. W kolejnym roku dodatek ten nie został nauczycielowi przyznany. Nauczyciel przedszkola otrzymał jednak jednorazowy dodatek uzupełniający w kwocie 752 zł. Ponadto w okresie poprzedzającym rozpoczęcie urlopu wypoczynkowego od września 2020 r. do czerwca 2021 r. przepracował on 213 godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw.
Jednostka będzie zobowiązana wypłacić pracownikowi wszystkie stałe składniki wynagrodzenia na dzień 1 lipca i 1 sierpnia. Powinna również wypłacić nauczycielowi średnią ze składników zmiennych. Z dodatku motywacyjnego nie należy ustalać średniej. Gdyby nauczyciel miał do niego prawo w okresie urlopu, wówczas należałoby go traktować jako składnik stały i wypłacić z pozostałymi elementami płacy na głównej liście płac.
Obliczając średnią urlopową, należy kolejno:
KROK 1. Ustalić średnią z jednorazowego dodatku uzupełniającego:
752 zł : 12 miesięcy = 62,67 zł
KROK 2. Ustalić średnią z godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw:
213 godzin : 10 miesięcy = 21,30 godziny
3445 zł : 104 = 33,13 zł
21,30 godzin × 33,13 zł = 705,67 zł
KROK 3. Ustalić „dniówkę urlopową”:
(62,67 zł + 705,67 zł) : 21 = 36,59 zł
KROK 4. Obliczyć średnią urlopową przysługującą za poszczególne miesiące:
74,60 zł × 20 dni urlopu w lipcu = 1492 zł
74,60 zł × 11 dni urlopu w sierpniu = 820,60 zł

nagroda jubileuszowa

Za wieloletnią pracę nauczyciel otrzymuje nagrodę jubileuszową w wysokości:

za 20 lat pracy – 75 proc. wynagrodzenia miesięcznego,za 25 lat pracy – 100 proc. wynagrodzenia miesięcznego,za 30 lat pracy – 150 proc. wynagrodzenia miesięcznego,za 35 lat pracy – 200 proc. wynagrodzenia miesięcznego,za 40 lat pracy – 250 proc. wynagrodzenia miesięcznego.

Zasady wypłat nagrody jubileuszowej nauczycieli reguluje rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (Dz.U. z 2001 r. nr 128, poz. 1418). Do okresu pracy uprawniającego nauczyciela do nagrody jubileuszowej zalicza się wszystkie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one zaliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (podobnie jak przy dodatku za wysługę lat). W przypadku równoczesnego pozostawania więcej niż w jednym stosunku pracy do okresu pracy uprawniającego do nagrody zalicza się jeden z tych okresów. Przy czym nauczyciel nabywa do niej prawo w dniu, w którym upływa okres uprawniający do tej nagrody. Jeśli w aktach osobowych pedagoga brak jest odpowiedniej dokumentacji potwierdzającej prawo do nagrody, to na zainteresowanym ciąży obowiązek udokumentowania tego prawa.
W przypadku rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej brakuje mniej niż 12 miesięcy, licząc od dnia rozwiązania stosunku pracy, nagrodę tę wypłaca się w dniu rozwiązania stosunku pracy.
Podstawę obliczenia nagrody jubileuszowej stanowi wynagrodzenie miesięczne przysługujące nauczycielowi w dniu nabycia prawa do nagrody, a jeżeli jest to dla nauczyciela korzystniejsze – wynagrodzenie przysługujące mu w dniu jej wypłaty. Nagrodę oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. przykład 18

przykład 18

Za 30 lat pracy
W kwietniu 2021 r. nauczyciel nabył prawo do nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy, tj. w wysokości 150 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Jest zatrudniony w 19-godzinnym pensum (co oznacza, że przeciętnie świadczy 79 godzin miesięcznie: 19 × 4,16), w pełnym wymiarze i wśród stałych składników jego wynagrodzenia znajdują się:
• 4046 zł – wynagrodzenie zasadnicze,
• 809,20 zł – dodatek za wysługę lat,
• 300 zł – dodatek za wychowawstwo,
• 200 zł – dodatek dla opiekuna stażu,
• 400 zł – dodatek motywacyjny.
Od września 2020 r. do marca 2021 r. nauczyciel przepracował 82 godziny ponadwymiarowe, nie pracował na zastępstwa, nie wypłacono mu jednorazowego dodatku uzupełniającego oraz nie miał przyznanego i utraconego dodatku funkcyjnego.
Podstawę obliczenia wysokości nagrody jubileuszowej stanowią stałe składniki wynagrodzenia należne pracownikowi w kwietniu. Ponadto należy obliczyć średnią ze zmiennych składników. Obliczając nagrodę jubileuszową, należy zatem kolejno:
KROK 1. Zsumować stałe składniki wynagrodzenia:
4046 zł + 809,20 zł + 300 zł + 200 zł + 400 zł = 5755,20 zł
KROK 2. Ustalić średnią z godzin ponadwymiarowych:
82 godziny : 7 miesięcy = 11,71 godziny
4046 zł : 79 = 51,22 zł
11,71 godziny × 51,22 zł = 599,79 zł
KROK 3. Zsumować stałe składniki pensji z obliczoną średnią:
5755,20 zł + 599,79 zł = 6354,99 zł
KROK 4. Obliczyć kwotę brutto nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy:
6354,99 zł × 150 proc. = 9532,49 zł ©℗
Nagroda jubileuszowa podlega opodatkowaniu, ale jest wolna od składek na ubezpieczenie społeczne, także wtedy, gdy wypłacana jest w kwocie wyrównania bądź w pełnej wysokości, co może mieć miejsce w przypadku uzupełnienia dokumentacji lub przejścia na emeryturę lub rentę. przykład 19 Wynika to z par. 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949), zgodnie z którym podstawy wymiaru składek ZUS nie stanowią nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat.

przykład 19

Nie zawsze jest opodatkowana
Od 1 września 2021 r. nauczyciel przejdzie na emeryturę. Staż jego pracy w dniu zakończenia umowy, tj. 31 sierpnia 2021 r., wyniesie 34 lata 9 miesięcy i 14 dni. Z dniem zakończenia umowy o pracę nauczycielowi należy wypłacić nagrodę jubileuszową w związku ze zbliżającym się 35-leciem pracy w wysokości 200 proc. miesięcznego wynagrodzenia. W tej sytuacji warunek zwolnienia nagrody jubileuszowej z obowiązku składkowania, czyli przyznanie nie częściej niż co pięć lat, należy uznać za zachowany, mimo że zostanie ona wypłacona przed upływem kolejnych pięciu lat od nagrody wypłaconej w 2017 r.

odprawy z tytułu rozwiązania umowy o pracę

Nauczyciele zatrudnieni w publicznych szkołach i placówkach prowadzonych przez poszczególne samorządy uzyskują prawo do odpraw z tytułu rozwiązania stosunku pracy oraz z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę. Prawo do uzyskania odprawy przysługuje z chwilą ustania stosunku pracy. Wśród nauczycielskich odpraw należy wymienić:
1. odprawę z tytułu likwidacji lub reorganizacji szkoły (art. 20 ust. 2 KN). Wypłaca się ją:
– nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania – w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego, natomiast
– nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę – w postaci świadczenia określonego w ustawie z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1969); przykład 20

przykład 20

Likwidacja samorządowej placówki
W wyniku decyzji organu prowadzącego zlikwidowano jedno z gminnych przedszkoli, w którym pracowało 29 pracowników. Nauczyciele zatrudnieni na podstawie mianowania otrzymają odprawy w wysokości 6-miesięcznej pensji zasadniczej (bez dodatków), np. 4046 zł × 6 = 24 276 zł. Pozostali nauczyciele otrzymają świadczenia na zasadach obowiązujących dla pracowników administracji i obsługi. Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy w wysokości:
1) miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż dwa lata;
2) dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od dwóch do ośmiu lat;
3) trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad osiem lat.
2. odprawę z tytułu orzeczenia przez lekarza o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy (art. 23 ust. 1 pkt 3 KN). Przysługuje ona pedagogom zatrudnionym na podstawie mianowania. Wysokość odprawy: jednomiesięczne wynagrodzenie zasadnicze ostatnio pobierane w czasie trwania stosunku pracy za każdy pełny rok na stanowisku nauczyciela (nie więcej niż suma sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego);
3. odprawę z tytułu upływu dwuletniego okresu urlopu bezpłatnego udzielonego nauczycielowi, który wniósł podanie o przeniesienie do miejscowości, w której stale mieszka współmałżonek, a którego podania nie można było uwzględnić z uwagi na brak możliwości zatrudnienia go w szkole w miejscu stałego zamieszkania współmałżonka (art. 70 ust. 2 KN). Wypłaca się ją nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania, a jej wysokość wynosi odpowiednio:
– jednomiesięczne wynagrodzenie zasadnicze ostatnio pobierane w czasie trwania stosunku pracy za każdy pełny rok na stanowisku nauczyciela (nie więcej niż suma trzymiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego) – jeśli okres pracy nauczycielskiej nie przekroczył 10 lat,
– sześciomiesięczne wynagrodzenie zasadnicze – jeśli okres pracy nauczycielskiej przekroczył 10 lat.
4. odprawę z tytułu cofnięcia skierowania do nauczania religii (art. 23 ust. 6 KN). Przysługuje ona nauczycielom zatrudnionym na podstawie mianowania. Wysokość odprawy wynosi: jednomiesięczne wynagrodzenie za każdy rok na stanowisku nauczyciela religii (nie więcej niż trzymiesięczne wynagrodzenie).
5. odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub rentę. Przysługują one niezależnie od formy zatrudnienia – na podstawie mianowania lub umowy o pracę (art. 87 KN). Wysokość odprawy jest uzależniona od okresu pracy w szkole. I tak, jeżeli nauczyciel legitymuje się stażem pracy:
– mniejszym niż 20 lat – odprawa przysługuje mu w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia;
– co najmniej 20 lat – odprawa przysługuje mu w wysokości trzymiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia.
Wysokość odprawy oblicza się zgodnie z zasadami obowiązującymi przy obliczaniu wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli. Prawo do odprawy emerytalno-rentowej przysługuje, jeśli nauczyciel wcześniej nie otrzymał odprawy z tytułu orzeczenia przez lekarza o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy. przykład 21

przykład 21

Nabycie prawa do odprawy emerytalno-rentowej
Z dniem 31 sierpnia 2021 r. dyrektor jednostki przejdzie na emeryturę. Legitymuje się ponad 20-letnim stażem pracy.
Od września 2020 r. do lipca 2021 r. dyrektor przepracował 58 godzin doraźnych zastępstw, nie miał przyznanych godzin ponadwymiarowych, nie wypłacono mu jednorazowego dodatku uzupełniającego oraz nie miał przyznanego i utraconego dodatku funkcyjnego. Był zatrudniony w 18-godzinnym pensum (co oznacza, że przeciętnie świadczy 75 godzin miesięcznie: 18 × 4,16), w pełnym wymiarze i wśród stałych składników jego wynagrodzenia znajdują się:
• 4046 zł – wynagrodzenie zasadnicze,
• 809,20 zł – dodatek za wysługę lat,
• 1000 zł – dodatek z tytułu pełnienia funkcji dyrektora szkoły,
• 300 zł – dodatek za wychowawstwo,
• 500 zł – dodatek motywacyjny.
Podstawę obliczenia odprawy stanowią stałe składniki wynagrodzenia należne dyrektorowi w dniu nabycia prawa – czyli 31 sierpnia. Ponadto należy obliczyć średnią ze zmiennych składników.
Obliczając odprawę, należy zatem kolejno:
KROK 1. Zsumować stałe składniki wynagrodzenia:
4046 zł + 809,20 zł + 1000 zł + 300 zł + 500 zł = 6655,20 zł
KROK 2. Ustalić średnią z godzin doraźnych zastępstw:
58 godzin : 11 miesięcy = 5,27 godziny
4046 zł : 75 = 53,95 zł
5,27 godziny × 53,95 zł = 284,32 zł
KROK 3. Zsumować stałe składniki pensji z obliczoną średnią:
6655,20 zł + 284,32 zł = 6939,52 zł
KROK 4. Obliczyć kwotę brutto odprawy emerytalnej:
6354,99 zł × 3 = 20 818,56 zł

dodatki socjalne

Wśród ustawowo przysługujących nauczycielom dodatków socjalnych możemy wyróżnić:
1) świadczenie urlopowe – obecnie w wysokości 1550,26 zł, wypłacane nauczycielowi do końca sierpnia każdego roku, ustalone proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym; przykład 22

przykład 22

Świadczenie urlopowe na dwa sposoby
Nauczycielowi zatrudnionemu w szkole na zastępstwo od 1 marca do 25 czerwca 2021 r. w wymiarze 12/18 przysługuje świadczenie urlopowe w następującej wysokości:
• 12 : 18 = 0,67 etatu,
• 1550,26 zł × 0,67 etatu = 1038,67 zł,
• 1038,67 zł : 12 miesięcy = 86,56 zł,
• 86,56 zł × 4 miesiące = 346,24 zł.
Ponieważ przepisy nie wskazują, w jaki sposób należy obliczać świadczenie urlopowe w sytuacji zatrudnienia lub zakończenia stosunku pracy w trakcie miesiąca, w praktyce stosuje się także przeliczanie świadczenia urlopowego na dni przepracowane w danym miesiącu, np. za 25 dni czerwca, czyli:
• 86,56 zł : 30 dni czerwca × 25 dni czerwca = 67,75 zł.
Przy zastosowaniu tej pragmatyki świadczenie urlopowe wyniesie:
• (86,56 zł × 3 miesiące) + 67,75 zł = 327,43 zł.
Obydwa sposoby są dopuszczalne w praktyce.
2) jednorazowy dodatek na start – 1000 zł dla nauczyciela stażysty odbywającego staż na stopień nauczyciela kontraktowego, wypłacany do 30 września roku, w którym nauczyciel rozpoczął staż, bez względu na rodzaj umowy, długość zatrudnienia i wielkość etatu oraz bez konieczności składania wniosku przez pedagoga; przykład 23

przykład 23

Jednorazowy dodatek na start
Nauczyciel stażysta zatrudniony na czas określony w wymiarze 13/20 pozostaje jednocześnie w więcej niż jednym stosunku pracy. Dyrektor jest upoważniony, aby zapytać go, czy pozostaje w stosunku pracy z inną szkołą. Nauczyciel nie ma jednak obowiązku wskazywać dodatkowe miejsce pracy. Jednorazowe świadczenie na start nauczyciel powinien otrzymać w szkole wskazanej przez siebie jako podstawowe miejsce zatrudnienia.
3) dodatek wiejski – 10 proc. wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela zatrudnionego na terenie wsi lub w mieście liczącym do 5000 mieszkańców, z zastrzeżeniem, że organ prowadzący może podwyższyć dodatek nauczycielowi zatrudnionemu na terenie wiejskim, na którym występuje deficyt kadr.
Nauczyciele mogą ponadto korzystać z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz ze specjalnych środków na pomoc zdrowotną. Z wymienionych wyżej świadczeń tylko świadczenie urlopowe nie jest oskładkowane. Od jednorazowego dodatku na start oraz dodatku wiejskiego należy obliczyć zarówno składki, jak i podatek.

wynagrodzenie za przestój

Kwestia tego wynagrodzenia nie jest uregulowana w Karcie nauczyciela, więc w tym zakresie stosuje się przepisy kodeksu pracy. W przypadku zaistnienia przestoju niezawinionego przez pracownika przysługuje mu wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 proc. wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów (art. 81 par. 1 k.p.). Za czas przestoju pracownik nie może żądać innego sposobu rozliczenia.
Na temat pojęcia „wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania” trwały spory w doktrynie i orzecznictwie, które do końca nie zostały rozstrzygnięte. Warto jednak zwrócić uwagę na uchwałę Sądu Najwyższego z 3 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II PZP 4/07). Uznał on, że przez pojęcie wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania rozumie się tylko stawkę wynagrodzenia zasadniczego ustaloną przez strony w umowie o pracę lub innym akcie będącym podstawą stosunku pracy. Nie należy natomiast obejmować nim innych składników, takich jak dodatek specjalny czy dodatek za wysługę lat. Z kolei w wyroku z 22 czerwca 2011 r. (sygn. akt II PK 3/11) SN stwierdził, że stawka osobistego zaszeregowania w rozumieniu art. 81 k.p. oznacza wynagrodzenie zasadnicze i dodatek funkcyjny.
Tożsamy pogląd wyraziło Ministerstwo Edukacji Narodowej na stronie internetowej urzędu w komunikacie z 16 marca 2020 r. dotyczącym sytuacji nauczycieli oraz pracowników niebędących nauczycielami przedszkoli, szkół i placówek w związku z zawieszeniem prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Wskazuje się w nim, że za czas przestoju pracownikom oświaty przysługuje wynagrodzenie zasadnicze i dodatek funkcyjny.
Przy ustalaniu wynagrodzenia za przestój pracownika wynagradzanego stałą miesięczną pensją zasadniczą stosuje się par. 4a rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 927).
Wynagrodzenie postojowe nie jest wliczane do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego.